Mới đây, trên truyền thông trong nước có đăng tải bài viết với tựa đề “Ngành Dệt May Việt Bị Đuối Sức”. Nội dung bài viết là những trải lòng và cũng là cảnh báo của ông Nguyễn Xuân Dương, chủ tịch Hội Đồng Quản Trị Tổng Công Ty Cổ Phần May Hưng Yên, đối với ngành dệt may Việt.
Doanh nghiệp không nắm được cơ hội
Theo doanh nhân Nguyễn Xuân Dương, dệt may Việt Nam đang bị áp lực và mất dần lợi thế do mức lương tối thiểu vùng tăng, kéo chi phí lao động lên cao hơn so với Ấn Độ và Bangladesh.
Tình trạng này đi ngược lại kỳ vọng của doanh nghiệp, vì theo ông Nguyễn Xuân Lương, lý ra Việt Nam phải được hưởng lợi nhiều hơn khi EVFTA (Hiệp Định Thương Mại Tự Do EU-Việt Nam) đã được ký kết và hơn nữa, cuộc chiến thương mại Mỹ- Trung được dự báo chưa có dấu hiệu kết thúc. Bên cạnh đó, ông cũng đưa ra một lý do khác quan trọng không kém là các thị trường nhập khẩu đang giảm giá đồng nội tệ khiến đầu ra giảm trong lúc chi phí đầu vào tiếp tục tăng.
Tác giả bài viết dẫn thực tế xuất khẩu ngành dệt may bị chững lại 6 tháng đầu năm 2019, hàng hóa sang thị trường Trung Quốc chỉ nhích nhẹ lên mức 0,3% so với cùng kỳ 2018.
<i>Không tăng lương cho người lao động lên mà điều kiện là phải tăng năng suất lao động thì có ý nghĩa gì. Chính xác là năng lực cạnh tranh còn hạn chế thì quan trọng phải nâng cao năng lực cạnh tranh lên. Chỉ cách đó là cách tốt nhất để thoát khỏi tình trạng khó khăn.<br/> </i>-TS Ngô Trí Long
Vẫn theo lời ông thì lợi thế đang rơi vào tay đối thủ khi mà mức tăng trưởng của những năm trước thường là 2 con số. Trong lúc xuất khẩu sang EU giảm, sang Mỹ không những tăng trưởng chậm mà còn đối diện nguy cơ chịu biện pháp hạn chế xuất khẩu từ nước này.
Những khó khăn mà doanh nghiệp dệt may phải lo giải quyết lúc này, mà theo ông Nguyễn Xuân Dương cho là thà ăn cháo còn hơn nhịn đói, là phải chấp nhận hạ giá 10 đến 20% theo các đối tác, bởi lẽ đổ hàng trăm tỷ đồng đầu tư vào nhà máy mà nếu bỏ không thì lỗ nặng, hơn nữa còn phải giữ đơn hàng và công việc cho người lao động.
Bên cạnh đó, nguồn lợi thu được của ngành dệt rất lớn nhưng 92% đến từ chi phí sản xuất nên khi tăng lương tối thiểu vùng hàng năm ở mức 5% thì lãi không còn được bao nhiêu. Hậu quả là, theo nhận định của doanh nhân Nguyễn Xuân Dương, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã lỗ càng lỗ thêm.
Từ những phân tích của ông Nguyễn Xuân Dương, tiến sĩ Ngô Trí Long, chuyên gia tài chính và giá cả thị trường, giải thích thêm rằng, mức lương tối thiểu vùng hàng năm nâng bao nhiêu phần trăm là do Nhà Nước quyết định dựa trên báo cáo từ Hội Đồng Tư Vấn Tiền Lương do thứ trưởng Bộ Lao Động, Thương Binh và Xã Hội làm Chủ tịch, cùng với Phòng Thương Mại của Tổng Liên Đoàn và các đơn vị đại diện, ông nhìn nhận thêm:
Trong đó thì tùy từng ngành, mức lương đó phụ thuộc vào giá cả, phụ thuộc vào yêu cầu, vào nhu cầu cuộc sống, người ta có công thức có tính toán hết, cho nên việc này có xu hướng tăng lên. Nói như ông giám đốc ấy hoàn toàn chuẩn xác vì ông là người trong lãnh vực dệt may nên ông ấy am hiểu cái nguy cơ đáng cảnh báo cho ngành dệt may Việt Nam hiện nay.
Tại sao lương tối thiểu vùng của Việt Nam xem ra cao hơn 2 quốc gia cạnh tranh là Ấn Độ và Bangladesh. Cụ thể mức lương tối thiểu vùng của Ấn Độ và Bangladesh chỉ tầm 100 USD/người/tháng. Đây cũng là hai thị trường chịu thuế xuất khẩu vào Mỹ thấp hơn Việt Nam. Điều này dẫn tới khả năng Trung Quốc sẽ chọn thị trường dệt may Ấn Độ và Bangladesh, còn thị trường dệt may Việt Nam thì mất dần lợi thế của mình. Chuyên gia giá cả thị trường Ngô Trí Long nói tiếp:
Là vì lương tùy thuộc từng quốc gia, tùy năng suất lao động, tùy nhu cầu mức sống. Nếu không tạo điều kiện để người ta nâng cao năng suất lao động thì cũng khó có thể được người ta đáp ứng và quan tâm đến công việc. Đấy là nguyên tắc cơ bản.
Ông Nguyễn Thành Sang, nguyên tổng giám đốc Công Ty Dệt May Phước Thịnh, giải thích thêm vì sao chi phí lao động ngành dệt may tăng lên:
Bên Hưng Yên người ta phản ảnh cũng đúng, đặc biệt nguồn lao động của mình hiện nay là bị tác động cạnh tranh lớn. Đối với dệt may, là ngành sử dụng nhiều lao động, thì cũng cực kỳ khó khăn. Không những vậy mà còn không có người lao động nữa chứ, mà không có người lao động thì tự động giá này phải tăng lên người ta mới chịu làm. Đây là một vấn đề.
Doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh
Không tăng lương tối thiểu vùng hàng năm là một trong những kiến nghị được chủ tịch Hội Đồng Quản Trị Công Ty May Hưng Yên Nguyễn Xuân Dương đề ra trong bài “Dệt May Việt Ngày Càng Đuối Sức”.
Tuy nhiên, làm sao để vượt qua giai đoạn khó khăn, tạo cơ hội cho doanh nghiệp phát triển sản xuất đồng thời mở rộng thị trường, theo ông Nguyễn Xuân Dương, doanh nghiệp nên kiến nghị Nhà Nước không tăng lương tối thiểu vùng hàng năm khiến cho hàng loạt chi phí về lao động tăng cao.
Điều chỉnh tỷ giá đồng nội địa là đề nghị thứ nhì, trong lúc các quốc gia lân bang đã hạ giá đồng nội tệ của họ để cạnh tranh, điển hình Ấn Độ và Bangladesh hạ gần 10%, Trung Quốc hạ gần 5% trong vòng một tháng, Hàn Quốc cũng giảm 5%.
<i>Tôi cũng chia sẻ với bên Hưng Yên rằng cơ hội không có nghĩa tự dung nó sẽ đến mà nó đòi hỏi rất nhiều điều kiện kèm theo. Một trong những điều kiện lớn nhất hiện nay, bài toán phải giải cho được là nguyên liệu của đầu vào và những điều kiện khác cho sản xuất như máy móc thiết bị…<br/> </i>-Ông Diệp Thành Kiệt
Nếu cứ giữ mức hiện nay thì Việt Nam sẽ là thị trường để các nước bán hàng vào, còn hàng mình thì không thể xuất khẩu đi được. Chính vì thế không còn cách nào khác là giảm chi phí, giảm lãi suất cho doanh nghiệp, ông Nguyễn Xuân Lương kết luận.
Với những ý kiến trên của ông Xuân Dương, chuyên gia tài chính và giá cả thị trường Ngô Trí Long cho rằng, ý kiến thì có cái đúng nhưng cũng có cái chỉ nhìn theo góc độ riêng của ông Xuân Lương, ông Long lý giải:
Ông ấy không đứng ở góc độ vĩ mô. Thứ nhất ý kiến không nên điều chỉnh mức lương tăng mỗi năm là không được vì nhu cầu đời sống của người lao động thì lương tiền của họ phải được điều chỉnh tăng chứ không thể cố định như vậy. Thứ hai, ông ấy nói phải điều hành tỷ giá vì hiện nay lao động tiền lương của Việt Nam là mất lợi thế rồi, cái nữa ông bảo là hiện các nước trong khu vực điều chỉnh giá rất mạnh, và nếu điều hành phá giá Đồng Việt Nam thì có lợi cho xuất khẩu, trong khi đó Việt Nam không phá giá thì không có lợi cho xuất khẩu. Với điều kiện đó thì quan trọng là ông phải nghĩ đến kinh tế vĩ mô, với sức mua của VND như vậy là hợp lý rồi. Phá giá sẽ dẫn đến nợ công tăng cao, dẫn đến rất nhiều hệ lụy, nền kinh tế không ổn định.
Để thoát khỏi tình trạng khó khăn và ngày càng mất lợi thế của ngành dệt may xuất khẩu, tiến sĩ Ngô Trí Long góp ý là bản thân các doanh nghiệp hãy trực tiếp nâng cao năng lực quản trị, nâng cao năng suất lao động, cải cách bộ máy hoạt động của mình:
Chỉ có con đường ấy mới tồn tại và phát triển chứ đừng trông chờ vào những yếu tố của Nhà Nước. Không tăng lương cho người lao động lên mà điều kiện là phải tăng năng suất lao động thì có ý nghĩa gì. Chính xác là năng lực cạnh tranh còn hạn chế thì quan trọng phải nâng cao năng lực cạnh tranh lên. Chỉ cách đó là cách tốt nhất để thoát khỏi tình trạng khó khăn.
Phải chăng ngành dệt may Việt Nam thực sự đang mất dần những cơ hội tốt đẹp để ra thị trường thế giới, là vấn đề được chuyên gia ngành dệt may và da giày Diệp Thanh Kiệt lý giải như sau:
Rõ ràng ngành dệt may Việt Nam có khá nhiều cơ hội, bởi cộng lại tất cả các Hiệp Định EVFTA thì hiện nay nó đã chiếm khoảng 62% tổng thị trường thế giới. Nói cách khác là hàng hóa của chúng ta có thể đi đến 60% dân số và 62% GDP của các độ lớn về mặt thương mại trên thế giới. Thị trường EU thì mình cũng đang chờ phê chuẩn, nên tôi nghĩ hết năm tới thì việc 62% độ lớn của thương mại thế giới và 60% dân số là nắm chắc trong tay rồi. Cái đó mình nói chung là cơ hội.
Tôi cũng chia sẻ với ông bạn bên Hưng Yên rằng cơ hội không có nghĩa tự dưng nó sẽ đến mà nó đòi hỏi rất nhiều điều kiện kèm theo. Tôi cho rằng một trong những điều kiện lớn nhất hiện nay, bài toán phải giải cho được là điều kiện về nguyên liệu của đầu vào và những điều kiện khác cho sản xuất, thí dụ như máy móc thiết bị. Rõ ràng về mặt này thì Trung Quốc đang làm tốt hơn chúng ta rất nhiều. Còn nếu chúng ta chỉ chăm bẵm vào vấn đề thu nhập của công nhân thì tôi cho rằng, dĩ nhiên nghề may hay da giày đều sử dụng nhiều lao động, thì chi phí nhân công đúng là một yếu tố nhưng nó không phải là tất cả. Lương công nhân Trung Quốc gần như tám chín trăm đô la rồi - gần như gấp đôi lương của chúng ta, trong khi bình quân của Việt Nam chỉ khoảng trên 300 USD mà tại sao lại nói chi phí nhân công của mình quá cao? Bên Trung Quốc hiện nay nguyên liệu đầu vào của họ rất tốt, họ có thể sản xuất những máy tự động hóa với chi phí thấp hơn các nước khác. Đó là những lợi thế cạnh tranh mang tính chất tổng hợp. Nhân công là một yếu tố cạnh tranh nhưng nó không phải là tất cả.
Tóm lại, theo các chuyên gia trong Hiệp Hội Dệt May Việt Nam, ý kiến về mức lương tối thiểu vùng tăng hàng năm kéo theo chi phí lao động cao là đúng nhưng không chuẩn và không phải là nguyên nhân chính khiến ngành dệt may Việt bị mất dần lợi thế.
Còn theo doanh nhân Nguyễn Xuân Dương thì khi thủ tướng chính phủ tuyên bố muốn đồng hành cùng doanh nghiệp để thúc đẩy và phát triển cạnh tranh thì cả hệ thống phải vào cuộc và tạo cơ chế mở để doanh nghiệp được tự chủ nhiều hơn.