Cho đến ngày 10/3, Cơ quan chức năng Việt Nam cho truyền thông trong nước biết đã tổ chức hai chuyến bay chở tổng cộng gần 600 công dân Việt Nam di tản ra khỏi vùng chiến sự ở Ukraine về nước.
Truyền thông Nhà nước ca ngợi đó là những chuyến bay sơ tán nhân đạo, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Chính phủ, được tổ chức miễn phí để đón bà con trở về.
Thực tế ra sao?
Chia sẻ người trong cuộc
Ông Dũng, hiện đang tá túc tại một ngôi chùa ở Ba Lan, cho biết đã đăng ký cho cả gia đình năm người được về Việt Nam, nhưng chỉ có vợ và ba đứa con nhỏ được ưu tiên lên chuyến bay cất cánh hôm 9/3 về Việt Nam trước, còn thanh niên, đàn ông được thông báo phải chờ các chuyến bay sau.
Kể về hành trình chạy nạn sang Ba Lan, ông Dũng nói ban đầu có nghe thông tin rằng Sứ quán Việt Nam sẽ mở “hành lang xanh” cho người dân chạy sang Nga, nhưng ông không tin tưởng lắm. Cả gia đình sau đó tự lái xe ô tô từ thành phố Kharkiv (Ukraina), phải mất bốn ngày đêm mới qua được Ba Lan do tắc đường quá dài:
"Cũng có nghe n ó i nhưng thực ra là tâm lý của mọi ngườ i c ũng không tin tưởng lắm, tại vì đi q ua v ù ng chiến sự nó cũng không an toàn. Cho nên cũng ít người lự a ch ọn hành lang đấy. N ó i chung là để qua cửa khẩu thì hầu như đến 98% là tự túc hết, không ai giú p đỡ cả."
Ông này cũng chia sẻ thêm rằng vì chiến tranh mà tất cả tài sản, nhà cửa, cơ sở kinh doanh của cả gia đình ông gầy dựng bao nhiêu năm qua đều mất hết. Ông dự tính đưa cả gia đình về Việt Nam lánh nạn, nếu hoà bình trở lại, ông lại quay lại Ukraine làm việc:
"Cảm giác n ó i chung của tất cả người Việt Nam mình hiện tại, những người từ Ukraine là một cảm giác thất bại. Tại vì mất hết rồi. Không phả i ri êng tôi mà tất cả mọi người.
Thực ra là ở bên đấy (Ukraine - PV) bọn tôi vẫn còn nhà cửa. Nế u bom đạn có phá hủy thì thực ra vẫn là nhà của mình. Nếu nó bị phá hủy rồi thì thôi, chứ nó chưa phá hủy hay là hòa bình lại thì vẫn phả i sang , bởi vì vẫn còn nhà còn cửa mà.
Mỗi người một suy nghĩ. Bọn tô i c ũng đã ở bê n U k rain e lâu rồi, thời gian làm việc nó không g ò bó như Mỹ hay các nước Châu Âu. Cũng không có tư tưởng là sẽ sang bên đấy, sang bên đấy thì cũng mất thời gian để hòa nhập, cho nên là bọn tôi quyết định về."
Cũng đang trong tình trạng chờ đợi được được về nước từ Ba Lan, chị Quyên cho RFA biết chị đăng ký về Việt Nam theo đường link hướng dẫn của Đại sứ quán Việt Nam tại Ba Lan cho cả gia đình. Đến ngày 9/3 thì hai ông bà gần 60 tuổi, cùng với em bé thì được cho về trước, vợ chồng chị ở lại chờ đợt sau.
Theo lời chị Quyên, cả nhà năm người, ba thế hệ dắt nhau ra ga chờ đợi để được lên tàu chở đến biên giới, mất ba ngày đêm mới qua được Ba Lan:
"Bọn tôi đi từ hôm m ù ng một. Bọn tôi đi tàu từ Odessa đến biên giới Ba Lan, n ó i chung đi sang cho đến được bên nà y l à mất ba ngày ba đêm.
Bởi vì tô i c ũng có ý định về lâu rồi. Bây giờ chạy như thế xong rồ i c ũng chỉ muốn về nhà thôi. Kiểu như sau cá i c ơn chạ y lo ạn này mình rấ t l à hoang mang cho nên bọn tô i ch ỉ muốn về nhà."
Chuyến bay thứ nhất chở 287 công dân Việt Nam từ Romania đã về Nội Bài hôm 8/3, theo giờ Hà Nội. Chuyến bay thứ hai đưa khoảng 300 người cất cánh từ Warsaw (Ba Lan), đã đáp xuống sân bay Nội Bài vào sáng ngày 10/3.
3.500 người được sơ tán hay tự sơ tán?
Về công tác sơ tán công dân Việt Nam ra khỏi vùng giao chiến, Đại sứ Việt Nam tại Ukraine Nguyễn Hồng Thạch trả lời Thông Tấn xã Việt Nam (TTXVN) rằng đã quyết liệt chỉ đạo và sơ tán được khoảng 3.500 công dân Việt Nam đến nơi an toàn. Ông Thạch nói:
"Ngày 1/3 vừa qua, Đại sứ qu án đã quyế t li ệt yê u c ầu Hội người Việt ở Kharkov đưa bà con s ơ tán về phía Tây và tốt nhấ t l à đi tàu do đi ô tô vừa không an toàn vừ a c ó nguy cơ không mua được xăng, hỏng xe…
Tôi rất mừng là sau các nỗ lực quyế t li ệt đến giờ này những ai muốn sơ tán đã sơ tán hết. Bà con đã ra được nơi an toà n d ù rất vất vả và cũng là thành công."
Ông Đồng, một người Việt vừa mới chạy từ thành phố Kharkiv, Ukraine đến Đức và đang ở trong trại tị nạn nói với Đài Á châu Tự do rằng người Việt ở Ukraine tự lo tìm đường sơ tán, chứ chẳng có “nhà nước nào” sơ tán cho họ cả:
"Cái số lượng đó nghe bu ồn cườ i qu á! Một người tô i d ám chắc còn chưa được chứ đừng n ó i tới là 3.000 người. Ai sơ tán? Tự họ đi sơ tán chứ ai sơ tán họ!
Ở khu làng của tôi là khu Việt Nam, có hơn 1.000 người, thông tin gì, toàn lừa bà con chứ làm gì có thông tin gì chính xác đâu! Tất cả bọn tôi phải tự đùm bọc, tự san sẻ với nhau. Ai sang trước thì cung cấp thông tin cho người đến sau, cò n ai đến sau thì học hỏi, tìm hiểu thông tin của người đi trước. Tự bà con gi ú p đỡ lẫn nhau thôi, tự các tình nguyện viên ở các nước người ta giú p đỡ thôi.
Nhà nước Việt Nam giúp cá i g ì, ch ả giú p được một cá i g ì cả!"
Ông Đồng cho biết thêm rằng theo ông quan sát thì hầu hết người Việt có giấy tờ hợp pháp, một khi đã ra khỏi Ukraine thì phần đông là muốn ở lại các nước Châu Âu khác như Ba Lan hay Đức. Những trường hợp muốn về Việt Nam là do không có giấy tờ hợp pháp khi ở Ukraine trước đây, hoặc họ đã có tài sản ở Việt Nam nên muốn quay về:
"Có những người hoàn cảnh cực kỳ khó khăn v à é o le , người ta không cò n ai n ữa hoặc giấy tờ người ta không hợp pháp thì người ta sẽ về nước, hoặc là những ngườ i c ó điều kiện kinh tế qu á đầy đủ rồi thì người ta sẽ muốn về đất nước để nghỉ ngơi. Nhưng hiện tạ i con s ố đó không lớn.
Ngay cả những người già có tuổ i c ũng không muốn về Việt Nam nữa. Căn bản là người ta sống bên này bao nhiêu nă m quen r ồi. Đa phần là người ta chọ n con đường đi nước thứ ba h ết. Rất í t con s ố để trở về Việt Nam, cho đến thời điểm này số lượng người mà ở lạ i c ác nước thì nhiều hơn rất nhiều."
Hồi cuối tháng hai, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính ra công điện gửi các Bộ ngành yêu cầu thực hiện bảo hộ công dân, pháp nhân Việt Nam tại Ukraine. Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết trước khi Nga tiến hành cuộc chiến xâm lược Ukraine, số người Việt sinh sống, làm việc, học tập tại nước này gần 7.000 người.