Đợt tổng kiểm soát các phương tiện giao thông trên cả nước được triển khai trong 1 tháng đã vừa kết thúc vào giữa tháng 6 vừa qua.
Theo đó, cảnh sát giao thông từ ngày 15/5-14/6 được quyền yêu cầu dừng tất cả các loại xe gồm cả xe khách, container, xe hơi, và xe máy để kiểm tra mà không cần có lỗi ban đầu.
Báo trong nước ngày 17/6 dẫn lời Đại tá Nguyễn Quang Nhật, Trưởng phòng Hướng dẫn tuyên truyền, điều tra, giải quyết tai nạn giao thông, Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), cho biết lực lượng Cảnh sát giao thông Công an các đơn vị, địa phương đã phát hiện, lập biên bản hơn 401.000 trường hợp người điều khiển phương tiện vi phạm pháp luật về an toàn giao thông sau 1 tháng triển khai tổng kiểm soát phương tiện giao thông cơ giới đường bộ.
Đồng thời tước giấy phép lái xe hơn 27.200 trường hợp, tạm giữ hơn 61.500 phương tiện.
Tuy nhiên, việc dừng xe đang lưu thông trên đường không có dấu hiệu vi phạm gì gặp phải nhiều ý kiến phản đối từ phía dư luận vì bị cho rằng đã xâm phạm đến quyền tự do đi lại của người dân, như phát biểu của nhà hoạt động Đàm Ngọc Tuyên tại Sài Gòn nói với RFA vào tối 17/6:
“Đầu tiên nếu xét về Hiến pháp thì người ta đã vi hiến vì người chấp pháp cụ thể là cảnh sát giao thông làm việc trực tiếp ngoài đường. Trong trường hợp không có nghi ngờ hay không có luận cứ nào đưa ra để chứng minh được rằng người tham gia giao thông đó vi phạm kể cả vi phạm giao thông hay bị nghi ngờ phạm tội thì rõ ràng là vi hiến. Điều đó vốn dĩ lâu nay công an Việt Nam đã lạm quyền và xảy ra rất nhiều vấn đề lạm quyền như vậy và đã ảnh hưởng trực tiếp đến người dân, kể cả chuyện ngươi dân phải mất mạng.”
Anh Đàm Ngọc Tuyên cho rằng khi đợt tổng kiểm tra này qua rồi, phía cảnh sát giao thông cần trở lại như trước đây là chỉ được dừng xe đang lưu thông trên đường nếu phương tiện đó có dấu hiệu vi phạm.
Có như vậy thì mới không gián tiếp tạo cho chuyện lạm quyền của ngành chấp pháp công an biến tướng theo chiều hướng không thể lường trước được những hậu quả người dân gánh chịu.
Không chỉ riêng anh Tuyên mà nhiều người cũng bày tỏ thắc mắc liệu phía cảnh sát giao thông còn được tiếp tục dừng các phương tiện đang di chuyển trên đường để kiểm tra sau ngày 14/6 hay không?
Trả lời báo chí trong nước, Trung tướng Vũ Đỗ Anh Dũng, Cục trưởng Cục Cảnh sát giao thông cho biết tổng kiểm soát chỉ thực hiện khi rất cần thiết, tình hình diễn biến phức tạp.
Ngoài ra, việc tổng kiểm soát phải huy động hầu hết quân số, do vậy, tổng kiểm soát không thể làm thường xuyên.
Tuy nhiên, phía công an sẽ có những chuyên đề và để xử lý theo chuyên đề, cảnh sát giao thông cũng có quyền dừng các phương tiện để kiểm soát.
Trung tướng Vũ Đỗ Anh Dũng đưa ra các ví dụ như xử lý chuyên đề về rượu, bia, ma túy là có thể đưa tất cả các xe đi vào làn chậm để thử nhanh, sàng lọc, nếu có dấu hiệu thì xử lý.
Trước phát biểu vừa nêu của người đại diện Bộ Công an, chị Hồng Anh hiện đang sinh sống tại quận Bình Thanh, thành phố Hồ Chí Minh cho rằng mọi chuyện đều có hai mặt:
“Nếu cảnh sát thực hiện đúng chức trách, nhiệm vụ của họ thì khi chặn xe họ phải thấy dấu hiệu phóng nhanh vượt ẩu hay xe thiếu kính, thiếu nón… người ta phát hiện vi phạm thì mới nên chặn xe. Còn trường hợp cảnh sát lạm dụng để làm tiền dân thì khỏi nói, khi họ đã lạm dụng thì dù luật này ban hành hay không ban hành họ vẫn tuýt lại làm tiền dân. Chị thấy nhiều người đi rất bình thường nhưng nó thấy phụ nữ xe đẹp là tuýt lại dù chưa ban hành luật nhưng cảnh sát vẫn tùy tiện. Mà khi đã tuýt lại thì kiểu gì cũng phải ‘ói tiền’, nó sẽ cố ghép mình vào lỗi nào đó. Đó là đối với những người không làm đúng đạo đức nghề nghiệp.”
Còn theo Luật sư Ngô Anh Tuấn, dù là dân thường hay với cương vị luật sư hay không thì khi bị dừng xe mà cảm giác mình không vi phạm thì ai cũng phải bực tức:
“Bây giờ Công an có văn bản mới là cảnh sát giao thông được dừng đỗ các phương tiện giao thông mà không cần lý do họ có vi phạm hay không. Khi quy định như này người ta khiến người dân cảm thấy bị làm phiền, thứ hai là khiến cảnh sát giao thông, những người thi hành công vụ có thể sử dụng quyền lực của mình một cách thái quá, lạm quyền và xâm phạm một số quyền tự do đi lại của công dân. Nếu một người dân bình thường chấp hành đầy đủ quy định an toàn giao thông và họ bị kiểm tra thì cũng chẳng bị phạt gì nhưng họ sẽ thấy bị xem thường, xúc phạm, can thiệp thái quá vào hành động của mình. Bản thân tôi nếu dừng xe mà tôi không vi phạm thì tôi cũng rất bức xúc và tức tối.”
Trước đó, vào chiều 1/6, Đại diện Phòng Cảnh sát giao thông đường bộ - đường sắt thuộc Công an thành phố Hồ Chí Minh cho hay sẽ tiếp tục duy trì những cuộc tổng kiểm tra rà soát các phương tiện giao thông sau khi cuộc tổng kiểm soát này kết thúc.
Phát biểu này nhanh chóng bị nhiều người dân ở thành phố lớn nhất phía nam phản đối, cho rằng phía cảnh sát giao thông cần dừng lại hành động chặn xe để kiểm tra người tham gia giao thông không vi phạm.
Tuy nhiên, Luật sư Nguyễn Văn Hâu, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Luật gia Việt Nam cho rằng người dân không nên quá lo lắng vì theo luật định, sau khi đợt tổng kiểm tra kết thúc, công an chỉ được dừng xe nếu có dấu hiệu vi phạm hoặc theo chỉ thị các cấp được quy định trong Thông tư 01 ban hành năm 2016 của Bộ Giao thông. Ông giải thích thêm:
“Khi dừng xe mà kiểm tra về giao thông, ta gọi là kiểm tra hành chính bất ngờ thì lực lượng giao thông có quyền kiểm tra nồng độ cồn, kiểm tra giấy tờ coi đủ không nên việc dừng xe trên đường giao thông là nhiệm vụ của họ được quy định trong Luật giao thông đường bộ. Nhưng khi dừng xe mà người ta đang chấp hành đúng thì phải nêu lý do, nếu không có lý do chính đáng thì hành vi đó không đúng quy định của pháp luật. Tức là khi dừng xe phải có căn cứ người ta vi phạm pháp luật, còn người ta đi đúng luật, không uống rượu, không đánh võng, không chạy quá tốc độ thì không có lý do gì mà dừng xe lại được.”
Luật sư Nguyễn Văn Hậu khẳng định nếu việc kiểm tra của phía cảnh sát giao thông không đúng với những quy định vừa nêu thì người dân cũng cần phản ảnh để xử lý những người lạm quyền theo quy định của pháp luật.
Tình trạng lạm quyền của lực lượng cảnh sát giao thông lâu nay được phản ánh tràn lan; do đó quan ngại của nhiều người không phải là không có cơ sở.