Văn phòng Chính phủ vừa ban hành văn bản yêu cầu lãnh đạo thành phố Đà Nẵng dành thời gian tập trung giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, chủ yếu liên quan đất đai; đồng thời tập trung thực hiện dứt điểm các kết luận của thanh tra, kiến nghị của cơ quan ban ngành trung ương có liên quan.
Tin mừng cho dân oan Đà Nẵng?
Truyền thông trong nước, vào ngày 25 tháng 6 cho biết Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ vừa có buổi làm việc với Chính quyền thành phố Đà Nẵng và đã truyền đạt kết luận bằng văn bản của Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình, giữ vai trò Tổ trưởng rằng Ủy ban Nhân dân (UBND) thành phố Đà Nẵng được yêu cầu cần tập trung thực hiện tốt trong việc phát triển kinh tế xã hội, phải đảm bảo quyền lợi hợp pháp của công dân và ổn định cho người dân có được cuộc sống tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ khi triển khai các dự án có thu hồi đất.
Văn bản truyền đạt kết luận của Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình còn yêu cầu lãnh đạo thành phố Đà Nẵng phải dành thời gian để tập trung giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài và xử lý triệt để những tồn tại sai phạm trong công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công.
Thành phố Đà Nẵng, trung tâm kinh tế-tài chính lớn nhất ở khu vực miền Trung, Việt Nam được Chính phủ Hà Nội đặt mục tiêu quy hoạch trở thành một thành phố xanh, hiện đại, mang tính toàn cầu và là nơi ngụ cư lý tưởng cho khoảng 2,5 triệu người đến năm 2030. Tuy nhiên, trong quá trình đô thị hóa, không ít cư dân Đà Nẵng trở thành “dân oan” khiếu kiện vì không nhận được bồi thường tái định cư thỏa đáng trong các dự án quy hoạch phát triển thành phố.
Ông Chiến là một trong số những người dân ở Đà Nẵng phải ngược xuôi ra vào Hà Nội để khiếu nại, khiếu kiện liên quan mảnh đất của mình, thuộc diện quy hoạch của một dự án ở phường An Hải Bắc, quận Sơn Trà. Vào tối ngày 25 tháng 6, ông Chiến bày tỏ niềm vui mừng khi nghe được thông tin Chính quyền Đà Nẵng sẽ giải quyết dứt điểm khiếu nại, khiếu kiện của cư dân địa phương:
<i>Đi thưa</i> <i>cá nhân cũng có, tập thể cũng có nhưng bị bác đơn, không xử cho ai hết. Ra Văn phòng Chính phủ lấy 5 giấy của Văn phòng Chính phủ chuyển vô cho tỉnh thì cũng không giải quyết. Khi đi lấy tài liệu hay đi xin tài liệu thế nào cũng bị xe theo cán. Nói thật phim xã hội đen sao thì còn hơn thế nữa. Ba lần như vậy. Cuối cùng 8 ông đi tù nhưng cũng không được trả gì hết<br/>-Dân oan Lê Thị Tưởng</i>
“Lâu lâu họ (chính quyền địa phương) cũng giải quyết cho mình, nhưng lâu quá. Hơn 10 năm rồi. Cũng gần gần dứt điểm, nói cho đúng thì cũng gần thỏa đáng rồi. Bây giờ nghe tin này thì mừng lắm. Mừng cho dân và mừng cho Nhà nước nữa.”
Mặc dù vậy, Đài RFA cũng được nghe nhiều chia sẻ của người dân Đà Nẵng đi khiếu kiện dai dẳng trong nhiều năm rằng họ không lấy làm lạc quan trước thông tin vừa nêu.
Bà Đỗ Phan, một phụ nữ luống tuổi đã phải nhiều lần khăn gói đi đến các cơ quan Trung ương ở Hà Nội để khiếu nại, khiếu kiện suốt 24 năm trường, nói với Đài Á Châu Tự Do:
“Năm 2018, tôi đi ra Hà Nội lại và Bộ Tài nguyên-Môi trường có ra công văn chỉ đạo về địa phương, nhưng họ cũng không giải quyết. Tôi kiện thành phố Đà Nẵng đã không thực hiện theo những văn bản của Trung ương, mà còn ra thông báo chấm dứt khiếu nại của tôi. Thành ra tôi kiện Chủ tịch thành phố Đà Nẵng không ra quyết định giải quyết khiếu nại của công dân như luật định. Họ đã mời tôi đến Tòa án thành phố Đà Nẵng để hòa giải một lần rồi, nhưng UBND thành phố Đà Nẵng đã không đến hòa giải.”
Bà Đỗ Phan nhấn mạnh rằng bà rất lo lắng vì ngày một già, sức tàn lực yếu nhưng không biết đến bao giờ trường hợp đất đai khuất tất của gia đình được Chính quyền thành phố Đà Nẵng giải quyết dứt điểm.
Nhà báo độc lập Lê Hải, từ Đà Nẵng lên tiếng với RFA rằng theo ghi nhận của ông thì các vụ kiện thưa như thế, có thể nguyên đơn sẽ là người thua kiện. Nhà báo thuật lại kết quả 4 phiên tòa phúc thẩm được Trung ương mở ra xét xử tại Đà Nẵng trong cùng một ngày, hồi trung tuần tháng 6 mà ông đã đến tham dự:
“Trong 4 phiên tòa đó thì đều dân kiện chủ tịch quận, kiện chủ tịch thành phố, kiện chủ tịch tỉnh nhưng cuối cùng tất cả 4 phiên tòa được tuyên đều y án như kết luận của tòa sơ thẩm, tức là các quan chức luôn luôn thắng nhân dân. Và trong cả 4 phiên tòa không có một đại diện nào của các cán bộ bị kiện có mặt, tuy nhiên vẫn thắng kiện.”
Không bao giờ dứt điểm
Bộ Tài nguyên-Môi trường ghi nhận số liệu khiếu kiện về đất đai của dân chúng chiếm hơn 90% trong tổng số các các vụ khiếu kiện, khiếu nại tại Việt Nam tính đến hết tháng 6 năm 2012. Và theo báo cáo của Quốc Hội, công bố vào trung tuần tháng 11 năm 2018 cho thấy số đơn khiếu nại, tố cáo của người dân trong năm 2018 cao hơn năm trước đó, chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức nhà nước. Còn Ban Tiếp công dân cho biết trong năm 2018 đã phối hợp với các cơ quan và địa phương tổ chức tiếp gần 20 ngàn lượt người, hơn 500 đoàn khiếu kiện tập thể, tiếp nhận và xử lý hơn 13 ngàn đơn thư.
Vào đầu tháng 2 năm 2019, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu Thanh tra Chính phủ tiếp tục tập trung kiểm tra, đôn đốc việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, nhất là các vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài.
RFA nêu vấn đề với Mục sư Dương Kim Khải rằng qua các yêu cầu của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình, có phải thể hiện quyết tâm của Chính phủ Việt Nam trong việc giải quyết rốt ráo các khiếu nại, khiếu kiện kéo dài của người dân nhất là liên quan đất đai hay không, và được Mục sư Dương Kim Khải, một tù nhân lương tâm đã từng tham gia khiếu kiện đất đai tập thể hàng chục năm khẳng định rằng ông không có niềm tin là sẽ giải quyết được.
“Khó tin ở chỗ Cộng sản là phe nhóm cho nên Trung ương nói thế nhưng không biết địa phương có nghe hay không. Tất cả mọi công văn của Hà Nội đưa vào thành phố Hồ Chí Minh thì hoàn toàn họ không chịu giải quyết. Bây giờ, vụ Thủ Thiêm và Lộc Hưng cũng thế.”
Vào giữa năm 2018, Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cũng cho biết có đến 75% khiếu nại ở thành phố này liên quan nhà đất. Và theo ghi nhận của RFA, trường hợp cư dân Thủ Thiêm khiếu kiện tập thể suốt hai thập niên qua là một ví dụ điển hình. Các dân oan Thủ Thiêm ta thán rằng họ giống như một trái bóng căng phồng, chứa đầy nỗi uất ức tan nhà nát cửa mà các cơ quan từ Trung ương đến địa phương cứ đá qua, đá lại vì đùn đẩy, né tránh trách nhiệm không chịu giải quyết. Hay vụ cưỡng chế ở vườn rau Lộc Hưng, quận Tân Bình, TP.HCM xảy ra hồi đầu tháng 1 vừa qua, mà dư luận cho là một vụ cưỡng chế kinh hoàng, nhưng Chính quyền TP.HCM vẫn “bình chân như vại” không thực hiện theo yêu cầu của các cơ quan Trung ương là phải tiếp xúc và đối thoại với cư dân vườn rau Lộc Hưng, sau khi nhóm đại diện dân oan Lộc Hưng trong vòng 6 tháng qua ra tận Hà Nội để khiếu nại, khiếu kiện.
<i>Trong 4 phiên tòa đó thì đều dân kiện chủ tịch quận, kiện chủ tịch thành phố, kiện chủ tịch tỉnh nhưng cuối cùng tất cả 4 phiên tòa được tuyên đều y án như kết luận của tòa sơ thẩm, tức là các quan chức luôn luôn thắng nhân dân. Và trong cả 4 phiên tòa không có một đại diện nào của các cán bộ bị kiện có mặt, tuy nhiên vẫn thắng kiện<br/>-Nhà báo Lê Hải</i>
Còn những trường hợp hiếm hoi được chính quyền địa phương giải quyết theo quyết định của các cơ quan Trung ương thì kết quả được khả quan hay không? Bà Lê Thị Tưởng cho biết cuộc khiếu nại, khiếu kiện của bà và hàng trăm hộ dân ở Trị An từ năm 1997 kéo dài hơn 20 năm với kết quả:
"Đi thưa cá nhân cũng có, tập thể cũng có nhưng bị bác đơn, không xử cho ai hết. Ra Văn phòng Chính phủ lấy 5 giấy của Văn phòng Chính phủ chuyển vô cho tỉnh thì cũng không giải quyết. Khi đi lấy tài liệu hay đi xin tài liệu thế nào cũng bị xe theo cán. Nói thật phim xã hội đen sao thì còn hơn thế nữa. Ba lần như vậy. Cuối cùng 8 ông đi tù nhưng cũng không được trả gì hết."
Luật sư Trịnh Vĩnh Phúc, một luật trong Nhóm Luật sư hỗ trợ pháp lý cho cư dân vườn rau Lộc Hưng cho rằng dù Chính phủ, Thanh tra nỗ lực bao nhiêu chăng nữa và dù Cơ quan Tiếp dân mở rộng đến cấp nào đi nữa thì càng thể hiện sự bế tắc trong chính sách đất đai, bởi quy định “đất đai sở hữu toàn dân”. Luật sư Trịnh Vĩnh Phúc quả quyết chỉ có công nhận quyền sở hữu tư nhân đất đai thì đất nước Việt Nam mới có thể chấm dứt tình trạng khiếu nại, khiếu kiện đất đai kéo dài đằng đẵng và nhiều phức tạp.
"Tôi nghĩ đến lúc Nhà nước phải cần xem xét lại chính sách đất đai. Quốc Hội cần phải minh thị bằng đạo luật, bằng sửa đổi. Theo đó, phải công nhận quyền sở hữu tư nhân về đất đai và bình đẳng, cũng như chính sách về thu hồi đất cần phải có sự giám sát, sự hạn chế quyền của người thu hồi đất hiện nay. Và rõ ràng chính những vấn nạn trong đất đai là môi trường màu mỡ cho tham nhũng. Thật ra, tham nhũng đất đai là tham nhũng hàng đầu ở Việt Nam. Chính sách đất đai hiện hành gây ra tham nhũng, tạo ra lợi ích nhóm và nó gieo rắc bao nhiêu đau thương, mất mát cho người dân, biến đất nước Việt Nam hiện nay thành cường quốc của dân oan."