Ngày 26/11/2018, Ngân hàng thế giới tại Việt Nam đưa tin rằng Việt Nam cần số tiền rất lớn, đến 150 tỉ đô la Mỹ để đầu tư sản xuất năng lượng. Các nhà máy điện chạy bằng than vẫn sẽ được xây dựng mặc dù gây ô nhiễm nhưng có giá thành rẻ.
Nguồn thủy điện ở Việt Nam đã được khai thác hết công suất, trong khi các dự án năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời gặp phải khó khăn vì có giá thành đắt hơn điện chạy bằng than. Giải pháp điện hạt nhân đã bị loại bỏ vì lo ngại không an toàn.
Trước đó vài ngày truyền thông trong nước lại đưa tin là Tổng công ty than và khoáng sản Việt Nam không cung cấp đủ than cho một số nhà máy nhiệt điện chạy than ở miền Bắc khiến cho các nhà máy này có thể phải ngưng hoạt động sắp tới đây.
Trong khi đó ông Nguyễn Văn Bình, người đứng đầu Ủy ban kinh tế trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam nói rằng Việt Nam rất khó có thể huy động được nguồn vốn lớn để xây dựng các cơ sở điện năng của quốc gia.
Như vậy Việt Nam đang đứng trước nhiều nan đề phải giải quyết để có thể đảm bảo nguồn năng lượng cho quốc gia trong thời gian sắp tới đây.
Đầu tiên là vấn đề ô nhiễm.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu biến đổi khí hậu tại Đại học Cần Thơ cho chúng tôi biết:
"Chính quyền ở các địa phương hiện nay rút kinh nghiệm từ việc ô nhiễm của các nhà máy điện chạy than tại Bình Thuận, gây ô nhiễm và có thể dẫn tới bất ổn xã hội, nên họ không muốn nhà máy điện chạy than đặt trong địa phương của mình."
Các nhà máy điện chạy than tại Bình Thuận là cụm nhà máy điện than Vĩnh Tân, gây ra ô nhiễm không khí và nguồn nước từ khi bắt đầu được xây dựng đến nay. Việc này gây ra nhiều cuộc biểu tình bạo động trong những năm gần đây.
Chính quyền ở các địa phương hiện nay không muốn nhà máy điện chạy than đặt trong địa phương của mình.<br/>-Tiến sĩ Lê Anh Tuấn.
Theo thông tin của Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, dự án xây dựng 14 nhà máy nhiệt điện chạy bằng than tại Đồng bằng Sông Cửu Long có thể không hoàn thành vì hiện nay đã có hai địa phương là Long An và Bạc Liêu đã phản đối không muốn những nhà máy này xây tại địa phương mình.
Vấn đề giá thành của điện tái tạo.
Trước sự ô nhiễm của nhiệt điện chạy bằng than, Việt Nam đã bắt đầu xây dựng những nguồn điện tái tạo từ gió và nắng mặt trời, như các dự án điện gió tại Bình Thuận, Bạc Liêu, điện mặt trời tại Tây Ninh.
Tuy vậy theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế tại Hà Nội, giá cả của loại điện này hiện vẫn còn cao:
"Giá thành điện gió vẫn cao hơn loại điện từ than, thành ra phải bù lỗ từ ngân sách, và bù lỗ như thế nào?"
Việc bù lỗ này thể hiện ở chổ là nhà nước Việt Nam sẽ mua điện từ các trại gió và điện mặt trời với giá cao hơn điện từ các nhà máy điện chạy bằng than, và như thế, theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, những nhà đầu tư nhà máy điện chạy than không đồng ý.
Việc giá điện than thấp cũng có nguồn gốc từ việc giá than đá mà Việt Nam nhập cảng từ Indonesia có giá rẻ, do Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á đã cùng nhau hạ thuế của nhiều mặt hàng xuất nhập khẩu.
Một giải pháp được đưa ra để không bù lỗ và khuyến khích đầu tư vào điện tái tạo là tăng giá điện.
Theo ông Lê Anh Tuấn và Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, giá điện sẽ được tăng lên, chậm nhất là sang năm 2019. Điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống người dân.
Đến than cũng bắt đầu thiếu.
Ngay cả khi chấp nhận phải có những nhà máy điện chạy than trong cơ cấu năng lượng của mình, Việt Nam lại đang đối mặt với một vấn đề mới là Tổng công ty than và khoáng sản không cung cấp đủ nhiên liệu cho các nhà máy điện chạy than như nêu ở trên.
Từ nhiều năm nay Việt Nam là một quốc gia vừa xuất khẩu than đá và lại vừa nhập khẩu than đá. Theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, Việt Nam xuất khẩu than loại tốt (anthracite) và nhập than loại rẻ và xấu hơn từ Indonesia để chạy nhà máy điện. Tuy nhiên ông nói với chúng tôi rằng ông không hiểu tại sao lại có sự chênh lệch về xuất nhập khẩu than đá đó.
Giá thành điện gió vẫn cao hơn loại điện từ than, thành ra phải bù lỗ từ ngân sách, và bù lỗ như thế nào?<br/>-Tiến sĩ Lê Đăng Doanh.
Chúng tôi không liên lạc được với Tổng Công ty than và khoáng sản Việt Nam để hỏi về việc thiếu hụt than hiện nay, và tại sao lại nhập than xấu để chạy nhà máy điện.
Bất định khi điều chỉnh cơ cấu kinh tế.
Một giải pháp được đưa ra để giảm lượng điện năng tiêu thụ đó là loại bỏ các ngành công nghiệp tiêu tốn quá nhiều năng lượng.
Theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn:
"Có những ngành tiêu thụ điện năng rất nhiều như luyện kim và đóng tàu, nên xem lại là có hiệu quả kinh tế hay không, nếu không thì nên mạnh dạn loại bỏ."
Tuy nhiên ông nói thêm là việc định ra ngành công nghiệp nào Việt Nam cần giữ, ngành nào cần bỏ đi là không dễ dàng, vì nó phụ thuộc vào hướng đi của nền kinh tế thế giới, mà Việt Nam lại là một quốc gia nhỏ, không có ảnh hưởng nhiều đến định hướng đó, mà ngược lại bị định hướng.
Tiến sĩ Lê Đăng Doanh nói rằng việc sử dụng điện năng có hiệu quả đang được bàn cãi và phải có giải pháp trong thời gian tới đây.
Theo ông giải pháp tốt nhất cho Việt Nam hiện nay trong việc giải quyết nguồn năng lượng là các nhà máy điện chạy bằng khí, vừa rẻ vừa không gây ô nhiễm, nhưng không biết được nguồn khí của Việt Nam sẽ thiếu hụt như thế nào trong tương lai.
Theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Việt Nam đang dự thảo một kế hoạch năng lượng mới, trong đó rút tỉ lệ điện than xuống thấp hơn tỉ lệ dự định hiện nay cho năm 2030 là trên 50%. Nhưng việc này vẫn đang được tranh cãi.
Đối với các chuyên viên của Bộ Công thương thì vẫn phải duy trì điện than vì giá thành rẻ. Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Đặng Hoàng An nói với báo chí Việt Nam thì nếu tìm được giải pháp tốt thì vẫn có thể khắc phục được vấn đề ô nhiễm của điện than.
Đối với những người lo ngại về nguồn ô nhiễm thì khó lòng xóa bỏ hết sự ô nhiễm khi chạy nhà máy điện than, và việc này sẽ ảnh hưởng lâu dài lên nền kinh tế.