Ông Nguyễn Văn Hiến, cựu Thứ trưởng Quốc phòng, Tư lệnh Quân chủng Hải quân bị Viện Kiểm sát quân sự quân chủng Hải quân hôm 20/5 đề nghị lãnh án 3-4 năm tù giam về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Theo cáo trạng, ông Nguyễn Văn Hiến đã không kiểm tra mà ký phê duyệt các văn bản để đưa 3 khu đất quốc phòng vào liên doanh làm kinh tế không đúng quy định, gây thất thoát 939 tỉ đồng.
Trong phiên tòa trước đó, ngày 19/5, Cựu thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nguyễn Văn Hiến nói rằng ông chỉ được học về chỉ huy quân sự, không được đào tạo về quản lý kinh tế, đất đai, đồng thời phủ nhận cáo buộc là ông đã không kiểm tra việc đưa hơn 7.300 m2 đất của Quân chủng Hải quân vào liên doanh làm kinh tế không đúng quy định.
Dưới góc nhìn cá nhân, Luật sư Ngô Anh Tuấn cho rằng hành động thừa nhận trước tòa như vừa nêu của Đô Đốc Nguyễn Văn Hiến là dẫn chứng cụ thể cho việc chính phủ không tuyển lựa được những người có kinh nghiệm, kiến thức trong các lĩnh vực chuyên môn.
Luật sư Tuấn cũng cho rằng thừa nhận trên là đúng, chỉ tiếc là thừa nhận này được dùng để chối bỏ trách nhiệm chứ không phải để sửa chữa cơ chế, sửa chữa sai sót. Ông nhận định:
“Ở Việt Nam liên quan đến việc quy định vị trí, tức một ông giữ đủ loại quyền hạn khác nhau ví dụ như đại biểu quốc hội làm bên Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân, làm bên đủ ngành khác nhau, các mặt khác nhau nên để bắt họ có kinh nghiệm trong các mặt đó tôi e là không được. Chúng ta không có gì chuyên trách và thích ai thì cất nhắc người đó chứ không phải do chuyên môn. Đó là tình hình rõ ràng ở Việt Nam từ trước đến nay. Một số lĩnh vực, ngành nghề chuyên biệt thì có quy định, nhưng gần như càng lên cao càng bị lờ đi.”
Vẫn theo Luật sư Ngô Anh Tuấn, việc bổ nhiệm theo cảm tính, theo quan hệ, lợi ích là thực trạng lâu đời trong bộ máy nhà nước, không riêng gì nhân sự bên chính phủ mà kể cả mặt đảng cũng vậy.
Còn theo Blogger Nguyễn Ngọc Già, qua thừa nhận của Đô đốc Nguyễn Văn Hiến, rất khó để nói về trách nhiệm trong những sai phạm nhà nước vì cái quan trọng nhất của đảng cộng sản Việt Nam là ‘tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách’. Ông lập luận:
“Không riêng gì trong Bộ Quốc phòng mà ở đây phải chỉ thẳng trách nhiệm của Bộ Chính trị bởi vì khi họ phân công bổ nhiệm họ không cần biết chuyên môn, không quan tâm lĩnh vực nghề nghiệp nên xảy ra tình trạng đó là điều dễ hiểu. Bây giờ khi ông Hiến nói như vậy tức ông đổ thừa ngược cho Bộ Chính trị, cho nguyên nội các chính phủ mà đứng đầu là ông Nguyễn Xuân Phúc.
Trước đây ông Nguyễn Tấn Dũng nói đảng giao gì thì ông làm đó, ông không xin xỏ gì nên không thể kỷ luật ông. Lẽ ra ông Hiến nên dẫn lại lời ông Nguyễn Tấn Dũng là đảng phân công tôi thì tôi làm, tôi không được đào tạo thì tôi sai đang phải chịu trách nhiệm, sao lại đổ thừa tôi?”
Trao đổi với RFA vào tối 20/5, Nhà báo tự do Ngô Nhật Đăng cũng cho rằng sở dĩ có những sai phạm thất thoát ngân sách nhà nước như trường hợp cựu Thứ trưởng Quốc phòng Nguyễn Văn Hiến là do cơ chế của chính phủ Hà Nội hiện nay. Ông giải thích:
“Chuyện cơ chế trong một đất nước thế này, kinh tế không phát triển được với các bộ máy quốc phòng rất lớn thì người ta tạo ra cái gọi là cơ chế khe hở cho những người lính có thể làm kinh tế để tự nuôi sống bản thân như lời ông Hiến nói là tôi làm thế thì anh em kham khổ. Đáng lẽ những chuyện đó thì nhà nước phải tạo ra những chính sách để họ chỉ làm những nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc thôi, đừng quay sang làm kinh tế vì những lý do gì khác.”
Với tư cách công dân, một bạn trẻ tên Linh Nguyễn trao đổi qua Facebook Messenger lại cho rằng không thể đổ lỗi hoàn toàn cho cơ chế mà chính các cá nhân cũng phải chịu trách nhiệm:
“Thật sự nếu được bổ nhiệm mà mình không có kiến thức, khái niệm hay kinh nghiệm gì về lĩnh vực đó thì mình có thể từ chối. Vì tham quyền tiếc vị nên dù không biết vẫn nhận lấy, để bây giờ khi vỡ lở lại đổ thừa trách nhiệm. Mình nghĩ cơ chế sai là một chuyện, nhưng bản thân các lãnh đạo cũng cần nhận biết cái sai của mình. Có lẽ vì quá nhiều người làm sai mà không nhận lỗi rồi đổ thừa như vậy nên sai phạm ngày càng nhiều. Nếu mỗi cá nhân đều biết sửa đổi thì cơ chế dần dần được khắc phục.”
Tuy nhiên, Blogger Nguyễn Ngọc Già lại cho rằng việc sửa chữa mà bạn Linh nhắc đến là chuyện không dễ dàng:
“Tôi cho rằng họ không thể sửa vì đó là bản chất của đảng cộng sản Việt Nam nói chung và từng cá nhân người cộng sản Việt Nam nói riêng. Tức họ luôn cho rằng cái gì vào tay họ thì họ có thể làm được, họ chỉ làm theo thói quen, đúng theo phương châm của điều lệ đảng đã vô cùng lạc hậu so với thời hiện đại. Một điều lệ đảng có thể nói vẫn đứng yên trong hàng chục năm qua trong khi thế giới, xã hội Việt Nam luôn vận động thì họ phải xem lại tư duy của họ trong vấn đề quản trị quốc gia nói chung và quản lý kinh tế nói riêng.”
Ông Nguyễn Văn Hiến vào tháng 6 năm ngoái bị Bộ Chính Trị Đảng Cộng sản Việt Nam kỷ luật bằng biện pháp cách hết các chức vụ.
Đến ngày 3/9/2019, ông Nguyễn Văn Hiến bị Thủ tướng Chính phủ Hà Nội kỷ luật với hình thức xóa tư cách nguyên Tư Lệnh Quân chủng Hải quân.
Sau đó, vào ngày 22/10, Cơ quan Điều tra Hình sự Bộ Quốc Phòng phối hợp với Viện Kiểm Sát Quân sự Trung ương thi hành quyết định khởi tố bị can, lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú đối với ông Nguyễn Văn Hiến về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng theo khoản 3 điều 360 Bộ Luật Hình sự Việt Nam năm 2015.
Viện Kiểm sát Quân sự Quân chủng Hải quân vào ngày 20/5 đề nghị mức án 3-4 năm tù đối với Cựu thứ trưởng quốc phòng Nguyễn Văn Hiến vì cho rằng ông đã “quá tự tin” nên vô ý phạm tội.
Ngoài ra, Viện Kiểm sát còn xét đến yếu tố thân nhân tốt, có nhiều cống hiến trong công tác; không có kinh nghiệm, chuyên môn sâu về kinh tế; không có động cơ, vụ lợi; sức khỏe yếu, mắc nhiều bệnh; thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải.
Dư luận tỏ ra bất bình về mức án Viện Kiểm sát đề nghị đối với Đô đốc Hiến và cho rằng mức án này không đủ mức độ trừng phạt so với thất thoát ngân sách trong sai phạm dính líu đến ông.
Với kinh nghiệm chuyên môn lâu năm, Luật sư Ngô Anh Tuấn giải thích:
“Thực tế pháp luật khô khan, cứng nhắc và áp dụng chung cho tất cả mọi người. Nhưng cơ chế mềm nhiều khi còn quan trọng hơn quy định cứng nhắc của pháp luật nên thường những người có vị trí cao thường được án thấp. Việc này xảy ra hàng ngày trên đất nước Việt Nam lâu nay, bây giờ và còn khá lâu nữa tôi chưa biết khi nào chuyện này kết thúc!”
Thời gian gần đây, nhiều quan chức Việt Nam các cấp từ trung ương đến địa phương tiếp tục phải ra tòa vì tham nhũng, vì sai phạm nghiêm trọng trong công tác. Có người bị kết án chung thân, có người bị án tù hàng chục năm.
Tuy nhiên, dù với mức kỷ luật như vậy nhưng dường như biện pháp kỷ luật đưa ra vẫn không đủ tính răn đe nên tình trạng quan chức sai phạm vẫn không thuyên giảm.