Tối ngày 5 tháng 6 năm 2020, hàng trăm thanh niên mặc áo cam mang dao tự chế chĩa ba ngạnh, phóng xe gắn máy đến quán nhậu Ốc Hương ở quận Bình Tân, TP.HCM chém loạn xạ. Đây là vụ đặc biệt do tất cả đều mặc cùng màu áo và phóng xe ào ào gây án như vậy.
Chiều ngày 7 tháng 6 năm 2020, công an TP.HCM có buổi họp báo để thông tin về vụ việc này. Thượng tá Nguyễn Thế Lâm, Phó trưởng phòng tham mưu công an TP.HCM giải thích về việc công an không can thiệp kịp thời:
“Thực ra không phải lực lượng công an bị động hoàn toàn. Quá trình di chuyển của đối tượng trên đường Hồ Học Lãm thì lực lượng tuần tra giao thông trên đường cũng đã phát hiện và đã báo qua bộ đàm để các lực lượng triển khai. Việc không kịp ngăn chặn đối tượng ở quán ốc vì thới gian từ Hồ Học Lãm tới đó rất gần cho nên việc triển khai chưa kịp.”
Truyền thông trong nước dẫn lời Phó chủ tịch UBND TP.HCM, ông Ngô Minh Châu, nguyên Phó giám đốc Công an TP.HCM, bên hành lang Quốc Hội chiều 11 tháng 6 rằng, ngoài các giải pháp trước đây, giờ tập trung thêm giải pháp công nghệ, quản lý tốt, phát hiện sớm. Cục An ninh mạng sẽ phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin của Sở Thông tin - Truyền thông nắm bắt nhanh, khi có thông tin là phối hợp xử lý, ngăn chặn ngay, ngăn chặn sớm thì mới không hình thành các vụ việc phức tạp.
Với ứng dụng công nghệ thông tin, các băng nhóm hình thành và thông tin rất nhanh. Họ đánh nhanh rút gọn đến độ công an không trở tay kịp, chỉ đến hiện trường khi chúng đã rút.
Trao đổi với RFA về việc này tối cùng ngày, ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng Giám đốc Bkav cho biết:
“Những chuyện như thế này thì tôi nghĩ nhưng cơ quan chức năng ở Việt Nam có đủ khả năng tìm ra người vi phạm. Tôi nghĩ là không khó. Các hoạt động trên mạng cũng thường để lại dấu vết. Ở Việt Nam thì các cơ quan an ninh đều có bộ phận cảnh sát mạng.
Trong an ninh mạng có một câu là “muốn người ta không biết thì mình không làm”. Về nguyên tắc thì mọi thứ đều để lại dấu vết. Càng nhiều người tham gia thì dấu vết để lại càng nhiều.
Nguyên nhân
Những năm gần đây, hiện tượng các băng nhóm đánh nhau, hỗn chiến như trong phim bạo lực xảy ra ở nhiều nơi khiến người dân càng cảm thấy bất an trong một xã hội vốn bị cho là luật pháp không nghiêm minh.
Chiều ngày 17 tháng 2 năm 2019, trong bữa tiệc liên hoan tiễn bạn đi bộ đội, hai nhóm trai làng tuổi từ 20 đến 30 tại xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng xảy ra mâu thuẫn dẫn đến hỗn chiến.
Tối ngày 5 tháng 10 năm 2019, 16 thanh niên lao vào hỗn chiến bằng kiếm, mã tấu ngay quận Hải Châu, Đà Nẵng .
Đêm 6 tháng 6 năm 2020, một vụ hỗn chiến giữa hai nhóm thanh niên xảy ra trên địa bàn xã Đông Xuân, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình khiến một thanh niên chết tại chỗ.
Từng tham gia nhiều vụ xử các thanh niên đánh nhau, đâm chém người, Luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng nguyên nhân là do giới trẻ tiếp cận với các hình ảnh, video bạo lực quá dễ dàng qua internet. Họ nhận thức về thế giới mà giáo dục không theo kịp. Ông nói:
“Tôi từng tham gia các vụ xử những người trẻ phạm tội thì tôi thấy những hành động họ làm mang tính bầy đàn, không ý thức được. Đến khi bị bắt giam thì họ mới thấy sai, lúc đó đã quá muộn rồi. Ngoài ra họ còn hay bắt chước các thành viên trong gia đình không gương mẫu mà không nhận thức được cái mức nguy hiểm.”
Từ xưa đến nay, mỗi khi nói đến tình hình đạo đức xã hội xuống cấp thì người ta thường đổ lỗi cho giáo dục, cho nhà trường.
PGS-TS Hà Minh Hồng, Trường Đại học KH-XH & Nhân văn từng nói với RFA rằng, cái gọi là xuống cấp của đạo đức xã hội là điều có thật và người ta đánh động đến các ngành, đặc biệt là ngành giáo dục, hệ thống nhà trường.
Thầy giáo Đỗ Việt Khoa thì cho rằng, từ trong môi trường học đường người ta đã không dạy học sinh cái đáng trân quý của con người, đó cái cái nhân, cái nghĩa. Biết phê phán cái xấu, cái ác và bảo vệ người yếu đuối. Ngay cả các thầy cô lên tiếng đấu tranh với cái xấu còn bị trù dập thì các em học sinh cũng thế thôi. Đấy là những điều rất đáng tiếc đã và đang xảy ra mà chưa có cách giải quyết nếu không có những biện pháp từ trên cao nhất.
Tuy vậy thầy không đổ lỗi hết cho nhà trường:
“Nếu bảo đó là hậu quả của giáo dục trong nhà trường thì đó chỉ là một phần. Đây là một kết quả giáo dục nói chung của nhiều phía. Từ sự làm gương trong các cấp lãnh đạo; từ các thầy cô trong trường; từ cư xử của cha mẹ, hàng xóm, người thân và bạn bè. Họ đều là những người đóng góp vào những hiện tượng như thế. Tóm tắt có thể nói đó là do môi trường sống.”
Theo thầy Khoa, hiện có nhiều điều kỳ lạ và đáng lo trong giới trẻ như thích thú những hành vi bạo lực, cổ vũ cho nhân vật Khá Bảnh. Ông cho đó là những điều rất bất thường và là kết quả của nhiều yếu tố trong xã hội gây ra, trong đó điều đầu tiên phải nói là sự giáo dục chung của cả xã hội đối với lớp trẻ bây giờ có sự buông lỏng rất lớn.
Về phương diện pháp luật, dĩ nhiên những kẻ gây án sẽ bị truy tố và bị trừng phạt thích đáng, nhưng theo quan niệm của Luật sư Nguyễn Văn Hậu, việc cần làm là phải ngăn chặn trẻ em tiếp xúc với thông tin, văn hóa độc hại trên internet. Phải làm sao kiểm soát và quản lý được thì mới giảm được những loại tội phạm như vậy.
Trao đổi bên hành lang Quốc hội ngày 11 tháng 6 năm 2020, ông Nguyễn Thiện Nhân, Bí thư Thành ủy TP.HCM nhấn mạnh, phải xử lý quyết liệt nhóm côn đồ mặc áo cam vì “Mình có chính quyền, có đảng bộ mà lộng hành như thế là không được.”
Việc thực thi pháp luật tại Việt Nam trong rất nhiều trường hợp bị cho là không nghiêm minh. Thậm chí ‘luật rừng’ được sử dụng dẫn đến tình trạng hỗn loạn trong xã hội.