Giá điện gần đây được tăng thêm 8,36%, trong khi nhiều người dân cho biết hóa đơn tiền điện của họ tăng lên đến 50 – 70% chứ không chỉ tăng 8,36%. Ngoài ra, EVN lại cho rằng với mức tăng như vậy vẫn chưa đủ để bù lỗ và giá điện ở Việt Nam vẫn thấp hơn sơ với các nước khác.
Đài Á Châu Tự Do có cuộc phỏng vấn Phó Giáo Sư, Tiến Sĩ Ngô Trí Long, nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả Bộ Tài Chính, để tìm hiểu về vấn đề này.
Trung Khang: Thưa Phó Giáo Sư, Tiến Sĩ Ngô Trí Long, theo thông báo của chính phủ giá điện gần đây được tăng thêm 8,36%. EVN nói rằng với mức tăng như vậy vẫn chưa đủ để bù lỗ và giá điện ở Việt Nam vẫn thấp hơn sơ với các nước khác. Ông có nhận xét gì về mức tăng này và giải thích của ngành điện?
Từ bậc 3 đến bậc 6 là cao hơn giá điện bình quân. Mà từ bậc 3 trở lên, đặc biệt là bậc 4, bậc 5, bậc 6 có giá điện cao hơn giá điện bình quân quá cao, cho nên dẫn đến hiện tượng bất hợp lý.<br/>-PGS. TS. Ngô Trí Long
PGS. TS. Ngô Trí Long: Ngành điện nói tăng giá như vậy vẫn chưa đủ để bù lỗ thì không phải, do có những cái họ chưa phân bổ vào thôi. Vấn đề thứ hai nữa do điện là lãnh vực độc quyền, mà độc quyền thì do nhà nước định giá, mà đã định giá thì định giá sát với giá thị trường, có nghĩ là dựa trên cơ sở cho phí hợp lý và cộng thêm mức lợi nhuận hợp lý cho EVN thì định ra mức gí đó. Còn nói giá điện ở Việt Nam vẫn thấp hơn so với các nước khác trong khu vực thì so sánh như vậy là khập khiễng, không đúng.
Trung Khang: Nhiều người dân mới đây cho biết là hóa đơn tiền điện của họ tăng lên đến 50 – 70%, trong khi giá điện cho biết chỉ tăng 8,36%, theo Ông tại sao lại có sự khác biệt lớn đến vậy?
PGS. TS. Ngô Trí Long: Hóa đơn tiền điện tăng có sự khác biệt lớn như vậy là có mấy lý do. Thứ nhất là vừa rồi giá điện bình quân tăng 8,36%. Cái thứ hai là do mùa nắng nóng người ta sử dụng điện nhiều hơn, dùng tất cả thiết bị, đặc biệt là máy lạnh, quạt, điều hòa… ví dụ như vậy. Nhưng cái điều quan trọng là biểu giá điện hiện nay bất hợp lý.
Sau khi chính phủ, thủ tướng quyết định giá điện bình quân tăng 8,36% tương đương 1.864,44 đồng/kWh thì giao cho Bộ công thương xây dựng biểu giá điện. Xây dựng biểu giá mà làm sao để nó đảm bảo 2 mục tiêu: một là đảm bảo an sinh, hai là hạn chế hay không khuyến khích người dân sử dụng điện. Vì nhu cầu năng lượng thì lớn nhưng nguồn cung thì có hạn, đồng thời sản xuất điện từ những nguồn nhiên liệu hữu hạn chứ không phải vô hạn. Đồng thời sản xuất điện thải ra chất thải gây ô nhiễm môi trường. Cho nên chính vì không khuyến khích người dân sử dụng nhiều điện nên người ta dùng biểu giá điện bậc thang lũy tiến;Có nghĩa là hai bậc đầu thấp hơn giá điện bình quân, còn từ bậc 3 đến bậc 6 là cao hơn giá điện bình quân. Từ bậc 3 trở lên, đặc biệt là bậc 4, bậc 5, bậc 6 có giá điện cao hơn giá điện bình quân quá cao, cho nên dẫn đến hiện tượng bất hợp lý, đấy là mấu chốt của vấn đề.
Trung Khang: Phó Giáo Sư có thể giải thích rõ hơn về sự bất hợp lý này?
PGS. TS. Ngô Trí Long: Thế này nhé, ông chính phủ thì quy định giá bình quân là 1.864 đồng/kWh, bây giờ, Bộ công thương xây dựng biểu giá điện đảm bảo hai mục tiêu như tôi đã nói là an sinh xã hội và hạn chế sử dụng. Thứ nhất là dùng càng nhiều giá điện càng tăng, đủ bậc thang lũy tiến. Thế thì hai bậc đầu đảm bảo an sinh xã hội nên thấp hơn giá điện bình quân mà thủ tướng quy định. Còn từ bậc 3 trở lên thì cao hơn giá bán lẻ điện bình quân rất nhiều. Mà thường thường bậc 3 và bậc 4 là bậc sản lượng điện mà người ta sử dụng nhiều nhất thì so với giá bán lẻ điện bình quân lại tăng 1,34 lần, gần 40%. Cho nên trọng số hay quyền số rơi vào đấy rất lớn, gây bấc lợi cho người dân rất nhiều. Vì vậy để cải tiến, làm sao để tạo sự công bằng, thì phải sửa biểu giá điện đó.
Trung Khang: Theo Phó Giáo Sư thì ngành điện nên chia cách tính tiền điện theo mấy bậc?
PGS. TS. Ngô Trí Long: Bây giờ theo quan điểm của tôi, có thể càng nhiều bậc càng tốt, có thể nói như vậy. Nhưng mà cái quan trọng là mỗi bậc cách nhau là bao nhiêu. Cái thứ hai là cái giá từ bậc 2, bậc 3 trở lên đến bậc 6, hay ví dụ 7 bậc là hợp lý, thì giá các bậc càng cao không được cao hơn quá nhiều so với giá bán lẻ điện bình quân thì mới hợp lý, công bằng. Chứ như hiện nay, biểu giá điện bậc 6 sau khi tăng cao hơn giá bán lẻ điện bình quân rất nhiều.
Trung Khang: Truyền thông mới đây cho biết ngành điện tính cả chi phí xây nhà nghỉ và sân tennis vào giá thành điện, theo ông điều này có đúng không ạ?
Càng nhiều bậc càng tốt, có thể nói như vậy. Nhưng mà cái quan trọng là mỗi bậc cách nhau là bao nhiêu. Cái thứ hai là cái giá từ bậc 2, bậc 3 trở lên đến bậc 6, hay ví dụ 7 bậc là hợp lý, thì giá các bậc càng cao không được cao hơn quá nhiều so với giá bán lẻ điện bình quân thì mới hợp lý.<br/>-PGS. TS. Ngô Trí Long
PGS. TS. Ngô Trí Long: Cái này không đúng, phải loại ra chứ, khi định giá điện người ta phải tính chi phí hợp lý, cái nào tăng lên do khách quan, hợp lý thì mới tính vào giá điện. Còn những cái do chủ quan, yếu tố năng xuất lao động thấp, hao hụt điện năng nhiều, hay đầu tư ngoài ngành thì phải loại ra. Trước nay đã từng nói việc chi phúc lợi, chi xã hội, ngoài ngành không kiểm soát được, nhưng vấn đề quan trọng là cơ quan chức năng đã làm khách quan chưa? Đã làm công tâm chưa? Cơ quan chức năng đã đủ năng lực kiểm soát chưa? Đấy mới là vấn đề quan trọng.
Trung Khang: Giá điện tăng như vậy, theo ông, có ảnh hưởng đến kinh doanh sản xuất ở Việt Nam thời gian tới?
PGS. TS. Ngô Trí Long: Gía điện tăng ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh là chắc chắn, điện là một mặt hàng rất quan trọng tác động đến sản xuất, tác động đến tiêu dùng, tác động đời sống… Cho nên mới còn độc quyền. Vì vậy điều chỉnh giá bán lẻ điện thì chính phủ cần xem xét rất là thận trọng.
Trung Khang: Ông đánh giá thế nào về khả năng ngành điện sẽ tăng giá tiếp tục trong thời gian tới khi mà họ vẫn luôn kêu lỗ và giá điện ở Việt Nam thấp hơn so với khu vực?
PGS. TS. Ngô Trí Long: Giá điện ở Việt Nam vẫn thấp hơn sơ với các nước khác trong khu vực thì so sánh như vậy là khập khiễng, không đúng. Tại vì nếu so sánh thì phải so sánh cả đầu ra lẫn đầu vào, ví dụ như chi phí yếu tố đầu vào của Việt Nam có nhiều yếu tố thuận lợi hơn, ví dụ tiền lương của công nhân, hay một số vấn đề khác như cơ cấu nguồn điện của Việt Nam, thủy điện chiếm tỷ trọng lớn, các nước có như vậy không? So sánh như vậy là không đúng, ưu thế của Việt Nam như thế nào thì phải tạo điều kiện cho giá hợp lý, chứ không phải so sánh đầu ra rồi lại nâng giá lên.
Trung Khang: Xin cám ơn Phó Giáo Sư, Tiến Sĩ Ngô Trí Long đã dành cho Đài Á Châu Tự Do cuộc phỏng vấn này.