Theo số liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), trong số 19.300 giáo viên rời khỏi ngành trong năm học vừa qua, thì có tới 9.295 giáo viên nghỉ việc, còn lại 10.094 thầy cô nghỉ hưu theo chế độ.
Giáo viên nghỉ việc thuộc cấp nào? Liệu giáo viên nào có thể sống với nghề ở Việt Nam? Ông Đinh Kim Phúc, nguyên giảng viên trường Đại học Cần Thơ, nguyên giảng viên trường Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh nhận định với RFA hôm 8/8:
“Thông tin 9.000 giáo viên bỏ việc tôi cho là bình thường, chủ yếu tập trung ở giáo viên phổ thông, chứ khối đại học hiện nay giáo viên sống rất ổn. Nhìn giáo viên phổ thông chúng ta thấy rằng, đồng lương kể cả phụ cấp, rồi các chế độ của trường, của sở giáo dục dành cho giáo viên tuy nhiều, nhưng không giải quyết được cuộc sống để cho giáo viên toàn tâm toàn lực đầu tư vào sự việc dạy học của mình. Hiện nay nói về mặt phổ thông thì những giáo viên có dạy bộ môn thi đại học như toán, lý, hóa, văn… thì còn có cơ hội để dạy thêm, luyện thi đại học, tiết dạy nhiều hơn. Còn đối với những giáo viên thuộc khối khoa học xã hội như sử, địa, giáo dục công dân… thì họ không có cơ hội để làm giàu.”
Nhìn giáo viên phổ thông chúng ta thấy rằng, đồng lương kể cả phụ cấp, rồi các chế độ của trường, của sở giáo dục dành cho giáo viên tuy nhiều, nhưng không giải quyết được cuộc sống để cho giáo viên toàn tâm toàn lực đầu tư vào sự việc dạy học của mình.
- Ông Đinh Kim Phúc
Theo ông Đinh Kim Phúc, hiện nay mức thu nhập của giáo viên phổ thông đã nâng lên rất nhiều so với thời gian trước, nhưng vẫn không đủ để trang trải cho cuộc sống:
“Một người đi dạy chúng ta đặt ra vấn đề là phải nuôi được cả gia đình. Ngược lại gia đình của người giáo viên đó ở nhà phải phụ hết tất cả việc nhà thì người giáo viên tối về mới rảnh tay đầu tư giáo án, đầu tư tham khảo tài liệu để nâng cao chất lượng bài học. Đằng này nếu như dạy xong phải làm thêm để tăng thêm thu nhập cho gia đình, thì rõ ràng chất lượng không thể nào đảm bảo. Ai cũng nói rằng mong giáo viên sống được bằng lương như ông Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân nói từ năm 2010, đến nay đã 13 năm không ai sống được bằng lương.”
Do đó ông Đinh Kim Phúc cho rằng, đây là một vấn nạn cho việc cào bằng chỉ số lương của ngành giáo dục, cũng như ngành y tế so với những ngành nghề khác.
Trước đó, cũng theo Bộ GD&ĐT, vào năm học 2021-2022, cũng đã có 16.265 giáo viên nghỉ việc, chuyển việc ra khỏi ngành, trong đó có 10.407 người là giáo viên công lập và số giáo viên ngoài công lập nghỉ việc là 5.858 người. Lý do chính theo Bộ trưởng Bộ GD&ĐT - Nguyễn Kim Sơn, có nhiều nguyên nhân dẫn tới thực trạng này, nhưng chủ yếu là do lương thấp.
Một giáo viên tiểu học ở Sài Gòn không muốn nên tên vì lý do an toàn, cho RFA biết thực tế khó khăn của giáo viên:
“Giáo viên nghỉ việc thứ nhất là vấn đề tiền lương, vì lương giáo viên rất thấp, bên cạnh đó không được đãi ngộ và làm việc rất nhiều áp lực từ nhiều phía. Ví dụ như áp lực với đồng nghiệp, áp lực với phụ huynh, áp lực với học trò, áp lực từ ban giám hiệu và áp lực kể cả với dư luận xã hội…”
Nhà Nghiên cứu Đinh Kim Phúc nhận định thêm về những bất cập khiến ngày càng nhiều giáo viên bỏ việc:
“Phong trào thi đua trong giáo dục đã triệt tiêu mọi khả năng sáng tạo của giáo viên. Rồi những loại sổ sách không ăn nhập đến quá trình dạy học của giáo viên nhưng vẫn phải duy trì, xã hội đã phê phán rất nhiều nhưng bộ giáo dục vẫn không sửa chữa. Người ta vẫn muốn có một thành tích nào đó. Nên trả lại việc giảng dạy, đào tạo thế hệ trẻ cho người giáo viên đứng lớp, đó không phải là việc của những người ngồi trong phòng lạnh thích lập thành tích để nâng chức, nâng lương… mà buộc giáo viên phải làm những chuyện không hề có tác dụng gì đối với quá trình dạy học.”
Vào tháng 3 năm 2023, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, hợp thức hóa việc dạy thêm, học thêm. Cụ thể sẽ đưa hoạt động dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, sau đó sẽ nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý hoạt động dạy thêm, học thêm cho phù hợp thực tế. Dư luận cho rằng, liệu có phải hợp thức hóa dạy thêm do không thể tăng lương cho giáo viên?
Phong trào thi đua trong giáo dục đã triệt tiêu mọi khả năng sáng tạo của giáo viên. Rồi những loại sổ sách không ăn nhập đến quá trình dạy học của giáo viên nhưng vẫn phải duy trì, xã hội đã phê phán rất nhiều nhưng bộ giáo dục vẫn không sửa chữa.
- Ông Đinh Kim Phúc
Giáo sư Mạc Văn Trang khi nói với RFA về vấn đề này vào 3/2023 cho rằng:
“Đi học thêm là phải tự nguyện và tổ chức ở ngoài nhà trường mà xã hội nào cũng có. Tức là nhà trường đã dạy rồi thì không phải học thêm nữa. Muốn học thêm thì ra các trung tâm ngoài xã hội, ngoài cộng đồng học các lớp dạy tiếng Anh, dạy võ, dạy toán lý hóa hay khoa học kỹ thuật, sáng tạo gì đó. Ai thích thì đi, học theo yêu thích, học theo năng khiếu, học theo sở trường thì học sinh mới say mê. Đằng này, hợp thức hóa dạy thêm thì dễ sinh tiêu cực, cả lớp phải đi học thêm thì nó rất vô lý, rất phản khoa học, phản giáo dục.”
Theo Giáo sư Mạc Văn Trang, nếu giáo viên sống được nhờ lương thì đâu có ai muốn đi dạy thêm làm gì? Ông Trang cho rằng, giáo viên ép học sinh học thêm để mình kiếm tiền sẽ rất xấu hổ với học sinh, xấu hổ với cha mẹ học sinh, xấu hổ với xã hội. Nhưng theo ông Trang, đáng buồn là những cái xấu hổ đó dần dần trở thành thói quen và trơ lỳ.