Luật phòng chống tác hại của rượu bia sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2020. Một trong những điểm trong luật này khiến nhiều người bàn luận là điều 5 “Cấm xúi giục, kích động, lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu bia”.
Một người dân, không muốn nêu tên sống, tại Sài Gòn trao đổi với chúng tôi qua mạng xã hội rằng anh cảm thấy việc cấm rượu bia lái xe hay những vấn đề khác có thể ảnh hưởng đến an toàn xã hội là điều cần thiết nhưng riêng đối với việc cấm xúi giục, lôi kéo, ép nhau uống… thì theo anh không rõ ràng. Vì thế nào là xúi giục, lôi kéo, rủ rê đi nhậu, mọi người đi uống ‘ép’ nhau vài ly là chuyện bình thường. Nếu mà cấm vậy thì ai sẽ là người giám sát, bao nhiêu chai, lon mới thành tội ép buộc và người nào làm chứng cho điều đó, xử phạt như thế nào?
Anh nêu rõ ‘ai sao không biết, chứ tụi tôi là thấy vô lý lắm”.
Luật sư Đặng Hùng Dũng từng công tác tại Sở Lao động Thương binh và Xã hội thành phố HCM nói với RFA hôm 20/12/2019 rằng, khi một đạo luật được đưa ra thì các nhà lập pháp cũng đã tính toán và suy nghĩ, xem xét kỹ lưỡng, nên mọi người chỉ cần biết đợi đưa nó vào trong thực tế xem việc áp dụng luật đó như thế nào mà thôi. Ông nói:
“Thế nhưng chúng ta cũng biết rằng ở VN và ngay cả Hiến pháp mặc dù ghi rất rõ và rõ ràng nhưng trong thực tế lại không áp dụng được. Điều này đáng buồn và khá phổ biến tại VN. Luật phòng chống tác hại này là điều cần thiết vì hệ lụy mang lại nhiều tác hại xấu cho xã hội hiện nay. Thành ra người dân cũng chờ đợi xem. Đối với những bộ luật như vậy nghe thì nó có vẻ khó thực thi nhưng tôi tin rằng dựa vào những câu chữ đó thì chắc chắn nó sẽ có những thông tư để thực hiện tiếp điều đó nữa. Thông thường các luật tại VN thường sẽ có sự điều chỉnh sau đó với những văn bản dưới luật nữa.”
Còn theo luật sư Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Hội luật gia thành phố Hồ Chí Minh, đối với những hành vi ép buộc cần phải xử lý và có mức xử phạt hành chính để giảm thiểu tệ nạn say xỉn rồi gây ra những hậu quả khó lường:
“Trên mạng xã hội cũng nhiều ý kiến đối với điều 5 nhưng tôi thấy rằng hàng loạt những hành vi gây nguy hại đến tính mạng người khác như điều khiển phương tiện giao thông có nồng độ cồn, bán rượu bia người dưới 18 tuổi thì nó rất nguy hiểm. Mặc dù luật chính thức đi vào hiệu lực nhưng chính phủ cần quyết định cụ thể để làm sao luật có thể đi vào đời sống cho nên cần xử lý nghiêm hành vi này.”
Báo cáo của Hiệp hội Bia - rượu - nước giải khát Việt Nam cho thấy năm 2017, lượng bia các loại tiêu thụ trên cả nước đạt hơn 4 tỉ lít, tăng 6% so với năm 2016. Với dân số 93,7 triệu người hiện nay, ước tính mỗi người dân Việt Nam uống gần 43 lít bia/năm. Trong một báo cáo công bố năm 2018, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đánh giá mức tiêu thụ rượu bia của người Việt ở bậc cao so với các quốc gia khác trong khu vực. Ước tính, trung bình mỗi người Việt trên 15 tuổi tiêu thụ 8,3 lít cồn nguyên chất trong một năm, nhiều hơn người Trung Quốc và gấp 4 lần người Singapore.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu khẳng định cần tạo ra ý thức và là thói quen dần cho người dân: "Nhiều ý kiến nhưng tôi nghĩ cần phải xử lý nghiêm để người dân nhận thức vì khi uống rượu bia khi đi ra đường rất là nguy hiểm nên nếu chúng ta không có biện pháp để chế tài những người này thì nó tác hại không nhỏ đến cuộc sống của người dân, xã hội. Một đất nước mà tình trạng uống rượu bia tràn lan như thế này thì không phát triển được, một đất nước không bền vững được. Một số quốc gia người ta có thể uống rượu bia được nhưng bắt buộc không thể lái xe về, thành ra nó tạo ra được thói quen."
Luật sư Hoàng Cao Sang thuộc đoàn luật sư TPHCM trong trả lời báo Tuổi Trẻ đăng ngày 20/12/2019 cho rằng luật cấm lôi kéo, ép buộc người khác uống rượu bia là điều hết sức tiến bộ nhưng để thực thi được ngay thì không phải là điều dễ dàng. Bởi vì văn hóa của người Việt Nam vẫn còn hình thức rủ rê, lôi kéo… trên bàn nhậu. Nhiều người không biết uống nhưng vì sợ mất lòng, nên đối những trường hợp như vậy người bị ép uống khó chịu nhưng để xử phạt cũng là điều rất khó thực thi. Do đó, vị luật sư khẳng định cần có nghị định hướng dẫn cụ thể rõ ràng, quy định rất rõ thế nào thì từ đó có căn cứ xử lý cà hành vi vi phạm.
Đồng ý với điều này, luật sư Đặng Hùng Dũng thừa nhận về mặt luật pháp để các cơ quan công an hay tòa án dễ thực hiện điều này thì phải có những thông tư để định nghĩa rõ ràng từng hành động vi phạm, mức độ ra sao thì sẽ có mức xử phạt hành chính nếu tái phạm nhiều lần có thể khởi tố hình sự…. nhưng điều quan trọng là thông thường đối với những sự việc như thế thì luật phải có những chế tài vậy thì xem đạo luật đó có nói về vấn đề chế tài hay không.
“Khi một bộ luật mới được ban hành như vậy thì thông thường sẽ có khoảng thời gian khá dài để có những luật áp dụng cho bộ luật đó nhưng mà lần này luật có thời gian áp dụng rất là sớm thì như vậy tính cấp bách của luật này ở mức cần thiết phải thực hiện ngay. Nên có thể căn cứ vào câu chữ của bộ luật có thể áp dụng được ngay nhưng mà cái chế tài đi kèm theo bộ luật này đã có chưa nếu mà chưa mà chỉ nói chung chung như vậy thì việc áp dụng có thực thi đến nơi đến chốn hay không. Chắc chắn trong thời gian tới sẽ có những thông tư, nghị định ra đời để làm rõ hơn những vấn đề mà bộ luật chưa nói một cách đầy đủ.”
Luật sư Hậu cũng khẳng định bộ luật đã có nhưng để xóa bỏ văn hóa ép buộc, xúi giục uống rượu bia này thì cần phải xử phạt nặng, thông tư, nghị định, quy định rõ ràng cụ thể thì mới có hy vọng thay đổi trong tương lai. Vấn đề quan trọng là việc thực thi điều này như thế nào mà thôi chứ tranh cãi, tranh luận thì Quốc hội cũng đã tranh cãi nhiều rồi, luật sư cũng bình luận nhiều trên báo chí trong vào ngoài nước khá nhiều cho nên cần chờ xem việc thực thi điều này như thế nào cho đúng mà thôi.