Chi phí logistics trong ngành nông sản Việt Nam chiếm khoảng 30% giá thành sản phẩm, trong khi con số này của Thái Lan chỉ 12,5%.
Thông tin vừa nêu được đưa ra tại buổi toạ đàm “Đòn bẩy cho logistics nông sản Đồng bằng sông Cửu Long” (ĐBSCL), tổ chức hôm 9/4 ở tỉnh Hậu Giang.
Tiến sĩ Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu Thị trường Giá cả thuộc Bộ Tài Chính, vào tối ngày 13/4, nói với RFA về vấn đề này từ Việt Nam:
“Cái này thì hoàn toàn chính xác, vì trong cạnh tranh thì có cạnh tranh về giá, cạnh tranh về chi phí, cạnh tranh về dịch vụ... còn ở đây không nói về chất lượng, mà tại sao chi phí quá cao... là do logistic của Việt Nam. Cho nên cái này nó ảnh hưởng đến đầu vào, mà đầu vào cao thì không thể bán với giá thấp được... đó là một trong những vấn đề. Cái này thì nói chung bây giờ phải xem xét lại toàn bộ hoạt động logistic của Việt Nam, khâu nào bất hợp lý mà làm cho doanh nghiệp đội chi phí lên thì phải chú ý đặc biệt, những mặt trái tiêu cực thì cần dẹp bỏ, phải có chế tài xử lý rất nghiêm, chứ không thể để như thế này được.”
Trong cạnh tranh thì có cạnh tranh về giá, cạnh tranh về chi phí, cạnh tranh về dịch vụ... còn ở đây không nói về chất lượng, mà tại sao chi phí quá cao... là do logistic của Việt Nam. Cho nên cái này nó ảnh hưởng đến đầu vào, mà đầu vào cao thì không thể bán với giá thấp được... đó là một trong những vấn đề.
-Tiến sĩ Ngô Trí Long
Tiến sĩ Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược ĐBSCL, cho rằng đường thủy là lợi thế của ĐBSCL, nhưng do thiếu cảng biển để có thể chở trực tiếp bằng container, nên tất cả phải quay về TPHCM hay cảng Cái Mép, Thị Vải… Vì vậy thời gian vận chuyển dài hơn, hao hụt nông sản nhiều hơn, giá thành vận chuyển cao hơn, làm cho hàng nông sản Việt Nam kém hấp dẫn hơn so với các đối thủ cạnh tranh.
Ông Trần Tuấn Kiệt, thuộc Công Ty Lương Thực Thực Phẩm Xuất Nhập Khẩu Miền Nam, cho biết, những chi phí logistic doanh nghiệp phải trả thêm vì hạ tầng yếu kém ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long:
“ĐBSCL phải phát triển hơn nữa, chứ cái gì cũng tập trung về Sài Gòn không thì cũng hơi khó. Chi phí vận chuyển thuê bên Tân Cảng (Sài Gòn) vận chuyển từ Thốt Nốt, Cần Thơ lên Sài Gòn khoảng 5,5 triệu / 1 container, ảnh hưởng giá thành xuất khẩu gạo khi xăng tăng giá. Ví dụ đóng 10 containers gạo từ Thốt Nốt, đi đường bộ bị kẹt ở Mỹ Thuận, Cái Bè vì đường cao tốc không mở rộng. Container đến cảng trễ giờ, tàu bị delay (chậm), bị giam ở cảng 7 ngày, 10 công 260 tấn, tương đương 2 tỷ 6, phải trả lãi ngân hàng trong 7 ngày, nguyên nhân là do mảng logistics không hòa đồng.”
Theo thống kê của Viện Nghiên cứu và phát triển logistics Việt Nam, khu vực ĐBSCL chỉ có 6 kho lạnh, trong đó 4 kho ở Long An, 2 kho ở Cần Thơ và Hậu Giang, trong khi đó khu vực này có hàng trăm nhà máy sản xuất nông thủy sản, kho của doanh nghiệp thì thiếu hạ tầng lạnh dẫn đến hao hụt sau thu hoạch lên đến 20-40%. Ngoài ra, việc phải chịu mức chi phí logistics quá lớn khiến nông sản ĐBSCL rất khó cạnh tranh với các quốc gia trong khu vực khi xuất khẩu ra thị trường thế giới.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, khi trả lời RFA hôm 13/4 từ Việt Nam, nhận định:
“Việc ĐBSCL chậm phát triển đường cao tốc, kho bãi, các bến cảng và các kho loại có thể dự trữ được nông sản lâu dài... là điểm bất lợi với xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam. Nhất là hiện nay xuất khẩu nông sản cần coi trọng về mặt chất lượng, cho nên nông sản Việt Nam bây giờ có rất nhiều sản phẩm có thể xuất khẩu, nhưng rất tiếc là phải xuất khẩu vào các thị trường chưa đòi hỏi chất lượng cao như Trung Quốc... Chỉ có rất ít sản phẩm xuất khẩu được sang Liên Minh Châu Âu hay Nhật Bản, mặc dù Việt Nam đã có những bước tiến rất xa trong việc gia nhập Hiệp định CPTPP và đã ký Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam-EU. Tôi nghĩ sắp tới đây Chính phủ đã nhận thức rõ và sẽ thúc đẩy mạnh mẽ việc nâng cao đầu tư cho kết cấu hạ tầng của ĐBSCL.”
Tại phiên họp cuối cùng của Chính phủ khóa XIV hôm 31/3/2021, nguyên Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc cho biết đã nhất trí về nguyên tắc cho việc vay nguồn vốn quốc tế với tổng số khoảng 2 tỉ USD của Ngân hàng Thế giới, Đức, Pháp... cho mục tiêu phát triển ĐBSCL.
Ông Nguyễn Xuân Phúc cho biết thêm, Bộ Giao thông- Vận tải đã chuẩn bị đầu tư mới 39 dự án tại ĐBSCL trong bốn lĩnh vực gồm đường bộ, hàng hải, đường thủy nội địa và hàng không... với tổng mức đầu tư khoảng 118.209 tỷ đồng.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Đặng Kim Sơn lại đưa ra cảnh báo việc xây dựng cảng ở ĐBSCL sẽ gặp phải nhiều khó khăn:
“Làm đường hay làm cảng ở ĐBSCL là rất tốn kém vì nền móng rất yếu, vật liệu xây dựng không sẵn có, mà làm cảng biển càng khó khăn vì độ bồi lắng rất lớn.”
Việc ĐBSCL chậm phát triển đường cao tốc, kho bãi, các bến cảng và các kho loại có thể dự trữ được nông sản lâu dài... là điểm bất lợi với xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam. Nhất là hiện nay xuất khẩu nông sản cần coi trọng về mặt chất lượng, cho nên nông sản Việt Nam bây giờ có rất nhiều sản phẩm có thể xuất khẩu, nhưng rất tiếc là phải xuất khẩu vào các thị trường chưa đòi hỏi chất lượng cao như Trung Quốc...
-Tiến sĩ Lê Đăng Doanh
Hệ thống hạ tầng thấp kém của vùng ĐBSCL là câu chuyện đã được các chuyên gia lên tiếng cảnh báo nhiều năm nay. Do vùng này có hệ thống hạ tầng được xem là vùng trũng của Việt Nam, trong khi nơi đây lại là vựa lương thực của cả nước.
Năm 2015, Chính phủ đã ban hành Quy hoạch các trung tâm logistics trên toàn lãnh thổ Việt Nam, trong đó ĐBSCL có 2 trung tâm hạng 2. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có trung tâm logistics nào ở khu vực ĐBSCL.
Phát biểu tại Hội thảo “Tăng cường tính kết nối nhằm cải thiện chuỗi giá trị hàng nông sản và thủy sản của ĐBSCL” hổi năm 2020, Phó giáo sư, Tiến sĩ Hồ Thị Thu Hòa - Viện trưởng Viện Nghiên cứu và phát triển logistics Việt Nam cho biết, thành phố Cần Thơ cần có quyết tâm hơn trong việc hình thành một trung tâm logistics của vùng.
Tuy nhiên, khi đó, ông Nguyễn Minh Toại, Giám đốc Sở Công Thương Cần Thơ lại cho rằng, vì luồng Quan Chánh Bố kết nối vào cảng Cái Cui - Cần Thơ không đáp ứng được nhu cầu vận tải biển, nên cần có giải pháp khơi thông luồng Định An thay thế, để xuất khẩu hàng hóa trực tiếp từ ĐBSCL, thay vì lên Sài Gòn như hiện nay.
Việc xây dựng các cảng biển và cảng sông với tải trọng thấp ở ĐBSCL đáng ra phải được quan tâm hơn. Nhưng thời gian vừa qua do còn nhiều khó khăn, do đó việc phát triển giao thông đường thủy ở ĐBSCL còn nhiều vấn đề. Từ đó việc xuất khẩu không chỉ nông sản mà cả hoa quả ở ĐBSCL bị tăng chi phí, giảm chất lượng khi xuất khẩu ra thị trường thế giới. Phó giáo sư, Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh cho rằng, đây là một bài toán khó để phát triển vùng ĐBSCL.