Nhiều trang báo Nhà nước Việt Nam đưa tin ông Gorbachev qua đời với tiêu đề mang tính chỉ trích nhân vật này; thế nhưng sau đó rút xuống và thay đổi cách dùng từ ôn hoà hơn. Một số người am hiểu tình hình lịch sử, chính trị, xã hội cho rằng điều đó cho thấy sự bất đồng trong cách ứng xử giữa Đảng và Nhà nước Việt Nam.
Ông Mikhail Gorbachev, lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, vừa qua đời hôm 30/8 ở tuổi 91. Sự kiện này trở thành một đề tài thu hút được nhiều quan tâm của công chúng Việt Nam. Nó được tìm đọc nhiều thứ ba trên Google trend (xu hướng - PV) của Việt nam.
Ông trở thành người đứng đầu Đảng Cộng sản Liên Xô (ĐCSLX) năm 1985, khi đó ông công bố chương trình cải cách với khẩu hiệu “đẩy nhanh sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước” mà sau này gọi là “perestroika” trong tiếng Nga.
Ông là người được đánh giá có đóng góp to lớn trong việc làm tan rã Liên bang Xô Viết, cũng như chấm dứt thời kỳ Chiến tranh Lạnh năm 1991.
Gorbachev trong mắt người Cộng sản Việt Nam
Một người từng là đảng viên Cộng sản, thường xuyên theo dõi, phân tích tình hình chính trị Việt Nam, yêu cầu được giấu tên vì lý do an toàn, bình luận với RFA rằng trong mắt những người cộng sản Việt Nam, họ căm thù Gorbachev, vì Gorbachev đã khai tử cái mô hình Cộng sản ở Liên Xô - thể chế mà ông cho là “ăn của dân không chừa một cái gì”:
“Họ căm thù Gorbachev, vì suýt nữa, ở Việt Nam đã từng có dăm ba người lương thiện muốn “noi theo” Gorbachev, đưa dân chủ và khai phóng vào lòng dân tộc Việt Nam. Tiếc là lực lượng này quá mỏng, lại bị Đảng Cộng sản Việt Nam bóp chết từ trong trứng. Hơn nữa, Đảng được quan thầy Trung Quốc bày cho trăm phương ngàn kế để bách hại và đàn áp lực lượng dân chủ.”
Nhạc sỹ Tuấn Khanh trả lời RFA từ Sài Gòn, nhận định ông Gorbachev là một nhân vật gây nhiều tranh cãi, bởi hai luồng ý thức hệ ở Việt Nam phân chia khá rõ rệt:
"Một nửa miền Nam rất yêu thí ch ông ấy nhưng một nửa miền Bắc thì lạ i c ó rất nhiều ngườ i c ăm gh é t ông ấy.
Có những người mơ vào một giấc mơ ổn định, được bao cấp theo Chủ nghĩa Xã hội và thống trị toàn thế giớ i c ủa Chủ nghĩa Cộng sản. Đối với những người này thì giấc mơ của họ bị đổ vỡ và họ không chấp nhận nổi.
Trong khi đó, ở miền Nam, người ta không chịu được và không quen với bao cấ p v à thể thức của Chủ nghĩa Cộng sản, cho nên họ nhìn ông Gorbachev như là một nhà cá ch m ạng, như là một nhân vật tạo niềm tin rằng ở đất nước Việt Nam sẽ có một nhân vật tương tự như vậy."
Ông Thọ Nguyễn, một người quan sát tình hình chính trị xã hội Việt Nam, từ nước Đức, cho biết chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam là xem ông Gorbachev như là một kẻ phản bội. Thời ông Gorbachev nắm quyền ở Liên Xô, ông ta đã yêu cầu lãnh đạo Cộng sản Việt Nam khi đó phải cải cách, đổi mới. Ông Thọ nói:
"Đường lố i ch ính của Đảng Cộng sả n Vi ệt Nam coi ông ấ y l à người phản bội. Nhưng mà có một số các đảng viên có đầu óc tân tiến thì họ rất mong cả i c ách của ông này sẽ đưa Việt Nam đi đến chỗ canh tân.
Thế nhưng có một điều là d ù không muốn, nhưng những cả i c ách của ông ấy đã buộc Việt Nam phải đi theo con đường đổi mới, bởi vì ông ấy đã cắ t vi ện trợ.
Chính sá ch đổi mớ i c ủa Việt Nam xuất phát từ việc Liên Xô không còn hỗ trợ cho Việt Nam nữa
Đảng Cộng sản Việt Nam lúc ấy vừ a gi ận ông ấy x ó a bỏ Chủ nghĩa Xã hội ở Liên Xô làm cho Việt Nam mất chỗ dựa, nhưng chính từ việc mất chỗ dựa đó mà Việt Nam mới liều mạng đi và o con đường cả i c ách.
Vào ngày 7/10/1989 là ngày Quốc khánh củ a C ộng hòa Dân chủ Đức, lúc đó Đức mời tất cả các Tổng bí thư đi dự. Ông Nguyễ n V ăn Linh dẫn đầu phái đoàn đảng Cộng sả n Vi ệt Nam đ i sang đó.
Khi đó ông Nguyễ n V ăn Linh và ông Chau-s é t-xcu (Tổng bí thư đảng Lao độ ng Romania - PV) muốn tổ chức ngay tạ i Berlin m ột cuộc họp củ a c ác đảng Cộng sản cứng rắn để phản đối chủ trương của Gorbachev , nhưng cu ộc gặ p đó đã không thành công."
Báo Đảng rút tiêu đề chỉ trích Gorbachev
Một vài kênh truyền thông Nhà nước Việt Nam đưa tin về sự kiện ông Gorbachev qua đời bằng một giọng văn không thân thiện, thậm chí chỉ trích người được coi là đã đóng một vai trò quan trọng trong việc kết thúc Chiến tranh Lạnh.
Ông Nguyễn Thọ cho rằng hiện tượng này cho thấy giữa Đảng và Nhà nước Việt Nam có sự bất đồng nhau về cách ứng xử đối với ông Gorbachev:
"Về mặt Đảng thì người ta tức giận với ô ng Gorbachev bởi vì ông ấy đã làm cho Chủ nghĩ a C ộng sản sụ p đổ.
Nhưng về mặt Nhà nước ở Việt Nam thì người ta muốn giữ một sự cân bằng nhất định, không lên án ô ng Gorbachev đến mức như trong nội bộ Đảng.
Cho nên ở Việt Nam tiếng n ó i c ủa Đảng và Nhà nước cũng có khác nhau. Chính phủ Việt Nam vẫn giữ thái độ trung lậ p hơn."
Người đảng viên giấu tên cho rằng ban đầu, khi hay tin ông Gorbachev qua đời thì các đài báo tuyên truyền cho đảng lập tức đăng các bài viết có vẻ hả hê. Tuy nhiên, họ cũng biết nếu không có Gorbachev, Việt Nam sẽ không có Đổi mới. Ông nói:
“Báo chí Việt Nam là “cái loa phường” của Đảng. Nghe tin ông Gorbachev qua đời thì họ hả hê, chửi cho sướng cái bụng.
Nhưng nghĩ lại, họ thấy ngượng với bản thân và thế giới. Không có Gorbachev thì làm gì có Đổi mới và mở cửa ở Việt Nam. Không có Gorbachev thì đến giờ này dân Việt Nam vẫn còn ăn bo bo.”
Mạng báo Quân Đội Nhân dân dịch lại bài “Liên Xô sụp đổ và vai trò của Mikhail Gorbachev trong việc làm tan rã một nhà nước rộng lớn” của tác giả Yulia Yakobson trên tờ Pronedra của Nga. Tuy nhiên bài báo sau đó đã không còn được tìm thấy trên trang mạng của báo Quân Đội Nhân Dân.
Trong bài, ông Gorbachev gần như bị coi là nhân vật làm tan rã Liên xô với lý do từ năm 1985, ông Gorbachev bắt đầu kế hoạch năm năm để làm sụp đổ một cường quốc. Bài viết này hiện đã bị rút xuống.
Mạng báo Công Thương cũng có bài viết với tựa " Mikhail Gorbachev - Kẻ phản bội khiến Liên Xô sụp đổ qua đời," dẫn báo TASS của Nga tuy nhiên sau đó sửa tiêu đề thành "Cựu Tổng thống Liên Xô Mikhail Gorbachev qua đời."