Tại hội nghị giao ban trực tuyến với các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương tại 128 điểm cầu hôm 16 tháng 7 năm 2021, Thứ trưởng Bộ Y tế Việt Nam Trương Quốc Cường cho hay, Việt Nam hiện đang ứng dụng thuốc Xuyên tâm liên vào việc điều trị bệnh nhân COVID-19.
Xuyên tâm liên là một loại thuốc đông y được dùng trong y học cổ truyền. Loại thuốc này đã từng được coi như “thần dược” ở miền Nam Việt Nam trong thời bao cấp sau năm 1975. Khi đó Xuyên tâm liên được dùng để điều trị nhiều loại bệnh khác nhau.
Bác sĩ Nhan Trừng Sơn, Phó Giáo sư, giảng dạy tại trường đại học Y Khoa Thành phố Hồ Chí Minh nêu quan điểm của ông:
“Cái đó Bộ y tế đã sai và đã có đính chính rồi và không chấp nhận Xuyên tâm liên nữa. Trong ngành của tụi tui không có chữ Xuyên tâm liên. Ngay sau năm 1975, lúc mới cách mạng xong, hoàn cảnh xã hội quá thiếu thuốc mới tìm Xuyên tâm liên để uống và gọi nó là trụ sinh.
Đừng bao giờ mua Xuyên tâm liên uống cả. Nguy hiểm lắm. Bộ Y tế cũng vừa ra chỉ thị là Xuyên tâm liên không chữa được COVID-19, nên trong lúc này đừng xài Xuyên tâm liên. Hôm trước họ chỉ ra văn bản nói Xuyên tâm liên trị COVID-19. Vậy thôi chứ không giải thích gì hết mà dân ùn ùn đi mua rồi nó ra cả thuốc giả.”
Ngày 24 tháng 7 năm 2021, Bộ Y tế ban hành Công văn 5944/BYT-YDCT về việc tăng cường phòng, chống bệnh dịch bệnh COVID-19 bằng thuốc cổ truyền và sản phẩm từ dược liệu để góp phần phòng, chống dịch bệnh COVID-19. Chỉ hai ngày sau, Bộ Y tế ra tiếp Công văn 5967/BYT-YDCT thu hồi Công văn 5944. Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn lý giải việc thu hồi công văn do mình ký và ban hành chỉ hai ngày trước đó rằng, sau khi ký mới phát hiện có một số nội dung chưa phù hợp.
Theo tôi, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn một là bị ‘hớ’ về mặt pháp lý; hai là có ăn tiền trong vụ này. Về mặt Nhà nước, khi công nhận thuốc Xuyên tâm liên có hiệu quả trong điều trị COVID-19 thì thuốc mới bán chạy. Dân tin Nhà nước. Nói thẳng đây là lợi ích nhóm, lừa dân trong lúc hoạn nạn. - Một tiến sĩ y khoa
Cùng ngày, Cục An toàn Thực phẩm cho biết qua quá trình hậu kiểm, cơ quan này phát hiện một số thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe đang quảng cáo không đúng bản chất sản phẩm, quảng cáo như thuốc chữa bệnh COVID-19 là có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng.
Một tiến sĩ y khoa ở Thành phố Hồ Chí Minh không muốn nêu tên để tránh gặp rắc rối với chính quyền, nhận định về việc này với RFA sáng 30 tháng 7:
“Tôi nghe là chỉ trong mấy ngày mà bao nhiêu hàng tồn kho được bán sạch. Nguyên nhân là do công văn của Bộ y tế nói chữa COVID bằng Xuyên tâm liên. Thuốc này không thể chữa được COVID.
Đầu tiên là bên Y học Dân tộc làm ra thuốc này rồi đề xuất lên cho Cục trưởng Cục quản lý Y, Dược Cổ truyền ký. Tức là theo hàng dọc thì người đứng đầu ngành đông y Việt Nam có đề xuất bằng văn bản cho Bộ y tế. Sau đó, về mặt Nhà nước thì phải có Bộ Y tế cấp phép.
Theo tôi, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn một là bị ‘hớ’ về mặt pháp lý; hai là có ăn tiền trong vụ này. Về mặt Nhà nước, khi công nhận thuốc Xuyên tâm liên có hiệu quả trong điều trị COVID-19 thì thuốc mới bán chạy. Dân tin Nhà nước. Nói thẳng đây là lợi ích nhóm, lừa dân trong lúc hoạn nạn.”
Truyền thông Nhà nước cho hay, hầu hết nhà thuốc ở Thành phố Hà Nội đều thông báo không có hoặc hết sản phẩm xuyên tâm liên, nếu có thì còn lác đác vài chục hộp dạng viên nén.
Bộ Y tế Việt Nam đã bổ sung Xuyên tâm liên vào phác đồ điều trị một số trường hợp nhất định mắc COVID-19. Y học cổ truyền Việt Nam xếp Xuyên tâm liên thuộc nhóm thuốc có tác dụng giải độc, chuyên dùng để chữa các bệnh về hô hấp như cảm sốt, cúm, trị ho, viêm họng, sưng amidan, viêm phế quản - phổi.
Theo truyền thông Nhà nước Việt Nam, giá thuốc Xuyên tâm liên trên thị trường hiện đang ‘nhảy múa’, giá thuốc tăng chóng mặt. Một số hiệu thuốc cho rằng việc các công ty tăng giá đột ngột trước sự hoang mang của người dân là thất đức.
Mọi người nói là thuốc Xuyên tâm liên đang được sử dụng để trị COVID-19. Bây giờ làm sao mà có mà mua? Ông Nhà nước nói là thuốc đó chữa được thì đâu đó là mấy ổng điều chế mấy ổng đưa vô bệnh viện chứ ở ngoài, em nói thiệt, không mua được Xuyên tâm liên đâu - Cô Ngọc Thúy
Cô Ngọc Thúy từ Sài Gòn cho hay:
“Mọi người nói là thuốc Xuyên tâm liên đang được sử dụng để trị COVID-19. Bây giờ làm sao mà có mà mua? Ông Nhà nước nói là thuốc đó chữa được thì đâu đó là mấy ổng điều chế mấy ổng đưa vô bệnh viện chứ ở ngoài, em nói thiệt, không mua được Xuyên tâm liên đâu. Em chưa thấy hình dạng nó ra làm sao nữa. Em nghe Thái Lan họ cũng điều trị bằng thuốc đó.”
Bà Kim, Trưởng ban thông tin tổ COVID cộng đồng tại một chung cư ở Sài Gòn cũng cho biết, hiện loại thuốc này mua không có do người dân tin rằng nó chữa được COVID-19. Bà nói:
“Tự nhiên mọi người nhào vô mua trữ cả đống, lấy đâu người ta cung cấp kịp thì nó trở thành khan hiếm. Nhưng khi nào bị bệnh thì mới uống chứ đâu phải uống để ngừa.”
Việc sử dụng xuyên tâm liên trong hỗ trợ điều trị COVID-19 đã được Bộ Y tế đặt vấn đề vào tháng 3 năm 2020.
Báo Lao động hôm 24 tháng 7 dẫn lời PGS.TS Nguyễn Thế Thịnh, Cục trưởng Cục Quản lý Y Dược Cổ truyền, Bộ Y tế, cho hay trong thời gian vừa qua, cơ quan này đã tham mưu lãnh đạo về việc đưa Xuyên tâm liên vào hỗ trợ điều trị COVID-19. Đề xuất này đã nhận được sự đồng ý, chấp thuận của Bộ Y tế cũng như Ban Chỉ đạo Quốc gia về phòng, chống dịch COVID-19. Do đó, đến cuối tháng 7, đơn vị này sẽ chuyển cho Thành phố Hồ Chí Minh một triệu viên thuốc Xuyên tâm liên để hỗ trợ điều trị bệnh nhân COVID-19.
Từ khi có thông tin về tác dụng của Xuyên tâm liên đối với bệnh COVID-19, Cục quản lý Y Dược Cổ truyền đã nhận được sự chỉ đạo của cấp trên về việc tiếp tục sản xuất loại thuốc này.
Trong khi đó, một số chuyên gia trong lĩnh vực y tế mà RFA trò chuyện đều khẳng định Xuyên tâm liên không phải là thuốc điều trị hay hỗ trợ điều trị COVID-19.