Có hạn chế gian lận?
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDDT) đề xuất việc thi trên máy tính sẽ được triển khai giai đoạn 2021 – 2025 và trong giai đoạn này Bộ GDDT sẽ tổ chức thi trên máy tính để từng bước áp dụng cho phù hợp với thực tiễn điều kiện kinh tế, xã hội của Việt Nam. Theo đó, thay vì thi 1 đợt trên giấy như hiện nay thì kỳ thi THPT quốc gia sẽ được tổ chức thi thành nhiều đợt trên máy tính ở các trung tâm khảo thí độc lập và lấy kết quả đợt thi cao nhất để xét công nhận tốt nghiệp THPT và các trường đại học, cao đẳng dùng kết quả này để xét tuyển sinh nếu có nhu cầu.
Với nhiều vấn đề tiêu cực trong ngành giáo dục xảy ra trong thời gian qua như chạy điểm, sửa điểm, nâng điểm tại Hòa Bình, Sơn La…hay việc mua bằng cấp, lộ đề thi và nhiều sai phạm khác trong ngành giáo dục bị phanh phui, dư luận xã hội đặc vấn đề rằng liệu việc thay đổi này có hạn chế được những vấn đề tiêu cực trong ngành giáo dục không hay lại là một đề xuất để hợp thức hóa việc “tiêu” tiền ngân sách?
Nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng việc đổi phương thức thi trên máy tính được xem là khả thi khi học sinh ở tất cả mọi vùng miền đều được cập nhật tin học do đó thi trên máy tính sẽ không khó khăn. Tuy nhiên, vấn đề còn lại là sẽ tổ chức kiểm soát thi cử như thế nào cho phù hợp.
Tiến sĩ Nguyễn Trường Tùng chủ tịch hội đồng Quản trị trường Đại học FPT trả lời với báo Dân Trí hôm 29/9/2019 khẳng định rằng, giải pháp thi trên máy tính cũng không thể khẳng định được sẽ hạn chế tiêu cực vì mỗi phương án đưa ra sẽ có người nghĩ cách để “lách luật” tìm kiếm kẽ hở trong đó.
Giáo sư Nguyễn Đăng Hưng, giáo sư danh dự tại trường đại học ở Bỉ, chuyên gia giáo dục Việt Nam và hiện là cố vấn cấp cao Đại Học Duy Tân ở Đà Nẵng nhận định rằng, ông không tin ở máy móc.
“Hiện nay việc tiêu cực tại Việt Nam nó xuất phát từ cái tư duy của những người đặc biệt là giới lãnh đạo. Bởi vì họ chưa học được cái tôn trọng học vấn và cũng chưa có ý thức được việc học đàng hoàng tử tế cho xã hội, không những cho đất nước mà cho chính con cháu, gia đình mình mà họ nghĩ quan trọng là bằng cấp. Điều quan trọng là hiểu biết, kỹ năng để đóng vai trò tích cực trong xã hội. Nếu dùng máy tính để chống thì đâu có gì thay đổi vì tư duy nó như thế rồi thì cho dù dùng máy tính nó cũng thay đổi được gì đâu.”
Riêng thầy giáo Đỗ Việt Khoa từ Hà Nội khẳng định với chúng tôi rằng, cho dù thi bất cứ bằng phương thức nào thì vấn đề tiêu cực tại Việt Nam không thể giảm được, không thể chống và không thể ngăn vì nó đã ăn sâu vào bản chất.
“Đó là bản chất của một xã hội mà quan chức đều gian dối, bằng cấp bỏ tiền ra mua bằng thật nhưng chất lượng giả, nhiều nhà giáo, trường học sẵn sàng bán bằng thật cho những người đó như trường hợp tại trường Đông Đô ở Hà Nội nên bây giờ tìm giải pháp nào để chấm dứt vĩnh viễn, trong sạch tuyệt đối ngành giáo dục thì nó khó lắm, xã hội hiện nay gần như bất lực, phải có sự thay đổi toàn diện, từ bộ máy quan chức cho đến đạo đức mà nếu thay đổi được như thế thì nó là cuộc cách mạng rồi.”
Giáo sư Phạm Minh Hoàng, người từng là giảng viên môn Toán học ứng dụng tại Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh nhận định;
“Chủ trương của tôi tất cả là do con người hết, nguồn máy có trong sạch hay không cũng là do con người mà thôi chứ không phải do máy. Tôi rất nghi ngờ về quyết định này, vì nếu để máy chấm thi thì nó hoàn toàn sẽ đúng nhưng khi có điểm thì phải nhập điểm thì cũng do con người nhập vô. Chúng ta đều biết là cuộc thi THPT 2018 thì nó sai ở rất nhiều khâu nhưng tôi đánh giá ở khâu nhập điểm, người thư ký ngồi nhập điểm để gửi cho thí sinh hoặc dán thì cái đó rất là quan trọng tại vì nếu họ nhận tiền thì họ chỉ sửa điểm thi là xong. Quan điểm của tôi tất cả cũng do con người làm ra cả, nếu con người đã không trong sạch thì cho dù là cái máy gì đi nữa thì nó cũng không trong sạch.”
Hạ tầng kỹ thuật đủ đáp ứng?
Việc tổ chức thi trên máy tính được chia thành nhiều đợt thi khác nhau và dự kiến sẽ phải chuẩn bị một số lượng máy tính khổng lồ để phục vụ các kỳ thi. Đối với kỳ thi THPT quốc gia hàng năm có khoảng gần 1 triệu thí sinh đăng ký dự thi, dư luận xã hội quan tâm lo ngại về kỹ thuật, máy móc thiết bị có đủ để đáp ứng số lượng thí sinh khổng lồ mỗi năm hay không.
Nhiều mối lo ngại được đặc ra trong đó có việc, khả năng để lọt đề thi, lộ đề thi ra bên ngoài là chuyện có thể xảy ra bởi trên hệ thống máy tính mọi thao tác liên kết, chia sẻ đều rất dễ dàng.
Giáo sư Phạm Minh Hoàng nhận định về vấn đề này rằng:
“…Tôi tin tưởng rằng vấn đề kỹ thuật tại Việt Nam nó được giải quyết rất là dễ, hiện nay những lập trình viên họ có thể làm những việc sai khiến máy móc làm những việc rất là hiệu quả thay cho con người, nhưng người lập trình viên cũng chỉ là con người thôi. Một khi có sự can thiệp của con người thì yếu tố con người vẫn là cần thiết, chỉ cần một khâu trong tất cả các khâu không trong sạch thì cũng chết.”
Thầy giáo Đỗ Việt Khoa cũng khẳng định, việc thi cử trên máy tính là xu hướng của thế giới nhưng tại Việt Nam việc thực hiện được hay không còn phụ thuộc nhiều yếu tố, nhiều khó khăn nên nếu Bộ cân nhắc chưa thể thực hiện nổi, thì không nên làm.
“…vì hiện nay việc thi bằng lái xe trên máy tính nó cũng có nguồn đề sẵn rồi và kiến thức thì nó có thể công khai được nhưng thi văn hóa mà công khai được tất cả đề lên thì nó lại lộ đề, mà nếu không công khai cũng không được vì thi xong học sinh cũng truyền được nhau toàn bộ đề ra ngoài, nguồn đề ở đâu nên tôi cho rằng rất là khó và chưa thể tiến hành được vì nó rất phức tạp.”
Đồng thời, thầy Khoa còn nhấn mạnh rằng cho dù bất luận như thế nào, tinh vi ra sao thì những việc tiêu cực chắc chắn vẫn xảy ra, không những ở việc thi mà ngay cả việc các quan chức cũng tìm cách này hay cách khác để tác động để chạy điểm, sửa điểm, nâng điểm.
Giáo sư Nguyễn Đăng Hưng chia sẻ về quan điểm của mình rằng, để hạn chế tiêu cực, điều quan trọng nhất là làm cho tư duy con người và nhất là giới lãnh đạo thay đổi. Thêm nữa, theo Giáo sư Hưng, thì phải làm cho giá trị xã hội trở lại nề nếp, đạo lý của con người trở lại ngự trị chứ không phải vì đồng tiền. Và, ông nhấn mạnh: đây là sự thay đổi rất sâu đậm trong thể chế.
“…Qua thời gian bao nhiêu cố gắng, cải tổ, thay đổi hệ thống thi nhưng cái tiêu cực ngày càng nhiều, càng trầm trọng tại khu vực miền Bắc, miền cao. Tôi thấy vấn đề này thuộc về thể chế, tư duy xã hội, mà thể chế chịu trách nhiệm chính của toàn bộ vấn đề hiện nay. Vấn đề này nếu bộ máy của Bộ GD không thay đổi, không có gì đổi mới thì ngay cả các câu hỏi qua máy tính hay trực tiếp trên bảng thì nó cũng thay đổi nhiều đâu.”