Tại cuộc họp báo thường kỳ chiều 27/3/2019, Bộ Tài nguyên - Môi trường (Bộ TN-MT) đã giải trình về việc bổ nhiệm tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thuỷ văn, ông Trần Hồng Thái - em trai bộ trưởng Trần Hồng Hà.
Trước đó, ngày 8/3/2019, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ TN-MT, ông Phạm Tân Tuyến đã công bố quyết định bổ nhiệm ông Trần Hồng Thái, Phó tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Khí tượng thủy văn, giữ chức Tổng cục trưởng Tổng cục này. Ông Tuyến khẳng định việc bổ nhiệm ông Trần Hồng Thái là đúng quy định của Đảng và Nhà nước, không có sự cả nể.
Vì sao Bộ TN-MT phải có buổi giải trình việc bổ nhiệm nhân sự như thế, Nhà nghiên cứu chính trị Hà Hoàng Hợp nhận định:
" Họ có quy định không bổ nhiệm người nhà, bây giờ lại bổ nhiệm người nhà rồi bảo là không phải tôi bổ nhiệm mà là chỗ khác bổ nhiệm. Bây giờ phải nói lại để cho các nơi quan tâm người ta thấy, ví dụ như Ủy ban Kiểm tra Trung ương hay là Ban Nội chính Trung ương thấy không phải mình bổ nhiệm người nhà mà là một bộ khác, ví dụ như Bộ Nội vụ. "
Cựu đại tá công an Nguyễn Đăng Quang cho rằng việc bổ nhiệm em trai của Bộ trưởng lên chức Cục trưởng thì đã là điều đáng nói, bây giờ lên tới cấp cao hơn, tức Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn, chức này nó tương đương Thứ trưởng nên họ phải giải trình, nhưng phía chính quyền và những người có trách nhiệm không thể được giải thích là nó đúng quy trình.
Chuyện ‘con ông, cháu cha’ được bổ nhiệm vào những vị trí quan trọng không là chuyện hiếm ở Việt Nam từ trước đến nay. Cuối năm 2011, dư luận trong nước đã chú ý việc ông Nguyễn Thanh Nghị, con trai Thủ tướng Việt Nam lúc đó là ông Nguyễn Tấn Dũng, nhận chức Thứ trưởng Bộ Xây dựng và được gọi là thứ trưởng đương nhiệm trẻ nhất Việt Nam, bởi khi đó ông Nghị mới 35 tuổi.
Hay như vụ ông Nguyễn Xuân Anh, con trai cựu Ủy viên Bộ Chính trị Nguyễn Văn Chi, được bầu làm Bí thư Thành ủy Đà Nẵng nhiệm kỳ 2015-2020 khi ông Anh mới 39 tuổi, là bí thư tỉnh thành phố trẻ nhất Việt Nam.
Ông Trần Văn Lĩnh, nguyên thành viên Hội đồng Nhân dân Đà Nẵng, từng chia sẻ với RFA rằng sở dĩ có chuyện bổ nhiệm người nhà là do kẽ hở luật pháp. Ông phân tích:
“Quyền lực nếu không muốn trở thành một trò chơi nguy hiểm cho chính nó và cho cả chế độ thì quyền lực ấy phải được kiểm soát bởi một chế độ kiểm soát quyền lực.
Trước đây nhân loại đã tìm ra phương pháp khống chế đó là tam quyền phân lập, hoặc những quy định luật pháp nhằm kiểm soát quyền lực đó. Cho đến giờ này, luật pháp V iệt N am không có đoạn nào cấm người ta sử dụng con cháu vào cơ quan hay tổ chức của mình cả. Điều đó chỉ có quy định trong nội bộ Đảng thôi. "
Tại buổi họp báo giải trình về việc bổ nhiệm ông Trần Hồng Thái hôm 27/3, ông Lê Công Thành, thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường nói rằng việc bổ nhiệm đã được xin ý kiến các cấp có thẩm quyền và đã được Thủ tướng Chính phủ cho phép trước khi bộ có quyết định bổ nhiệm.
TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội từng khẳng định với Đất Việt cách đây ba năm về việc bổ nhiệm người nhà rằng nếu quy trình đúng, mà việc bổ nhiệm vẫn chỉ xảy ra đối với người nhà thì quy trình đó đang bị lợi dụng. Còn nếu người ta thực tâm muốn tìm kiếm người tài, nhưng quy trình lại chỉ dẫn đến được việc bổ nhiệm người nhà, thì quy trình đó sai và cần được sửa đổi.
Chuyện lợi dụng chức vụ để bổ nhiệm người thân, con cái vào các vị trí lãnh đạo đã xảy ra tại Việt Nam nhiều năm nhưng chưa có cách giải quyết. Nhiều diễn đàn trong nước cũng đã nói đến vấn đề này nhưng cụm tù “đúng quy trình” dường như là lực cản cho các cải cách.
Tháng 6/2016, tại Diễn đàn Chủ Nhật báo Tuổi Trẻ có đặt ra câu hỏi làm sao dẹp nạn này và nhiều chuyên gia, luật sư đã nhiệt tình tham gia. Ông Nguyễn Sỹ Cương, đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận, có ý kiến trên diễn đàn này rằng luật không quy định cụ thể, cấm cụ thể việc bố bổ nhiệm con trong cơ quan (trừ một số vị trí theo luật chuyên ngành), vậy nên việc các cán bộ trong cơ quan nhà nước đưa con em, người thân của mình vào làm cùng cơ quan, cùng ngành diễn ra khá phổ biến.
Theo Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp thì bản chất vấn đề là họ muốn bổ nhiệm người nhà dù có thay đổi văn bản hay quy định, có thể số lượng được bổ nhiệm sẽ ít đi. Ông nói:
“Trong tương lai có thể sẽ xảy ra bớt đi, nhưng họ vẫn muốn bổ nhiệm người thân quen, bởi cái hệ thống này nó như thế kể cả họ thay đổi văn bản hay họ làm một cái gì khác nhưng họ vẫn bổ nhiệm người nhà được. Bản chất của vấn đề nằm ở chỗ là họ muốn như thế thì họ có thể vượt qua tất cả các thứ văn bản. Đấy là cái không đúng của văn bản.”
Ông kết luận rằng không nên bổ nhiệm người nhà vì người tài không thiếu. Cho dù có bổ nhiệm đúng thì nhìn từ ngoài vào thì thấy là không tốt vì ông anh bổ nhiệm ông em. Hơn nữa, làm như vậy thì Bộ Nội vụ cũng như Ban Tổ chức Trung ương sẽ mang tiếng thêm nữa.
Vị cựu đại tá công an nêu ý kiến của mình để có thể giảm vấn nạn này:
" Th e o tôi thì phải dứt khoát tạm dừng việc bổ nhiệm, xem xét bổ nhiệm con ông cháu cha trong một thời gian dài cho đến khi những người được bổ nhiệm đó chứng minh được tài năng của họ, không p hải dựa vào thế con ông cháu cha. Họ đi lên thực sự do khả năng của chính mình thì lúc đó mới lấy lại lòng tin của quần chúng , lòng tin của dư luận xã hội và các cơ quan chức năng."
Tại kỳ họp thứ 3 của Quốc hội Việt Nam khóa XIV sáng 22/5/2017, Chính phủ Hà Nội chính thức cho biết rằng trong thời gian năm tính đến lúc đó có 9 địa phương đã bổ nhiệm 58 cán bộ có quan hệ ruột thịt, họ hàng, vi phạm về tiêu chuẩn, điều kiện, trình tự thủ tục bổ nhiệm.
Đến nay gần 2 năm sau, vấn đề vẫn tiếp diễn và buộc cơ quan hữu quan lên tiếng trần tình.