Việc “nâng cấp” quan hệ đối tác song phương Mỹ - Việt đang tăng khả năng “chắc chắn” rất cao, nếu như không nói là “rất chắc chắn”, và điều này liên quan tới tâm điểm chuyến thăm của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken tới Việt Nam, bắt đầu từ ngày 14/04/2023 tới đây, một nhà nghiên cứu, phân tích chính trị Việt Nam và bang giao quốc tế nêu quan điểm hôm thứ Năm từ Hà Nội.
Trả lời câu hỏi về trọng tâm của chuyến thăm Việt Nam trong ba ngày, được dự kiến bắt đầu vào thứ Bảy tuần này của người đứng đầu ngành ngoại giao Hoa Kỳ trong bối cảnh hai nước đang đánh dấu tròn 10 năm thiết lập quan hệ đối tác toàn diện, Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, nhà nghiên cứu cấp cao khách mời thuộc Viện nghiên cứu ISEAS (của Singapore), nói:
“Trong chuyến thăm Việt Nam lần này của ông Ngoại trưởng Blinken, như phía Mỹ cũng đã thông báo rõ, sẽ có trao đổi với Việt Nam các vấn đề mở rộng hợp tác trong khuôn khổ đối tác toàn diện.
“Nó gồm những thứ gì? Nó gồm những đối thoại về chính trị, về an ninh, quốc phòng, về phát triển, hợp tác kinh tế, đầu tư.
“Và đặc biệt nó có những đối thoại về các vấn đề an ninh khu vực, đặc biệt là vấn đề của an ninh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nhưng sẽ nhấn mạnh an ninh của Đông Nam Á, trong đó có an ninh, những diễn biến an ninh ở trên Biển Đông, trong quan hệ với các nước Asean và đặc biệt là quan hệ với Trung Quốc."
Theo Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, ngoài ra, còn có một chủ đề rất đáng lưu ý khác liên quan chuyến thăm của Ngoại trưởng Mỹ, đó là "tiếp tục có những trao đổi thẳng thắn và chi tiết về tình hình phát triển nhân quyền ở Việt Nam; và có những thúc đẩy hơn nữa những giao lưu giữa người dân với nhau."
Thành phần hai bên thế nào, ai gặp ai và lịch trình?
Về thành phần phái đoàn, lịch trình làm việc, đặc biệt là “ai gặp ai”, trong chuyến thăm của ông Antony Blinken ở Việt Nam, nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp chia sẻ thêm:
“Tôi thấy rằng phía Mỹ cũng nói sơ qua lịch trình, nhưng cũng khá cụ thể, ví dụ như là ngoài việc Ngoại trưởng Blinken gặp đối tác của mình là Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, ông Bùi Thanh Sơn, thì sẽ có những cuộc gặp khác rất là quan trọng.
“Ví dụ như có cuộc gặp với ông Thủ tướng Việt Nam, và vào lúc 3 giờ chiều giờ Việt Nam ngày 15/4/2023, tức là vào ngày thứ Bảy, thì sẽ có cuộc gặp gỡ với ông Tổng Bí thư đảng Cộng sản Việt Nam là ông Nguyễn Phú Trọng.
“Chính xác là có hai cuộc gặp quan trọng đó, nhưng tôi hy vọng là sẽ có cuộc gặp nữa với ông Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam.
“Bởi vì thời gian gần đây, hai phía đã có những đối thoại quốc phòng rất là tốt, mà vừa rồi có cuộc đối thoại quốc phòng do ông Thứ trưởng Ngoại giao Việt Nam là ông Hà Kim Ngọc đã tiến hành với phía Mỹ ở Washington D.C. và cuộc ấy rất tốt.”
“Và theo chiều hướng ấy, sẽ thúc đẩy và mở rộng hợp tác quốc phòng Việt – Mỹ, bởi vì chúng ta biết trước đây, hai nước cũng chỉ ký với nhau một cái gọi là ‘Biên bản ghi nhớ về hợp tác Quốc phòng’ thôi, thì khả năng tới đây, sẽ tiến tới tiến hành ký hẳn một thỏa thuận như kiểu một ‘Hiệp định về hợp tác Quốc phòng’”
“Mà nó sẽ cụ thể hơn và sẽ có tính pháp lý cũng như tính thực tế và cụ thể hơn rất nhiều, bởi vì một hiệp định như thế chắc chắn cần phải được sự phê chuẩn của Quốc hội Mỹ.”
Triển vọng và tác động của việc "nâng cấp" lên đối tác chiến lược?
Về triển vọng thực tế của việc thúc đẩy và chuẩn bị cho quan hệ đối tác từ toàn diện đến chiến lược, liên quan chuyến thăm của Ngoại trưởng Antony Blinken sắp diễn ra, Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp, người cũng là thành viên nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại London, Anh quốc, nói:
“Tôi tin rằng trong năm nay, hai nước Mỹ và Việt Nam sẽ cùng nhau tuyên bố thiết lập quan hệ đối tác chiến lược.
“Tôi tin là như vậy và niềm tin này hầu như là chắc chắn sẽ xảy ra. Cách đây hai tuần có thể còn nói là không chắc chắn lắm, nhưng giờ này có thể nói rằng trong năm nay thì khả năng sẽ diễn ra tuyên bố đó của hai nước.”
Về tác động có thể có ngay tức thì và trong trung, dài hạn sẽ là gì, khi tuyên bố như trên được hai bên Hoa Kỳ và Việt Nam cùng đưa ra, ông Hà Hoàng Hợp nói:
“Một quan hệ tốt và tốt hơn giữa Việt Nam và Mỹ chắc chắn sẽ đóng góp lớn cho việc gìn giữ được sự ổn định và an ninh của khu vực Đông Nam Á, cũng như là của khu vực rộng hơn và đương nhiên sẽ đóng góp đáng kể cho việc Việt Nam chủ động hơn, tự tin hơn và mạnh mẽ hơn trong việc đảm bảo sự ổn định và an ninh của mình, trong bối cảnh thế giới và trong khu vực có nhiều phức tạp.”
Việt Nam hiện nay có quan hệ đối tác toàn diện với 13 nước trong đó có Hoa Kỳ,13 nước có quan hệ đối tác chiến lược, trong khi chỉ có bốn quốc gia thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Việt Nam gồm: Trung Quốc, Nga, Ấn Độ và Hàn Quốc.
Khi được hỏi liệu có ai, chủ thể nào ở khu vực có thể không ‘hài lòng’, hoặc ‘không vui’ khi và nếu Việt Nam và Hoa Kỳ thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, nhà nghiên cứu từ Hà Nội nói:
“Đương nhiên là sẽ có Trung Quốc không vui, và họ không vui thì họ sẽ có nhiều cách để họ phản ứng. Chữ ‘phản ứng’ này rộng hơn chữ ‘phản đối’, vì nó có nhiều cách mà họ phản ứng.
“Phản ứng thứ nhất là phản ứng về chính trị, họ sẽ nói rằng họ mong muốn rằng quan hệ tốt giữa Việt Nam và Mỹ sẽ không ảnh hưởng tiêu cực đến họ.
“Thứ hai là họ sẽ có những phản ứng không phải là không phức tạp đối với Việt Nam, như là về mặt phát triển anh ninh, rồi phát triển kinh tế, thương mại, rồi giao lưu văn hóa, đến tất cả mọi thứ. Họ sẽ làm, nhưng trên thực tế thực ra chữ ‘sẽ’ đó đã xảy ra từ trước, từ lâu rồi, cho nên rất dễ nhìn thấy.
“Ngay cả bây giờ, chúng ta đều nhìn thấy là Trung Quốc không muốn Việt Nam có mối quan hệ tốt với các nước khác”.
Giải thích vì sao Trung Quốc lại ‘không muốn’ có mối quan hệ như thế, ông Hà Hoàng Hợp nói:
“Đó là vì họ muốn rằng những yêu sách về chủ quyền của họ ở Biển Đông này phải chăng sẽ dễ được thực hiện hơn chăng, chẳng hạn như yêu sách về ‘Đường 9 đoạn’, rồi những yêu sách khác.
“Và để làm như thế, từ lâu rồi, chúng ta đều biết những hành động của họ thuộc về cái gọi là ‘chiến thuật vùng xám’ mà họ làm để họ quấy phá, họ gây ra bất ổn, họ gây ra khó chịu, rồi dần dần họ lấn, để biết đâu mà một lúc nào đó những nước khác, kể cả Việt Nam, mà buông ra, thì họ sẽ đạt được những mục đích về chủ quyền của họ.”
Thời điểm nào hai nước có thể đưa ra tuyên bố?
Về tính thời điểm của việc hai bên Hoa Kỳ và Việt Nam có thể đưa ra tuyên bố về thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, Tiến sỹ Hà Hoàng Hợp nói:
“Theo tôi có mấy thời điểm để mà đưa ra tuyên bố. Một là nếu vào tháng Năm này, Tổng thống Mỹ Joe Biden khi đi họp, dự những cuộc họp của khối G-7 ở Hiroshima, Nhật Bản mà có điều kiện thuận lợi để thăm Việt Nam, thì tháng Năm 2023 tuyên bố luôn thì rất là đẹp, là tốt nhất, và Tổng thống Hoa Kỳ Biden cùng với Chủ tịch nước Việt Nam ông Võ Văn Thưởng, sẽ cùng nhau tuyên bố, với sự chứng kiến long trọng của ông Nguyễn Phú Trọng, đấy là sớm nhất.
“Tôi nghĩ được như thế là hay nhất, còn nếu không, thì tháng Bảy này nếu ông Nguyễn Phú Trọng có điều kiện, tức là có đủ những điều kiện thuận lợi để đi thăm chính thức nước Mỹ, thì lúc ấy cũng có thể tuyên bố.
“Mà để tuyên bố như thế, sẽ có một thủ tục lễ tân, đó là gì? Đó là ông Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sẽ làm một ủy quyền cho ông Nguyễn Phú Trọng đứng ra tuyên bố ở Mỹ. Đó là một phương án, nhưng khả năng này cũng không phải là lớn.
“Thế còn nếu mà chậm nữa, tức là chậm nhất thì đến tháng 11/2023, khi mà ông Võ Văn Thưởng đi dự Hội nghị APEC ở Mỹ, thì khi ấy có thể kết hợp thăm chính thức Mỹ, và lúc ấy ông Võ Văn Thưởng và ông Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden có thể tuyên bố.
“Đấy là muộn nhất, còn cũng có thể có những dịp khác, và tôi nghĩ cái tuyên bố như thế được rất nhiều người chờ đợi từ lâu rồi, cho nên nếu nó diễn ra thì sẽ đem lại một không khí vui vẻ hơn.
"Còn tất nhiên về mặt chính trị, có nhiều người có thể nghĩ khác đi, nhưng nói chung theo tôi là nó sẽ tốt, và cứ nghĩ theo chiều hướng là khi mà những mối quan hệ, bất cứ quan hệ ở đâu, mà được làm tốt hơn, thì nó sẽ có tác dụng tích cực trong việc duy trì ổn định, hòa bình và tạo ra được những tiền đề tốt hơn cho phát triển," TS Hà Hoàng Hợp chia sẻ nhận định từ góc nhìn trên quan điểm riêng của ông hôm 13/4/2023 từ Hà Nội.
Cũng từ Hà Nội, mới đây, hôm 11/4, một thông báo được Báo điện tử của Chính phủ Việt Nam loan tin, xác nhận chuyến thăm của phía Hoa Kỳ và cho hay “Nhận lời mời của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken sẽ thăm Việt Nam từ ngày 14-16/4.”
“Trong chuyến công du lần này, Ngoại trưởng Mỹ Blinken sẽ tới Hà Nội để thúc đẩy các cuộc thảo luận quan trọng với Việt Nam nhân dịp hai nước kỷ niệm 10 năm quan hệ Đối tác toàn diện.
“Dự kiến trong các cuộc gặp với các quan chức cấp cao của Việt Nam, ông Blinken sẽ trao đổi về tầm nhìn chung về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương kết nối, thịnh vượng, hòa bình và tự cường.
"Sau khi kết thúc chuyến thăm Việt Nam, Ngoại trưởng Blinken sẽ tới Karuizawa, Nhật Bản để tham dự Hội nghị Ngoại trưởng G7", vẫn trang Báo điện tử của Chính phủ Việt Nam, hôm thứ ba tuần này cho biết.