Dân trên đảo Lý Sơn không chỉ mưu sinh bằng nghề đi biển truyền thống mà họ còn được biết đến với đặc sản tỏi Lý Sơn. Giống tỏi trên đảo Lý Sơn được nhiều người gọi tên là ‘tỏi cô đơn’. Lý do vì giống tỏi này rất đặc biệt chỉ có một tép duy nhất chứ không như nhiều giống tỏi trồng ở nơi khác có nhiều tép.
Giống tỏi đó hợp với cùng đất cát trên đảo. Khi cánh đàn ông ra khơi đánh bắt cá thì trên bờ hầu như chị em phụ nữ gánh vác việc đồng áng. Họ đảm trách hết từ việc đất đai, lựa giống, xuống giống…
Khi chúng tôi đến để tìm hiểu về đời sống của người dân nơi đây thì mùa tỏi đã vừa kết thúc và người nông dân đang ra sức cho vụ hành.
Tưởng rằng nghề đi biển mới vất vả, nhưng trồng tỏi, hành cũng gian nan không kém. Cũng như bao nông dân khác ở Việt Nam, việc canh tác nông phẩm lệ thuộc nhiều vào thời tiết, thị trường chứ họ không thể chủ động được. Nông dân cho biết thường tháng này giá hành khoảng 30 đến 35 ngàn một ký, nhưng năm nay giá thấp mà thuốc cũng đắt. Một phụ nữ trồng tỏi và hành đã hơn 40 năm tại Lý Sơn cho biết:
“So với các năm thì năm nay tỏi là không được củ nào hết, hành tỏi ở Lý Sơn trồng rầy nhiều quá làm không được.”
Anh Minh tham gia canh tác ở Lý Sơn trên 20 năm trải lòng với chúng tôi:
Hồi kia Lý Sơn không có hiện tượng giòi, nhưng năm nay hiện tượng Lý Sơn giòi rất nhiều, có nhiều loại rầy mới nên chưa có những đợt thuốc đặc trị nên việc làm của bà con gặp nhiều khó khăn<br/> - Anh Minh, Lý Sơn <br/>
“Hồi kia Lý Sơn không có hiện tượng giòi, nhưng năm nay hiện tượng Lý Sơn giòi rất nhiều, có nhiều loại rầy mới nên chưa có những đợt thuốc đặc trị nên việc làm của bà con gặp nhiều khó khăn”.
Chị Liễu, một phụ nữ chuyên trồng tỏi ở Lý Sơn cho biết: "Nhiều khó khăn mất mùa thu hoạch không được, tỏi 3 sào". "Trồng từ tháng 9 mà mãi đến tháng 2 năm sau mới thu hoạch được, 3 sào? Năm nay lỗ chứ lời gì không thu hoặc được đồng nào".
Nhưng với sào tỏi này chị cũng không thể bán mà để làm giống cho mùa năm sau, chị cũng cho biết nguyên nhân khiến tỏi bị thất thu:
"Bì rầy ăn làm tỏi xụng xuống nên nhổ bỏ, không thu hoạch được. Ai cũng bị, lâu lâu có người không nhưng đa số là bị đều."Tương tự như hoạt động đánh bắt, chính quyền cũng đề ra chương trình hỗ trợ cho người trồng tỏi; thế nhưng công tác thực hiện là một vấn đề. Người dân cho biết:
“Kỹ sư xuống coi năm ngoái, ra kiểm nghiệm cây tỏi, sau này họ cũng mang một mớ thuốc cho để thí nghiệm để xịt nhưng cũng chả có kết quả gì hết.”
“Không có ai nghiên cứu về cây tỏi cây hành cuối cùng tự mình xịt thuốc. Cũng xịt bằng thuốc cho cây lúa chứ có cho cây hành cây tỏi đâu. Thấy bịch thuốc nào cũng là trị cho lúa, cây cà phê, mình mua rồi mình xịt chứ có biết gì đâu. Cái này phải có kỹ sư nghiên cứu.”
Ngoài những khó khăn mà người dân chuyên canh tỏi, hành ở Lý Sơn vừa trình bày, họ còn gặp cảnh đặc sản địa phương của họ bị giả mạo.