Yêu cầu điều tra minh bạch
Thông cáo của Đại sứ quán Mỹ hôm 3 tháng 5 nói rằng trong khi Hoa Kỳ đang theo dõi chặt chẽ tình hình và tìm kiếm để có được một sự hiểu biết toàn diện về nguyên nhân gây nên cái chết của ông Wuthy, Hoa Kỳ kêu gọi chính quyền Campuchia thực hiện một cuộc điều tra kỹ lưỡng, minh bạch và đáng tin cậy. Hơn nữa, Hoa Kỳ khuyến khích các cơ quan có thẩm quyền truy tố nghi phạm, làm rõ trách nhiệm cụ thể.
Trường hợp giết chết nhà hoạt động nổi tiếng bảo vệ tài nguyên đất nước và quyền con người, Hoa Kỳ lo ngại về việc sử dụng vũ lực để kiềm chế các hoạt động đang thu thập những bằng chứng đốn gỗ lậu ở xứ chùa Tháp.
Trả lời câu hỏi của phóng viên RFA, Hoa Kỳ sẽ làm gì liên quan vụ án này, phát ngôn viên Đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Phnom Penh là ông Sean McIntosh trả lời bằng e-mail rằng: "Đại sứ quán Mỹ được nêu mối quan tâm của mình với các nhà chức trách Campuchia về vấn đề này. Hoa Kỳ khuyến khích chính phủ Hoàng gia Campuchia thực hiện các bước thích hợp để hoàn thành một cuộc điều tra kỹ lưỡng, minh bạch và đáng tin cậy. Hoa Kỳ kêu gọi chính phủ Hoàng gia Campuchia đảm bảo việc bảo vệ các quyền cá nhân cơ bản dân sự và các quyền tự do báo chí".
Ông Chut Wuthy, 43 tuổi, Giám đốc của tổ chức bảo vệ Tài nguyên thiên nhiên đã bị bắn chết vào ngày 26/4 sau khi cùng hai nhà báo The Cambodia Daily thu thập các bằng chứng công ty Timber Green đốn gỗ lậu ở tỉnh Koh Kong. Hai nhà báo nói rằng vụ tranh cãi dẫn đến nổ súng giết chết ông Wuthy khi ông từ chối trao máy ảnh được dùng chụp hình ở khu vực công ty cấm.
Hoa Kỳ khuyến khích chính phủ Hoàng gia Campuchia thực hiện các bước thích hợp để hoàn thành một cuộc điều tra kỹ lưỡng, minh bạch và đáng tin cậy.
Ông Sean McIntosh
Báo cáo của lực lượng quân cảnh Campuchia cũng cho hay đã có tranh cãi giữa ông Wuthy và người lính. Sau khi bắn ông Wutty, người lính đã quay khẩu súng AK.47 bắn vào mình tự sát và đây là tình tiết khó hiểu khiến cái chết này gây phẫn nộ dư luận trong và ngoài nước.
Trong khi đó, Thủ tướng Hun Sen đã ra lệnh cho thành lập Ủy ban hỗn hợp để mở cuộc điều tra của chính phủ.
Ông Mok Chito, Trưởng nhóm điều tra, kiêm Trưởng đội cảnh sát điều tra phòng chống tội phạm của Bộ Nội vụ Campuchia cho biết chính phủ đang thực hiện một cuộc điều tra đầy đủ và thích đáng. Ông đang thu thập thêm bằng chứng để tiến hành kiểm tra làm rõ trách nhiệm cụ thể, kết quả sẽ được thông báo công khai. Hiện, nhóm điều tra của ông đang tạm giữ hai nghi phạm có liên quan vụ án trên. Ông Mok Chito nói:
"Đối với những yêu cầu của các tổ chức ngoài chính phủ muốn cùng tham gia điều tra thì chính phủ rất phấn khởi hợp tác nhưng họ không có trách nhiệm như đội cảnh sát điều tra. Chúng tôi có thể hợp tác với họ bằng cách lấy lời khai hay chất vấn những nghi phạm hoặc bằng chứng họ có. Vì chúng tôi có đầy đủ chuyên viên để làm việc.”
Thể hiện quyết tâm bảo vệ rừng
Các tổ chức bảo vệ môi trường và nhân quyền Campuchia nói chính phủ phải đảm bảo một cuộc điều tra toàn bộ được thực hiện bởi chính quyền thuộc Ủy ban hỗn hợp. Chính phủ phải quan tâm và kiên quyết truy tố hoặc bắt giữ nghi phạm. Điều này tương đương chính phủ quyết tâm bảo vệ rừng và bảo vệ những nhà tranh đấu cho nhân quyền.
Ông Chan Saveth, nhân viên điều phối tổ chức nhân quyền ADHOC nói rằng các tổ chức ngoài chính phủ muốn tham gia giám sát cuộc điều tra của chính phủ. Nguyên nhân, nhiều thành phần thuộc nhóm điều tra của chính phủ thiếu chuyên môn và kinh nghiệm. Ông nói thêm:
"Các tổ chức ngoài chính phủ đang chờ đợi kết quả điều tra của chính phủ. Song song đó, chúng tôi cũng có một báo cáo riêng do chúng tôi điều tra để gửi lên Ủy ban hỗn hợp điều tra để xem xét và so sánh lại báo cáo vì chúng tôi cũng đến hiện trường điều tra. Tôi tin rằng nếu nhóm điều tra của chính phủ thiếu độc lập thì kết quả điều tra sẽ thiếu minh bạch và không kỹ lưỡng.”
Ông Chut Wutty là một trong những nhà tranh đấu bảo vệ môi trường, rừng và nhân quyền tại xứ chùa Tháp. Ông Wuthy từng bị đe dọa từ trước, khi ông tiến hành hoạt động điều tra và cùng dân vào rừng để ngăn chặn các công ty chặt rừng để lấy đất trồng cao su ở tỉnh Kampong Thom, Stung Treng, Kraties và tỉnh Preah Vihear.
Cái chết của ông, Liên Hiệp Quốc, Châu Âu, tổ chức Ân xá Quốc tế và Hoa Kỳ kêu gọi phải điều tra ngay lập tức. Hoa Kỳ hoan nghênh tin tức chính quyền thả tự do cho hai nhà báo bị bắt. Hoa Kỳ cũng kêu gọi chính phủ Phnom Penh tiếp tục cam kết tạo ra không gian cho các nhà báo độc lập để làm công việc của họ mà không sợ bạo lực hay bị ngược đãi.