Phiên tòa giả định mà học sinh trường THPT Thủ Thiêm tham dự hôm 27/2, theo truyền thông Nhà nước, là hoạt động thường niên giữa Tòa án Nhân dân TP Thủ Đức và nhà trường, với mục đích tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp luật cho học sinh. Tuy nhiên, nhiều người lại đang “nhạy cảm” với điều luật này nhất là vào khi liên tục những năm gần đây hàng loạt nhà hoạt động, bất đồng chính kiến, facebooker và cả luật sư đều bị bắt và bị khép tội “Vi phạm Điều 331”.
Gây nhiều tranh cãi
Từ Việt Nam hôm 28/2, một bạn trẻ tên Huy cho RFA biết suy nghĩ của mình về Điều luật này:
“Điều luật 331 là điều luật vô nhân đạo, bóp nghẹt quyền được phản ánh, đi ngược lại với quyền con người.
Việt Nam tuyên truyền về Điều 331 Bộ luật Hình sự cho học sinh có nên không? Khi dường như tôi thấy các học sinh độ tuổi chưa thực sự trưởng thành, các luật sư còn biết và hiểu luật mà còn đang bị gán ghép, như nhóm luật sư bảo vệ Tịnh Thất Bồng Lai đã bị gán ghép cho điều này, khi các luật sư công bố các video về hành vi sai trái của công an tỉnh Long An trong quá trình điều tra. Khi không tìm ra chứng cứ để buộc tội nhóm người Tịnh Thất Bồng Lai tội loạn luân và lừa đảo. Đây như có một sự trả thù hèn hạ và bịt đầu mối vụ cưỡng án sai trái tại đây.”
Tôi lên tiếng phản đối hành vi vô pháp của cơ quan công quyền trong những vụ việc này, và điều luật mơ hồ này.”
Theo hiểu biết của bạn Huy, Điều 331 dường như được đảng cộng sản Việt Nam dùng để kết án những người bất đồng chính kiến lên tiếng về những bất công trong xã hội.
Điều luật 331 là điều luật vô nhân đạo, bóp nghẹt quyền được phản ánh, đi ngược lại với quyền con người.
-Bạn Huy
Qua vụ các luật sư của Tịnh thất Bồng lai mà Huy vừa nêu, hôm qua 27/2, RFA cũng ghi nhận ý kiến của Luật sư Đào Kim Lân. Theo luật sư Lân, hiện nhóm năm luật sư bảo vệ TTBL, trong đó có ông và những luật sư khác gồm bà Ngô Thị Hoàng Anh, Đặng Đình Mạnh, Nguyễn Văn Miếng, và Trịnh Vĩnh Phúc đang xem xét gửi đơn cho Bộ Công an đề nghị một cơ quan độc lập điều tra nếu thấy có sai phạm từ phía luật sư trong nhóm để tránh “bên bị tố cáo điều tra bên tố cáo”.
Năm ngoái, bảy tổ chức dân sự xã hội ở Việt Nam và 79 dân sĩ, trí thức đồng soạn thảo kiến nghị yêu cầu bãi bỏ ba điều trong Bộ luật hình sự năm 2015. Lúc bấy giờ, ông Lê Thân, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Lê Hiếu Đằng, nằm trong nhóm viết kiến nghị nói với RFA rằng:
“Cái Điều 117 và Điều 331 của Luật Hình sự năm 2015, cái đó nó rất là vô lý. Và chính cái vô lý đó nó làm chỗ dựa để bắt bớ, tù đày những người yêu nước.”
Tác dụng ngược?
Trở lại với việc học sinh hiểu như thế nào về Điều 331 và các em sẽ biết cách “ứng phó” với điều này như thế nào, thầy giáo Đỗ Việt Khoa tại trường trung học phổ thông Thường Tín - Hà Nội, hôm 28/2 nhận định:
“Môn Giáo dục Công dân trong trường PTTH cũng đang giới thiệu về các điều khoản luật hình sự, các quyền xã hội, các quyền dân sự… và cả luật lao động… họ giới thiệu sơ lược qua. Cũng có một số tình huống giả định xử lý hình sự, hướng dẫn học sinh nhận thức những hành vi đó. Theo tôi thì riêng điều luật hình sự 331 thật sự không nên hướng dẫn học sinh. Nói thật sự đến lúc này, dư luận trong nước ai ai cũng nhìn thấy nó chung chung, mơ hồ, thích kết luận thế nào thì kết luận và dẫn đến việc bắt người rất tùy tiện. Chúng ta không nên phổ biến luật này và cũng không nên sử dụng nó, nên đấu tranh bỏ điều luật này đi.”
Theo tôi thì riêng điều luật hình sự 331 thật sự không nên hướng dẫn học sinh.
-Thầy Đỗ Việt Khoa
Tiếp theo ý kiến của nhà giáo Đỗ Việt Khoa, luật sư Luật sư Ngô Anh Tuấn, từ Hà Nội hôm 28/2, cho biết:
“Một điều luật được Quốc hội thông qua thì không luật nào giống luật nào, về cơ bản đều quan trọng khi đã phổ biến thông qua. Tuy nhiên khi áp dụng thì một số người chuyên môn và người dân thấy sự bất cập sẽ lên tiếng. Còn đối với học sinh thì không chỉ Điều 331, dạy điều luật khác cũng là bình thường, vấn đề là phổ biến ở mức độ nào? Một điều luật đưa ra người ta có thể tuyên truyền trong nhà trường, chuyện đó là bình thường, chứ nó không có vấn đề gì về mặt khoa học pháp lý thực tiễn. Nhưng trong quá trình áp dụng và học, ngay cả học sinh nếu biết phản biện thấy có vấn đề cũng có thể lên tiếng. Nó sẽ có tác dụng ngược việc tuyên truyền, họ sẽ kiến nghị cho nó hoàn thiện hơn hoặc cho phù hợp hơn.”
Cũng theo Luật sư Ngô Anh Tuấn, vì Điều 331 quy định quá chung chung và áp dụng rộng rãi quá nên ông và giới luật gia thấy có một chút vấn đề. Ông nói tiếp:
“Những hành vi cụ thể của những người đã bị xử lý hoặc sắp sửa bị xử lý, tôi thấy có một chút lấn cấn. Bởi vì một số điều luật đã quy định rồi, ví dụ như người này nói người kia, hai người xúc phạm nhau, nhục mạ nhau trên mạng xã hội, thì nó đã có điều luật khác. Ví dụ trường hợp bà Phương Hằng và Nhà báo Hằng Ni… chửi bới xúc phạm qua lại có thể sẽ cấu thành tội danh khác, chúng ta có thể xử lý một cách nhẹ nhàng, rõ ràng như ‘tội làm nhục người khác’ theo điều 155 Bộ luật dân sự năm 2015. Hay thậm chí bà Hằng tố cáo sai thì có thể là ‘tội vu khống’.
Vì Điều 331 theo luật sư Tuấn, quy tội dễ quá nên ông cho rằng nó khiến ai cũng lo sợ mình nói như thế có thể bị quy kết hay không? Do đó xã hội lo sợ là có cơ sở.
Mới đây, theo Tổ chức Nhân quyền Quốc tế, từ khi Việt Nam tuyên bố ra ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền ngày 22 tháng 2 năm 2021… đến ngày 22/12/2022, Việt Nam đã câu lưu, bắt giữ và xử án ít nhất là 48 nhà báo, nhà hoạt động với các tội danh tùy tiện, từ "lợi dụng các quyền tự do dân chủ," "tuyên truyền chống nhà nước," "trốn thuế" theo các Điều 331, 117 và 200 của Bộ luật Hình sự.