Người dân bày tỏ sự băn khoăn trước việc quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh rượu bia của các cơ quan chức năng.
Mới đây Bộ Công thương, Bộ Y tế và nhiều ngành khác cùng hợp tác để soạn thảo những biện pháp chống lạm dụng rượu bia. Liệu những biện pháp mới được đề ra này sẽ mang lại hiệu quả đến mức nào.
Không kiểm soát được
Trong những năm gần đây, cùng với sự tăng trưởng nhanh đến chóng mặt của ngành công nghiệp rượu bia ở Việt Nam thì xu hướng lạm dụng các chất cồn này đang ngày càng gia tăng một cách báo động. Các thống kê cho thấy một điều đáng lo ngại là giới trẻ sử dụng rượu bia ngày càng nhiều.
Liên quan đến việc quản lý các hoạt động sản xuất, kinh doanh rượu bia, Bộ Công Thương cho biết, năm 2008 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 40/2008 về sản xuất và kinh doanh rượu; theo quy định này, sản phẩm rượu được quản lý chặt chẽ từ khâu sản xuất đến lưu thông.
Ngoài ra, hồi năm 2005 Chính phủ cũng đã ban hành nghị định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực trật tự an toàn xã hội, trong đó quy định cấm bán rượu cho trẻ em và vị thành niên dưới 16 tuổi.
Tuy nhiên, vì nhiều lý do nên việc thực thi của các chính sách tác động đến sản xuất và kinh doanh rượu bia không đạt hiệu quả cao. Tình trạng lạm dụng rượu bia không hề giảm chút nào, thậm chí còn có chiều hướng gia tăng.
Người ta đã cấm không cho tài xế uống rượu khi lái xe, nhưng đôi khi không có đầy đủ phương tiện để kiểm soát, hoặc kiểm soát không hết
Một cán bộ y tế
Theo một nữ Giáo sư Tiến sĩ, là cán bộ cao cấp của ngành Y tế đã về hưu, bà đã từng công tác tại nhiều cơ sở y tế trong đó có Viện Vệ sinh Y tế công cộng Thành phố Hồ Chí Minh, thì tác hại của tệ nhậu là một gánh nặng cho ngành Y tế vì rượu bia là tác nhân chính gây ra các bệnh như: xơ gan, tiểu đường, huyết áp, tim mạch. Ngoài tác hại liên quan đến vấn đề y tế, rượu bia còn mang đến những khiá cạnh tiêu cực về mặt xã hội, vị cán bộ này cho biết:
“Tác động tiêu cực thứ hai cũng có tính cách xã hội một tí, rượu bia mà uống nhiều quá đôi khi có những hành động không kiềm chế được, nhất là đối với bọn trẻ. Lẽ ra phải cấm bọn trẻ uống rượu mà cấm không được. Đối với một số người lớn, đặc biệt là những đối tượng lái xe, người ta đã cấm không cho tài xế uống rượu khi lái xe, nhưng đôi khi không có đầy đủ phương tiện để kiểm soát, hoặc kiểm soát không hết.”
Theo thống kê của Viện Chiến lược Chính sách Y tế, sự xâm nhập của rượu bia vào giới trẻ Việt Nam tăng rất đáng kể. Độ tuổi trung bình bắt đầu uống rượu bia ở Việt Nam là 24 tuổi, so với ở một số nước phương Tây là 15 tuổi. Qua điều tra về sức khoẻ vị thành niên và thanh niên, trong độ tuổi từ 14 đến – 15, cho thấy: 69% nam và 28% nữ đã từng uống bia rượu. Nhiều thanh niên nam nữ chưa hiểu rõ tác hại của việc lạm dụng rượu bia sẽ gây tổn thương đến sự phát triển của não, dẫn đến những nguy cơ sau này.
Lợi bất cập hại
Những tác hại của việc nhậu quá chén, đã được các chuyên gia y tế nhắc đến rất nhiều. Mặt khác về khiá cạnh xã hội, ảnh hưởng của nó trong sinh hoạt đời sống cũng quan trọng không kém.
Giáo sư Tương Lai, nguyên Phó Viện Trưởng Viện Khoa học Xã hội Việt Nam nhận định:
“Đứng về mặt xã hội, tệ rượu bia triền miên là một lối sống không lành mạnh. Tuy nhiên uống bia cũng là một cách giải trí và giải khát nếu uống có liều lượng và mức độ nhất định, rượu cũng thế. Trong những cuộc vui có tí men say cũng làm cho cuộc sống vui vẻ hơn, nhưng biến việc đó thành ra một thói thường xuyên, không có nó thì không chịu được. Thứ hai là say sưa quá độ, trở thành nghiện ngập thì đó là một tai hoạ quá lớn cho đời sống xã hội.”
Bàn về các tác hại của rượu bia ở góc độ đời sống xã hội, nhà nghiên cứu xã hội học này phân tích vấn đề như sau:
“Cái hại trước hết là cho bản thân, gia đình của người nghiện và sau đó nó lây lan trong xã hội để. Nhưng có một điều, đứng về góc độ xã hội mà nói, thì mặc dù hiểu tác hại của rượu bia, nhưng từ nhà nước cho đến các doanh nghiệp sản xuất rượu bia không làm sao tự kiềm chế đươc việc phát triển các nhà máy bia.
Hầu như tỉnh nào cũng có nhà máy bia vì lợi nhuận từ nhà máy bia lớn quá để đóng góp cho ngân sách, nếu đó là một xí nghiệp nhà nước. Thứ hai, nó cũng giúp thu về lợi nhuận cao, để đóng thuế, nếu đó là một công ty tư nhân. Cho nên mâu thuẩn ở chỗ là trong khi tai nạn giao thông phần lớn là do người lái xe không tự kiềm chế, uống rượu, bia đến say rồi vẫn cứ lái xe. Người ta lên án tai nạn giao thông nhưng cái gốc của vấn đề là bia tràn lan khắp nơi thì không thấy ai nói tới.
Hầu như tỉnh nào cũng có nhà máy bia vì lợi nhuận từ nhà máy bia lớn quá để đóng góp cho ngân sách, nếu đó là một xí nghiệp nhà nước.
Giáo sư Tương Lai
Bây giờ ở những thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, hay ở các nơi, ngay cả về nông thôn là thấy cái nhậu triền miên. Có khi trong một cuộc nhậu có một vài ba người thôi, nhưng đến hai ba két bia chồng lên. Nếu gọi đúng tên thì đó là một tệ nạn xã hội, nhưng muốn giải quyết vấn đề này thì phải có một chính sách đồng bộ chứ không thể chỉ lên án một cách chung chung như những người sốt ruột vì thấy rượu bia tác động quá lớn đến vấn đề xã hội.”
Mới đây, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội, ông Nguyễn Văn Tiên cho rằng, hiện nay, nhiều người vẫn còn lẫn lộn giữa cái lợi và điều hại của rượu bia, vì vậy nên cần có những bằng chứng cụ thể về những tác hại của các chất cồn này đối với sức khỏe. Cũng như cần phải có chính sách kiểm soát rượu bia chứ không thể thả lỏng như hiện nay.
Trả lời kiến nghị của cử tri gởi đến Quốc Hội, Bộ Công thương cho biết sắp tới Chính phủ sẽ ban hành một số các biện pháp hạn chế việc lạm dụng rượu bia dẫn đến những hậu quả không tốt cho sức khoẻ người dân và đời sống xã hội.
Giải pháp nào?
Khi hỏi ý kiến về những biện pháp phòng chống việc lạm dụng rượu bia mà Bộ Công Thương và Bộ Y tế phối hợp soạn thảo đệ trình chính phủ, Giáo sư Tương Lai đưa ra nhận xét:
“Tôi chưa đọc kỹ về những giải pháp để chống việc lạm dụng rượu bia. Vấn đề này đòi hỏi nhiều công phu, chứ không phải chỉ ban hành một mệnh lệnh hành chính là có thể cấm được rượu bia. Phải có một điều tra nghiên cứu tận nơi, tận chốn và có một giải pháp mang tính đồng bộ thì mới có thể chống được tệ nạn rượu bia. Nếu nhìn ở một góc độ nào khác thì bây giờ việc nhậu triền miên, thậm chí là ở các cơ quan nhà nứơc, chưa hết giờ mà đã thấy người ta rủ nhau đi nhậu rồi.
Hay ngay cả ở các xã thì vấn đề nhậu rượu bia tràn lan, và nhậu trở thành như một thói quen, một lối sống, thì đó là một tệ nạn xã hội. Vì thế giải pháp để chống rượu bia phải là một giải pháp cần được nghiên cứu một cách cẩn trọng, đồng bộ trên nhiều lĩnh vực, chứ không phải chỉ là một mệnh lệnh hành chính ban ra.”
Theo nữ Giáo sư-Tiến sĩ của ngành y tế, những biện pháp hạn chế việc lạm dụng rượu bia do chính phủ đề ra sẽ mang lại tác dụng tích cực để giảm bớt phần nào ảnh hưởng tại hại của rượu bia đối với xã hội. Bà nói:
“Tác dụng tốt về mặt sức khoẻ cộng đồng, và có tác dụng tốt để tránh những vấn đề vi phạm xã hội, tức là những việc đánh nhau hay có những hành động bất lương. Ví dụ gia đình túng quẫn người chồng đi uống rượu về nhà trong cơn say có thể có hành động giết vợ. Cho nên những biện pháp này sẽ giúp tránh những hiện tượng xã hội do rượu bia gây nên. Nhưng chủ yếu là chống những bệnh do rượu bia làm ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, vì sức khoẻ con người.
Ngoài ra, còn một yếu tố khác là vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm cũng được nhắc đến:
“Ở nông thôn Việt Nam đôi khi người ta uống các loại rượu không được tinh khiết, rượu có nhiều độc chất. Cho nên xảy ra các vụ ngộ độc, nhiều vụ ngộ độc tập thể vì rượu. Do nguồn rượu bia không thể quản được hết. Đặc biệt là ở các vùng nông thôn, trình độ dân trí thấp, đời sống khó khăn, nên người ta sử dụng những loại rượu bia không đuợc kiểm soát một các chặt chẽ. Do vậy vấn đề an toàn thực phẩm là không có, nên gây nên những vụ ngộ độc, đôi khi ngộ độccó thể dẫn đến chết người.”
Vấn đề này đòi hỏi nhiều công phu, chứ không phải chỉ ban hành một mệnh lệnh hành chính là có thể cấm được rượu bia.
Giáo sư Tương Lai
Mặc dù ngành Y tế Việt Nam đã có những biện pháp tuyên truyền và kiểm soát chất lượng rượu bia nhưng hiệu quả vẫn còn hạn chế:
“Ngành Y tế Dự phòng, các trung tâm y tế tuyên truyền về những tác hại của rượu qua các phương tiện truyền thông: báo, Đài, Tivi. Đồng thời về phiá thực phẩm, người ta tăng cường giám sát chất lượng thực phẩm, trong đó có rượu bia. Ngoài ra các ngành Y tế dự phòng ở các điạ phương nắm các cơ sở chế biến rượu, để biết người ta chế biến rượu bằng công nghệ gì có đảm bảo chất lượng hay không.
Tất cả đều có chế độ kiểm soát, nhưng có điều mình làm chưa thật là chặt chẽ. Thứ đến, vấn đề kiểm tra cũng có hạn chế vì hiện nay có rất nhiều cơ sở chế biến từ thủ công cho đến hiện đại. Những cơ sở chế biến tiên tiến mình dễ nắm, nhưng chế biến thủ công, gia đình thì nắm không hết.
Kế đến mặc dù có điều kiện kỹ thuật để kiểm tra chất lượng, nhưng ở các vùng sâu vùng xa không thể đến hết để kiểm tra, hoặc máy móc cũng khôngthể trang bị được hết để có thể kiểm tra đánh giá chất lượng đồng đều trong cả nước, mà trước mắt chỉ có thể tập trung ở các thành phố lớn, đông dân.”
Người dân đang trông mong chính phủ sẽ thực hiện được phần nào những biện pháp mới được đề ra, để giải quyết tình trạng lạm dụng rượu bia, có thể dẫn đến những kết cục bi thảm.