Một lãnh đạo Bộ Xây dựng mới đây cho biết, cần thay đổi công nghệ đốt và chất lượng than tại Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2, thì mới có thể tăng chất lượng tro xỉ, tiêu thụ được, giải quyết được tồn đọng.
“Công nghệ đốt không làm thay đổi tính chất của xỉ”
Tại buổi làm việc với Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận hôm 17 tháng 12 năm 2018 về tình hình triển khai quyết định của Thủ tướng trong việc xử lý, sử dụng tro xỉ ở Vĩnh Tân, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho rằng, cần thay đổi công nghệ đốt và chất lượng than tại Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 mới có thể tăng chất lượng tro xỉ để tiêu thụ được.
Trao đổi với chúng tôi về việc cần thay đổi công nghệ đốt và chất lượng than, Giáo sư Phạm Ngọc Đăng, giám đốc Trung tâm Kinh tế Môi trường Đầu tư và Khu công nghiệp thuộc Đại học Xây dựng, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Xây dựng, cho biết ý kiến của ông như sau:
Công nghệ đốt thì không thể nào làm thay đổi tính chất của xỉ được, theo tôi công nghệ đốt chỉ có thể nâng cao hiệu quả về năng lượng, giữa than và công suất điện sản sinh. Chứ còn xỉ bản chất nó là chất không cháy được của than.<br/>-GS Phạm Ngọc Đăng
“Công nghệ đốt thì không thể nào làm thay đổi tính chất của xỉ được, theo tôi công nghệ đốt chỉ có thể nâng cao hiệu quả về năng lượng, giữa than và công suất điện sản sinh. Chứ còn xỉ bản chất nó là chất không cháy được của than, mà nếu than không độc hại, than bình thường, thì xỉ bình thường, chứ sao hình thành xỉ độc hại được. Còn công nghệ đốt thì không sinh ra xỉ độc hại được, tôi không tin điều đó.”
Khói bụi và xỉ than từ các nhà máy nhiện điện Vĩnh Tân từng được nhiều chuyên gia khoa học tại Việt Nam cảnh báo sẽ gây tác hại lâu dài đến môi trường. Không chỉ ô nhiễm không khí, mà những người làm nghề nuôi trồng thủy sản ở Vĩnh Tân cũng gặp không ít khó khăn do tôm, cá nuôi lồng bè bị chết nhiều.
Hiện bãi xỉ than của nhiệt điện Vĩnh Tân 2 và Vĩnh Tân 1 nằm sát nhau và chỉ cách đường quốc lộ 1 khoảng 1 km, cách tuyến đường sắt bắc - nam khoảng 300 m, và rất gần khu dân cư.
Với khối lượng xỉ than tồn đọng ngày càng lớn, người dân sống trong khu vực này cho biết, dù nắng hay mưa cũng đều lo lắng, nắng thì sợ bãi xỉ phát tán khói bụi vào khu dân cư. Mưa thì lo bãi xỉ có thể vỡ bờ bao.
Trả lời Đài Á Châu Tự Do hôm 18 tháng 12 năm 2018, một người dân ở Vĩnh Tân cho biết tình hình hiện tại ở địa phương:
“Bà con thì quá bị ảnh hưởng luôn, núi xỉ than nằm trên hướng đông bắc của khu dân cư, mà cái mùa gió Tuy Phong là từ tháng 9 đến tháng 4 năm sau, là mùa gió đông bắc, gió luôn luôn từ cấp 7 đến cấp 9, có khi cấp 11. Mà toàn bộ mỗi ngày nó đổ ra đó vài chục ngàn tấn tro sỉ, nó phủ xuống 10 ngàn dân ở hai xã Vĩnh Hảo, Vĩnh Tân gánh hậu quả hết. Nhưng chính quyền không dám nói, cấp xã không dám nói với xã, xã không dám nói với huyện, huyện không dám nói với tỉnh, tỉnh càng không dám nói với trung ương… là 10 ngàn dân ở đó chết hết. Bây giờ bất cứ nhà báo nào, nhà khoa học nào, hoặc là chính trị gia nào về đây, tôi sẵn sàng đưa ra tới chỗ tôi chỉ cho mức độ ô nhiễm như thế nào.”
Chúng tôi liên lạc với cơ quan chức năng địa phương để tìm hiểu thực tế thì được ông Võ Trần Duy Thạch, Phó chủ tịch Hội đồng Nhân dân xã Vĩnh Tân trả lời như sau:
“Bên cơ quan có người phát ngôn, mình không có quyền phát ngôn thì không được phát ngôn đâu anh à. Nếu cần văn bản cung cấp thì ra cho văn bản cung cấp, chứ không được phát ngôn trên cơ quan đại chúng báo đài. Có văn bản quy chế phát ngôn luận rồi. Vì trên mạng thông tin nhiều chiều, nên huyện ủy chỉ đạo xuống mỗi cơ quan có một người phát ngôn, khi nào người phát ngôn đi công tác thì ủy quyền lại cho người khác phát ngôn. Chứ không phải mình muốn phát ngôn là phát ngôn.”
Trước đó, vào ngày 11/10/2018, ông Võ Trần Duy Thạch, từng khẳng định với Đài Á Châu Tự Do, hiện xỉ than ở Vĩnh Tân rất nhiều, nhưng đầu ra cho xỉ than thì hơi khó, hiện chỉ xử lý thủ công, công ty đủ năng lực xử lý triệt để thì chưa có.
Chúng tôi liên lạc nhiều lần đến Ủy ban Nhân dân xã Vĩnh Tân để gặp người phát ngôn, nhưng mọi cố gắng đều không thành công.
Người dân ở Vĩnh Tân cho biết thêm:
“Nhà chức trách, chính quyền, nhà khoa học, phải kiểm soát, giám sát mức độ hoạt động của nhà máy. Trong quá trình hoạt động của nó thì có cái lưới lọc tĩnh điện, lọc tĩnh điện là khi nó đốt thì nó lọc để bớt mức độ ô nhiễm xả ra môi trường. Tối hôm qua nhà báo Mai Quốc Ấn mới gởi cho tôi một tấm hình, có nghĩa là ban ngày họ chạy có lưới lọc tĩnh điện, nhưng ban đêm từ 10 giờ tối trở đi thì họ xả thải trực tiếp.”
Điểm tích cực
Theo thông tin đăng tải trên trang cá nhân của nhà báo Mai Quốc Ấn, người đã từng cùng ăn uống, ngủ nghỉ với người dân trên vùng đất xơ xác Vĩnh Tân, thì nơi đó tiêu cực có nhưng tích cực cũng có. Theo ông, Vĩnh Tân cũng là nơi đầu tiên tại Việt Nam người dân công khai yêu cầu công bố kết quả quan trắc môi trường và được chính quyền đáp ứng.
Cũng có chuyện làm nhà báo Mai Quốc Ấn kinh ngạc khi một phụ nữ nông dân lam lũ nói rằng bà sẵn sàng hiến miếng đất của gia đình cho ai xử lý được môi trường. Theo ông, người phụ nữ ấy biết rõ giếng nước, vườn cây và đàn bò nhà bà đã “không còn là nó”. Vì ô nhiễm! Bà không muốn ai phải uống thứ nước đến bò uống còn chết, không muốn ai mua phải những rau củ quả đã “khác hồi xưa lắm.”
Muốn giải quyết xỉ than của Vĩnh Tân, nhà máy phải kiểm tra chất lượng, tính chất của xỉ đó xem nếu so với quy định của Bộ khoa học công nghệ môi trường nó có phù hợp làm vật liệu xây dựng hay không?<br/>-GS Phạm Ngọc Đăng
Nhà báo Mai Quốc Ấn cũng đăng tải thông tin, vào ngày 18/12 người dân Vĩnh Tân đến nhiệt điện cùng đại diện chính quyền cấp tỉnh, đơn vị kiểm định độc lập, nhà khoa học để làm một việc trước nay chưa có tiền lệ: “Tạo một cơ sở khoa học và pháp lý để dân xử lý môi trường.” Cụ thể, người dân đề nghị cùng với các cơ quan lấy mẫu tro xỉ về làm gạch không nung xem có đúng hợp chuẩn, hợp quy nhà nước hay không.
Giáo sư Phạm Ngọc Đăng đưa ra nhận định liên quan vấn đề này:
“Vừa qua Thủ tướng chính phủ đã chỉ đạo cho Bộ khoa học công nghệ môi trường ra Bộ quy chuẩn xỉ than để sử dụng làm vật liệu xây dựng, san nền và làm rất nhiều thứ để giải phóng các bãi xỉ hiện nay đang tồn đọng. Thế thì, tất nhiên muốn giải quyết xỉ than của Vĩnh Tân như vậy, nhà máy phải kiểm tra chất lượng, tính chất của xỉ đó xem nếu so với quy định của Bộ khoa học công nghệ môi trường nó có phù hợp làm vật liệu xây dựng hay không? Nếu không phù hợp thì cần phải xử lý sơ bộ ra sao?”
Trước đó vào tháng 4 năm 2015, cư dân xã Vĩnh Tân huyện Tuy Phong bức xúc vì đã phải hít thở bầu không khí ngập ngụa khói bụi xỉ than được xả thải từ Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 2, nên đã cùng nhau biểu tình chặn Quốc lộ 1A trong 30 giờ. Trong quá trình chặn quốc lộ 1A, nhiều người được cho là quá khích khi dùng đá, bom xăng tấn công lực lượng chức năng khiến nhiều người bị thương. Sau đó hàng chục người đã bị nhà cầm quyền truy tố vì quá khích gây rối.
Nhà báo Mai Quốc Ấn viết rằng, ông đã có những trận ho rũ người như dân Vĩnh Tân nên rất hiểu họ và thương họ. Ông cho rằng cách làm việc của người dân với chính quyền Vĩnh Tân hiện nay là một bước chuyển về ý thức đáng mừng vì rõ ràng nó tốt cho các bên hơn là việc dân phải ra chặn Quốc lộ “để được lắng nghe”.
Trung Tâm nhiệt điện Vĩnh Tân, do Trung Quốc đầu tư 95% gồm có 4 nhà máy nhiệt điện, chạy bằng than đá, với tổng công suất lên đến 5.600MW và 1 cảng biển. Toàn bộ dự án được xây dựng tại xã Vĩnh Tân, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận.