Trong một video đăng tải trên trang Twitter của phong trào Fridays for Future Japan – xin tạm dịch là “Thứ 6 cho Tương Lai” – một số nhà hoạt động sinh viên từ Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam đã lên tiếng kêu gọi Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (KEXIM Bank) và Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) rút ra khỏi dự án nhà máy nhiệt điện than Vũng Áng 2 tại Hà Tĩnh, Việt Nam.
Một sinh viên trẻ xuất hiện trên video, nhưng khác với những khuôn mặt của các bạn trẻ Hàn Quốc và Nhật, khuôn mặt của bạn ấy bị cắt mất, và trên màn hình có hàng chữ:
“Ở Việt Nam, phản đối dự án quốc gia đồng nghĩa với việc tự đưa mình vào tình thế nguy hiểm, nên quay phim mà không có mặt mũi.”
Sinh viên Việt Nam này nói bằng tiếng Anh:
"Nhiên liệu hóa thạch không thuộc về sự phát triển trong tương lai của chúng tôi. Điều quan trọng đối với chúng tôi là một tương lai bền vững, không khí sạch và một cuộc sống lành mạnh không sử dụng các giải pháp nhiên liệu hóa thạch. Vì vậy, tôi kêu gọi các công ty ngừng tài trợ cho các dự án than và thay vào đó hỗ trợ năng lượng tái tạo và các giải pháp đúng đắn trong tình hình biến đổi khí hậu ".
Phong trào Fridays for Future lấy tên từ sáng kiến của nhà hoạt động Greta Thunberg. Khi cô 15 tuổi cô kêu gọi học sinh khắp nơi “bãi khóa” nghỉ học trong những ngày thứ 6 để xuống đường biểu tình đòi các lãnh đạo quốc gia phải có biện pháp chống biến đổi khí hậu.
Cô Thunberg, nay 18 tuổi, qua một video, bày tỏ sự ủng hộ lời kêu gọi của các bạn trẻ Châu Á. Cô nói:
"Các bạn thật dũng cảm và các bạn hãy tiếp tục. Tôi ủng hộ các bạn hết mình và tôi gửi đến bạn những lời chúc may mắn nhất. Xin đừng bao giờ dừng lại."
Từ Hà Nội, cô Cao Vĩnh Thịnh, một nhà đấu tranh vì môi trường phấn khởi khi thấy cô Thunberg góp tiếng nói vào một dự án than ở Việt Nam mà cô và nhiều người bạn đồng hành tại Việt Nam đã phản đối lâu nay. Về dự án Vũng Áng 2 ở Hà Tĩnh, cô nói:
“Thứ nhất, nó sẽ gây tác hại nhiều đến con người cũng như là môi trường và xã hội. Bởi vì các tác hại nhìn được ngay, đó là những tác hại của chất thải xỉ than, khói bụi của những nhà máy khi họ hoạt động hết tần suất. Nhìn từ năm 2000 khi bắt đầu những dự án của các nhóm xã hội dân sự, thì mọi người đã tạo những liên minh tổ chức xã hội đề có thể đưa ra những bản kiến nghị hoặc bản tuyên bố, gửi đến cấp cao. Như đầu năm 2020 có gửi cho Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc về dự án điện than nói chung. Trong tuyên bố đó, đương nhiên những dự án cũ, như ở Vĩnh Tân, ở Huế, và nhiều khu vực khác, vì mình chưa có phương án để thay thế và đang trên đường phát triển để tìm và khai thác nguồn điện năng sạch hơn, tái tạo chẳng hạn, thì tốt nhất duy trì cái cũ, không phát triển cái mới”.
Cô Thịnh nhận định rằng tiếng nói của cô Greta Thunberg, một nhà hoạt động trẻ tuổi được quốc tế biết đến, sẽ tạo thêm nguồn cảm hứng và động lực cho những nhà hoạt động mới bắt đầu xuất phát ở Việt Nam:
“Tiếng nói của một người trẻ lại là người có tầm ảnh hưởng lớn như bạn Thunberg là một điều rất là tuyệt vời đối với những người trẻ ở Việt Nam, bởi vì sẽ có nhiều người trẻ Viêt Nam thấy rằng sự cam kết bảo vệ môi trường của mình sẽ cao hơn, bởi vì nó chứng minh rằng đó là vấn đề môi trường không có biên giới”.
Bà Quách Thị Xuân, nhà tư vấn môi trường độc lập, nói với Đài Á Châu Tự Do qua điện thư: "Ngưỡng mộ các bạn trẻ quá. Mong giới trẻ Việt Nam cũng quan tâm tới môi trường và tham gia phong trào này. Chị ủng hộ các bạn lên án dự án Vũng Áng 2 tại Việt Nam, ủng hộ việc kêu gọi các nhà đầu tư không tiếp tục rót tiền vào dự án này. Các bạn trẻ đang làm những việc tốt góp phần nâng cao nhận thức cho người dân toàn thế giới về biến đổi khí hậu, về tác động tới môi trường và sức khỏe của các nhà máy nhiệt điện than... Sự lên án mạnh mẽ này sẽ có những tác động nhất định tới chính quyền địa phương nơi có dự án, chính phủ Việt Nam và chủ dự án. Hy vọng các bên cùng nỗ lực để giảm thiểu phát thải CO2 từ dự án này".
Các bạn trẻ của phong trào Fridays for Future đã gửi một bức thư ngỏ cho các công ty tham gia dự án Vũng Áng 2, bao gồm Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) thuộc sở hữu nhà nước. Các nhà đấu tranh trẻ viết: "Thủ tướng Suga [Yoshihide] đã kêu gọi một xã hội không còn khí thải vào năm 2050. Trước những diễn tiến như thế, quý vị có dự định hủy bỏ kế hoạch này không?"
Khoản vay do JBIC tài trợ được ước tính là khoảng 636 triệu USD, trong khi tổng số khoản tiền vay ước tính là 1,8 tỷ USD, được đồng tài trợ bởi Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc (KEXIM) và các tổ chức cho vay tư nhân, như Mitsubishi Corp, Chugoku Electric Power và ba ngân hàng lớn nhất Nhật Bản: Mizuho Financial Group, Mitsubishi UFJ Financial Group và Sumitomo Mitsui Financial Group.
Dự án Vũng Áng 2 không chỉ là một mối quan tâm của thế hệ trẻ. Ngày 25 tháng 1, tổ chức Theo dõi Nhân quyền (Human Rights Watch) cùng 128 tổ chức trên thế giới cũng đã gửi thỉnh nguyện thư đến Thủ tướng Nhật và giám đốc của các công ty nêu trên, kêu gọi JBIC rút khoản tài trợ ra khỏi dự án Vũng Áng 2.
Trong lá thư các tổ chức đồng ký tên nói rằng phân tích của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch cho thấy lượng phát thải dự kiến từ nhà máy này sẽ cao hơn tiêu chuẩn Nhật Bản từ 5 đến 10 lần. Họ nói tiếp:
“Hơn nữa, có những sự cố ô nhiễm môi trường lớn đã xảy ra gần địa điểm dự kiến xây dựng nhà máy Vũng Áng 2. Việc thải các chất ô nhiễm vào năm 2016 từ nhà máy thép do Tập đoàn Thép Formosa Hà Tĩnh vận hành được coi là thảm họa môi trường tồi tệ nhất của Việt Nam, gây ô nhiễm trên 200 km bờ biển và có tác động tàn phá đối với nghề cá. Ngoài ra, nhà máy nhiệt điện than Vũng Áng 1 đang hoạt động gần địa điểm quy hoạch của Vũng Áng 2, nhận tài trợ từ JBIC và SMBC vào năm 2011, đã có báo cáo về thiệt hại do bụi và ảnh hưởng đến sức khỏe từ nhà máy”.
Bà Quách Thị Xuân cho rằng việc các ngân hàng Nhật Bản rút ra khỏi dự án khó có thể thực hiện nếu các công ty tham gia dự án không vi phạm luật Việt Nam.
“Nếu các công ty không vi phạm pháp luật Việt Nam thì họ vẫn có thể tồn tại và vẫn được hoạt động. Nếu Việt Nam mà nâng tiêu chuẩn môi trường lên, có nghĩa là khi đó các công ty này bị coi là vi phạm, nhưng vi phạm như thế thì là do lỗi của bên Việt Nam mình. Vậy thì liệu Việt Nam có đủ tiền để bồi thường cho họ không? Nên việc đóng cửa các công ty này mà Việt Nam không phải đền bù gì thì rất khó, dường như không thể xảy ra được. Bây giờ chỉ có thể phải để cho nó hoạt động mà phải có sự giám sát chặt chẽ, phải đòi hỏi sự giám sát không chỉ của nhà nước, mà của cộng đồng, trong đó có các bạn trẻ”.
Bà Xuân lập luận rằng cho dù dự án Vũng Áng 2 vẫn tiến hành, sự lên tiếng phản đối từ các phía, giới trẻ và các tổ chức quốc tế vẫn có tác động tạo được sự chú ý và buộc các bên tham gia phải cẩn trọng hơn trong việc xây dựng và vận hành nhà máy điện than này, nếu không muốn rút ra khỏi dự án.