Từ ngày 2 đến ngày 11/5/2017, Ban Hỗ Trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường Biển thuộc Giáo phận Vinh đã đến một số nước Âu Châu gặp gỡ các cơ quan quốc tế để trảo thỉnh nguyện thư về thảm họa Formosa do Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh gây ra.
Nhân dịp phái đoàn đến Paris, thông tín viên Tường An của Ban Việt Ngữ Đài Á Châu Tự Do RFA có dịp hỏi chuyện hai Linh mục trong phái đoàn từ Việt Nam sang về nội dung chuyến đi.
Trao th ỉ nh nguy ệ n th ư
Từ cuối năm 2016, Ban Hỗ trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường thuộc giáo phận Vinh đã đề xuất chiến dịch lấy chữ ký của ngư dân, nạn nhân thảm họa Formosa, sau này đã mở rộng chiến dịch lấy chữ ký trên mạng, tính đến đầu tháng 5/2016 đã lấy được gần 200.000 chữ ký.
Ngày 2 tháng 5, Ban Hỗ Trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường Biển đã đến Châu Âu để trao thỉnh nguyện thư cho Quốc Hội Liên Âu cũng như gặp gỡ một số cơ quan liên hệ. Tại Paris, linh mục Trần Đình Lai cho biết mục đích của chuyến đi:
Mục đích là đi đến nhiều nước dân chủ trên thế giới và gặp gỡ kiều bào kêu gọi ủng hộ công cuộc đấu tranh cho quê hương, cho đất nước, cho nhân quyền và đặc biệt cho nạn nhân thảm họa Formosa. <br/>LM Trần Đình Lai<br/>
"M ụ c đ ích là đ i đế n các c ơ quan c ủ a Liên Hi ệ p Qu ố c, c ủ a Châu Âu và nhi ề u n ướ c dân ch ủ trên th ế gi ớ i và g ặ p g ỡ ki ề u bào kêu g ọ i ủ ng h ộ công cu ộ c đấ u tranh cho quê h ươ ng, cho đấ t n ướ c, cho Nhân quy ề n và đặ c bi ệ t cho n ạ n nhân th ả m h ọ a Formosa".
Trạm dừng chân đầu tiên là Na Uy, sau đó phái đoàn đến Quốc hội Liên Âu tại Bruxelles, tiếp xúc với đảng Xanh, Đức Hồng Y của giáo hội Bỉ. Kế đến là Thụy sĩ, đây là điểm đến quan trọng nhất với chương trình dày đặt.
Tại đây phái đoàn đã tiếp xúc với các Cao ủy của văn phòng Liên Hiệp Quốc về Nhân quyền và môi trường, gặp gỡ Thị trưởng thành phố Geneve , ông Guillaume Barazzone với nhóm làm việc đặc biệt về Châu Á.
Kết thúc chuyến vận động chính thức, Ban Hỗ Trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường Biển đã đến Fatima, Bồ Đào Nha để tạ ơn Đức Mẹ, cầu nguyện cho quê hương cũng như cho toàn thể thành viên trong phái đoàn.
Linh mục Trần Đình Lai cho biết những khó khăn và thuận lợi của chuyến đi:
"V ề thu ậ n l ợ i thì t ấ t c ả các cu ộ c h ẹ n tr ướ c, g ặ p các chính khách, các t ổ ch ứ c, các Xã h ộ i Dân s ự đề u r ấ t là xuôi ch ả y, t ố t đẹ p. Ai c ũ ng s ẵ n sàng l ắ ng nghe, đ ón nh ậ n, chia s ẻ và hi ệ p thông. Họ h ứ a là s ẽ cùng v ớ i nh ữ ng ng ườ i thành tâm thi ệ n chí s ẵ n sàng c ộ ng tác và giúp đỡ để đấ u tranh cho công cu ộ c này đạ t đượ c k ế t qu ả t ố t đẹ p nh ấ t.
Còn v ề m ặ t khó kh ă n thì đườ ng dài, nhi ề u v ă n hóa, nhi ề u m ố c th ờ i gi ờ , nhi ề u ngôn ng ữ khác nhau, do đ ó có nh ữ ng h ạ n ch ế trong chuy ế n đ i này mà chúng tôi g ặ p ph ả i".
Đánh giá chung về chuyến đi, Linh mục Bùi Khiêm Cường cho biết nhận được sự ủng hộ của tất cả những cơ quan mà phái đoàn đã tiếp xúc:
"H ọ luôn ủ ng h ộ chúng tôi b ở i vì vi ệ c ô nhi ễ m môi tr ườ ng không d ừ ng l ạ i ở ph ươ ng di ệ n đị a ph ươ ng hay vùng mi ề n nh ỏ mà ả nh h ưở ng đế n ngôi nhà chung là cu ộ c s ố ng c ủ a toàn nhân lo ạ i.
Vì th ế chúng tôi luôn đượ c các t ổ ch ứ c qu ố c t ế c ũ ng nh ư các qu ố c gia ủ ng h ộ trong chuy ế n đ i này và h ọ luôn đứ ng v ề phía chúng tôi đấ u tranh cho các n ạ n nhân".
Họ luôn ủng hộ chúng tôi bởi vì việc ô nhiễm môi trường không dừng lại ở phương diện địa phương hay vùng miền nhỏ mà ảnh hưởng đến ngôi nhà chung là cuộc sống của toàn nhân loại. <br/>LM Bùi Khiêm Cường
Tàn phá môi tr ường sống
Formosa là khu công nghiệp luyện thép với diện tích 3.300 hecta được bắt đầu xây dựng từ năm 2012 tại Vũng Áng, Hà Tỉnh chỉ với giá 97 tỉ VND (5 triệu đô-la) trong vòng 70 năm, trái với quy định của nhà nước tối đa là 50 năm.
Chỉ sau gần 4 năm thì thảm họa bắt đầu khi tin cá chết hàng loạt được đưa ra ngày 6/4/2016, khoảng 70 tấn cá biển chết trôi dạt vào bờ biển Kỳ Anh đến Hòn La, Nhật Lệ, trải dài đến Hải Ninh, Lê Thủy.
Ngày 30/6/2016, 84 ngày sau khi thảm họa được phát hiện, 7 đại diện Formosa nhận lỗi và đồng ý bồi thường 11.500 tỉ VND (khoảng 500 triệu đô la). Số tiền bồ thường quá ít.
Số tiền bồi thường này nếu chia ra cho 3,8 triệu dân miền Trung, nạn nhân trực tiếp của thảm họa, thì mỗi người chỉ được khoảng 2,9 triệu đồng.
Trong khi đó, nếu người dân tự đòi bồi thường thiệt hại thì chỉ 1000 hộ dân số, tiền bồi thường cũng đã phải lên đến 1000 tỉ đồng, tức gần 8% tổng số tiền mà Formosa hứa chi trả (theo Toàn cảnh thảm họ môi trường Biển Việt Nam – Green Trees) Linh mục Trần Đình Lai cho biết về nội dung hồ sơ trao cho các cơ quan Quốc tế:
"Tấ t c ả h ồ s ơ g ồ m có ba thành ph ầ n:
-Ph ầ n th ứ nh ấ t g ồ m phàn t ườ ng trình t ấ t c ả nh ữ ng th ả m h ọ a x ả y ra mà các c ơ quan c ũ ng nh ư đ ài báo trong n ướ c c ũ ng nh ư qu ố c t ế đ ã đư a tin, đ ã đă ng t ả i, bây gi ờ chúng tôi th ố ng kê l ạ i.
-Ph ầ n th ứ hai là v ề các th ả m tr ạ ng đ ang x ả y ra ở mi ề n Trung, đặ c bi ệ t là Hà T ỉ nh, Qu ả ng Bình, Qu ả ng Tr ị , Th ừ a Thiên.
-Ph ầ n th ứ ba: ph ươ ng h ướ ng, m ụ c đ ích c ủ a chuy ế n đ i là t ậ p trung đấ u tranh pháp lý và tìm cách đư a ra gi ả i pháp làm s ạ ch môi tr ườ ng, làm cho bi ể n s ố ng l ạ i, cho ng ườ i dân đ i đ ánh b ắ t l ạ i đượ c và cho ch ọ có đờ i s ố ng đượ c yên ổ n".
Vì sao người Công giáo phải dấn thân?
Cuộc biểu tình đầu tiên chống thảm họa môi trường xảy ra vào ngày 1/5/2016 tại Hà Nội, Sài Gòn và sau đó nhiều cuộc biểu tình lớn nhỏ diễn ra khắp nơi và dưới nhiều hình thức tự phát khác nhau.
Đặc biệt là các cuộc biểu tình do giáo dân tổ chức tại các vùng nóng như Nghệ An, Hà tỉnh…v.v… Rất nhiều cuộc đàn áp, bắt bớ của lực lượng an ninh, nhiều người bị tra tấn dã man.
Trước những đàn áp không ngừng đối với những cuộc biểu tình bất bạo động, văn phòng cao ủy Liên Hiệp Quốc cũng đã lên tiếng kêu gọi nhà nước Việt Nam chấm dứt việc dùng vũ lực đối với người biểu tình.
Tuy nhiên, nhà nước Việt Nam thay vì bảo vệ người dân trước thảm họa môi trường, lại ém nhẹm sự việc, đàn áp người dân nào dám lên tiếng, đứng trước sự sống còn của dân tộc, các giáo xứ phải thay nhà nước bảo vệ ngư dân.
Linh mục Trần Đình Lai giải thích tại sao đại diện công giáo phải vào cuộc:
Đáng lẽ ra chính phủ phải giải quyết vấn đề này thì họ không giúp dân mà họ lại đứng về phía Formosa đàn áp dân, đàn áp những người biểu tình ôn hòa vô tội. <br/>LM Trần Đình Lai
"Th ả m h ọ a x ả y ra này là c ủ a m ộ t vùng mi ề n và t ầ m c ỡ c ủ a nó là t ầ m cỡ qu ố c gia và vi ệ c gi ả i quy ế t v ấ n đề này là c ủ a chính ph ủ , trách nhi ệ m là c ủ a chính ph ủ .
Nh ư ng m ộ t chính ph ủ vô trách nhi ệ m nh ư chính ph ủ Vi ệ t Nam thì quý v ị bi ế t đ ó, m ộ t chính ph ủ vô trách nhi ệ m, h ọ đ ánh tr ố ng b ỏ dùi, h ọ đ em con b ỏ ch ợ . Họ đ em Formosa v ề , l ợ i thì ch ư a th ấ y đ âu, còn h ạ i thì nh ư th ế .
M ộ t đ i ề u mà ai c ũ ng than phi ề n là đ áng l ẽ ra chính ph ủ ph ả i gi ả i quy ế t v ấ n đề này thì h ọ không giúp dân mà h ọ l ạ i đứ ng v ề phía Formosa đ àn áp dân, đ àn áp nh ữ ng ng ườ i bi ể u tình ôn hòa vô t ộ i và nh ữ ng ng ườ i giúp n ạ n nhân thì h ọ c ũ ng trù d ậ p.
Đ ó là đ i ề u mà nh ữ ng ng ườ i ngo ạ i cu ộ c không th ể nào t ưở ng t ượ ng đượ c.
Chúng tôi r ấ t bu ồ n và c ầ u mong sao chính ph ủ th ự c s ự ph ụ c v ụ dân b ằ ng cách kh ắ c ph ụ c th ả m h ọ a này, ch ứ không ph ả i chúng tôi. Nh ư ng vì h ọ không làm và th ậ m chí h ọ còn ch ố ng nh ư ng ng ườ i làm n ữ a.
Do đ ó, v ớ i l ươ ng tâm và trách nhi ệ m c ủ a giáo ph ậ n mà trong đ ó r ấ t nhi ề u ng ườ i công giáo ở nh ữ ng vùng bi ể n ch ị u ả nh h ưở ng thì B ề Trên và chúng tôi ở trong ban ph ả i ti ế p t ụ c đấ u tranh."
Theo nghiên cứu của Nhóm Green Trees trong tập tài liệu “Toàn cảnh thảm hoạ môi trường Biển Việt Nam”, thì Formosa được phép xả thải ra biển với công xuất 45.000 m3 /ngày đêm với hàm lượng Xyanua 0,585 mg/l, tức cao gấp 58,5 lần giới hạn cho phép theo quy định của Bộ Tài nguyên Môi trường.
Vẫn theo nhận định của Green Trees thì với lưu lượng xả thải 40.000 m3 liên tục ngày đêm, thảm họa môi trường từ Vũng Áng có thể kéo dài đến Nha Trang, Phan Thiết, Vũng Tàu, Cà Mau và nếu hiện tượng cá chết trải dài khắp 3000 km đường biển Việt Nam thì đó là một thảm họa kinh hoàng cho toàn thể dân tộc Việt Nam.
Chính gi ới Châu Âu sẽ lên tiếng
Trong các cuộc tiếp xúc với chính giới Âu châu và các Xã hội dân sự, Linh mục Bùi Khiêm Cường cho biết phái đoàn đã có những hứa hẹn giúp đỡ cụ thể như sau:
"H ọ luôn ủ ng h ộ và vì th ế h ọ cùng chúng tôi tìm ra các gi ả i pháp: th ứ nh ấ t là nói cho toàn th ế gi ớ i bi ế t v ề th ả m h ọ a này.
Vi ệ c đầ u tiên là dùng truy ề n thông làm cho ng ườ i dân trong n ướ c c ũ ng nh ư ki ề u bào h ả i ngo ạ i và t ấ t c ả nh ư ng ng ườ i kh ắ p n ơ i trên th ế gi ớ i vi ệ c b ả o v ề môi tr ườ ng là quan tr ọ ng và th ả m h ọ a đ ang x ả y ra t ạ i Vi ệ t Nam là th ả m h ọ a l ớ n nh ấ t sau Th ế chi ế n th ứ II t ớ i nay.
Ngoài ra h ọ còn h ứ a h ẹ n v ề v ấ n đề ch ă m sóc s ứ c kh ỏ e, y t ế cho nh ữ ng n ạ n nhân. Còn các d ự án khác thì h ọ s ẽ nh ờ ng ườ i liên l ạ c giúp đỡ sau nh ư ng h ọ c ũ ng ch ư a dám h ứ a đ i ề u gì nh ư ng h ọ h ứ a là s ẽ đứ ng cùng chúng tôi đấ u tranh cho S ự th ậ t, cho Công lý và cho Môi tr ườ ng".
Tiếp tục sát cánh cùng các nạn nhân
Cho đến hôm nay, nhiều người đưa thông tin về các cuộc biểu tình Formosa hay phản đối ô nhiễm môi trường do Formosa gây nên cũng đã bị chính thức ra thông báo truy lùng như anh Bạch Hồng Quyền hay bị bắt như chị Nguyễn Ngọc Như Quỳnh, chị Trần thị Nga, anh Hoàng Bình.
Các Linh Mục hướng dẫn các cuộc biểu tình ôn hòa như Linh Mục Đặng Hữu Nam, Linh mục Nguyễn Đình Thục cũng bị Ủy Ban Nhân Dân Tỉnh Nghệ An liên tục sách nhiễu.
Ngày 5/5 vừa qua, Ủy Ban Nhân dân tỉnh Nghệ An đã gửi thư cho Giám mục Nguyễn Thái Hợp, Linh mục Nguyễn văn Vinh và Linh mục Nguyễn văn Đính yêu cấu xử lý hành vi của Linh mục Đặng Hữu Nam mà Uy Ban Nhân dân Nghệ An cho là xuyên tạc nhà nước và đi ngược lại lợi ích và nguyện vọng của nhân dân.
Về việc này, Linh mục Trần Đình Lai chia sẻ:
"V ấ n đề thuyên chuy ể n linh m ụ c là quy ề n c ủ a Giám m ụ c và tùy theo yêu c ầ u c ủ a giáo ph ậ n, n ơ i nào Ngài th ấ y có nhu c ầ u thì ngài chuy ể n.
Còn nhà c ầ m quy ề n đề ngh ị thì đ ó là m ộ t vi ệ c làm trái ng ượ c và đị a ph ậ n không ch ấ p nh ậ n và c ũ ng không tr ả l ờ i vì đ i ề u đ ó không c ầ n thi ế t.
Chúng tôi kêu gọi mọi người ý thức hơn cái thảm họa này rất là nguy hiểm, nó không những ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại mà cho tương lai của của dân tộc, muôn thế hệ.<br/>LM Trần Đình Lai
Nh ư ng đ i ề u đ ó cho th ấ y r ằ ng h ọ không hi ể u bi ế t v ề tôn giáo, h ọ mu ố n can thi ệ p sâu vào tôn giáo và đ i ề u đ ó là đ i ề u trái ng ượ c, không tôn tr ọ ng t ự do tôn giáo".
Linh mục Bùi Khiêm Cường cũng cho biết sau chuyến đi sẽ tiếp tục về mặt thông tin và giáo dục để đem kiến thức lại cho người dân về thảm họa môi trường do Formosa gây ra:
"Chúng tôi v ẫ n ti ế p t ụ c kêu g ọ i cùng nhau đấ u tranh cho th ả m h ọ a môi tr ườ ng. Ở Nh ậ t B ả n, khi th ả m h ọ a x ả y ra, h ọ đ ã ph ả i x ử lý 50 n ă m, còn Vi ệ t Nam sau th ả m h ọ a thì ch ư a x ử lý gì, vì thê chúng tôi c ũ ng giao d ụ c c ũ ng nh ư kêu g ọ i m ọ i ng ườ i ý th ứ c h ơ n cái th ả m h ọ a này r ấ t là nguy hi ể m, nó không nh ữ ng ả nh h ưở ng đế n cu ộ c s ố ng hi ệ n t ạ i mà cho t ươ ng lai c ủ a c ủ a dân t ộ c, muôn th ế h ệ n ữ a.
Đ ó là nh ư ng đ i ề u mà chúng tôi s ẽ ph ả i làm, giúp cho ng ườ i dân ý th ứ c h ơ n v ề vi ệ c đấ u tranh cho môi tr ườ ng".
Một năm sau khi nhà nước Việt Nam chính thức công nhận thảm họa môi trường thì Formosa vẫn tiếp tục xả thải, cá vẫn chết, đời sống ngư dân vẫn bấp bênh.
Sau chuyến đi đầy gian nan nhưng với nhiều kết quả khả quan về mặt vận động Quốc Tế, Linh Mục Trần Đình Lai gửi lời cám ơn và kêu gọi công đồng hải ngoại tiếp tục yểm trợ nạn nhân Formosa:
"Chúng tôi đ ã nh ậ n đượ c r ấ t nhi ề u s ự h ỗ tr ợ và l ờ i c ầ u nguy ệ n c ũ ng nh ư nh ữ ng cu ộ c đ i ệ n tho ạ i h ỏ i th ă m chia s ẻ .
Thay m ặ t cho các n ạ n nhân, xin cám ơ n t ấ t c ả đồ ng bào Vi ệ t Nam ở h ả i ngo ạ i và ti ế p t ụ c kêu g ọ i m ọ i ng ườ i h ướ ng v ề T ổ qu ố c, v ề M ẹ Vi ệ t Nam và v ề nh ữ ng ng ườ i đ au kh ổ để r ồ i s ẵ n sàng giúp đỡ , đấ u tranh v ề tinh th ầ n c ũ ng nh ư v ậ t ch ấ t".
Ch ương trình làm việc của phái đoàn tại Châu Âu
Ban Hỗ Trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường Biển gồm 1 Giám mục và 5 Linh mục đến từ các vùng bị ảnh hưởng trực tiếp của thảm họa Formosa :
- Giám mục Phaolô Nguyễn Thái Hợp – Giáo phận Vinh
- Linh mục Giuse Phan Sỹ Phương – Quản hạt Cửa Lò, Quản xứ Tân Lộc – Trưởng Ban
- Linh mục Antôn Nguyễn Thanh Tịnh – Quản xứ Cồn Sẻ, Quảng Bình – Thư ký
- Linh mục Phêrô Trần Văn Thành – Quản xứ Tam Toà, Quảng Bình – Thành viên
- Linh mục Phêrô Trần Đình Lai – Quản xứ Đông Yên, Kỳ Anh – Thành viên
- Linh mục JB Bùi Khiêm Cường – Quản xứ Đông Sơn, Kỳ Anh – Thành viên
Chương trình làm việc chính thức của Ban Hỗ trợ Nạn Nhân Ô Nhiễm Môi Trường Biển (nguồn : https://thamhoaformosa.com/)
Oslo, Na Uy:
- Đức Giám mục và Đức ông Tổng Đại diện Giáo phận Oslo
- Caritas, Hội Đồng Liên Tôn và bộ phận Quan hệ quốc tế của Giáo hội Tin Lành Na Uy (Council of Ecumenical and
- International Relations Church of Norway and Caritas)
- Cứu trợ Hội Thánh Tin Lành Na Uy; Tổ chức Norwegian Christian Aid.
- Dân biểu thuộc Uỷ ban Đối ngoại và quốc phòng của Quốc Hội Na Uy
- Hội thảo tại Viện Nhân Quyền Na Uy (Norwegian Centre for Human Rights)
- Bộ Ngoại Giao Na Uy – Bộ phận trách nhiệm Đối thoại nhân quyền giữa Na Uy và Việt Nam.
Bonn, Đức:
- Đại diện Uỷ Ban Công Lý Hoà Bình của Hội Đồng Giám Mục Đức, Dr. Daniel Legutke và ông Ulrich Poner
Tại Brussels, Vương quốc Bỉ:
- Đức Hồng Y Jozef de Kesel, Chủ tịch Hội Đồng Giám Mục Giáo Hội Công Giáo tại Bỉ
- Bộ Ngoại Giao Bỉ – Bộ phận Giao Thương, Phát Triển và Hợp tác với Á Châu
- Đại diện Đảng Xanh của Quốc Hội Liên Hiệp Âu Châu
- Văn Phòng Đối Ngoại EU
- ClientEarth – Tổ chức luật sư chuyên về môi sinh.
- Tổ chức nhân quyền Front Line Defenders
- Các Dân Biểu thuộc Uỷ Ban Giao Thương EU
Tại Geneva, Thụy Sỹ:
- Chương Trình Môi Sinh Liên Hiệp Quốc & Phản Ứng Thảm Hoạ Môi Sinh (Joint unit UNEP/OCHA)
- Văn phòng Cao Uỷ Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc (OHCHR)
- Tổ chức Quyền Phổ Quát (Universal Rights Group)
- Tiếp tân tại Toà Đô Chánh thành phố Geneva. Thị trưởng Guillaume Barazzone đón tiếp phái đoàn tại phòng tiếp chính khách của Geneva.