Quốc hội sáng 18/1 thông qua Luật Đất đai sửa đổi với gần 90% số Đại biểu Quốc hội tán thành tại kỳ họp bất thường thứ 5 theo quy trình đặc biệt, mà theo Bộ Tài nguyên-Môi trường, với một hệ thống pháp luật đất đai được hoàn thiện sẽ góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
Giáo sư Đặng Hùng Võ, cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường cho rằng, khi luật này thông qua và có hiệu lực từ năm 2025 "chắc chắn sẽ có nhiều tác động tích cực đến thị trường đầu tư," tuy nhiên ông vẫn có những băn khoăn nhất định. Ông nói với RFA qua điện thoại hôm 18/1 như sau:
"Tất nhiên luật này cũng đạt được một số quy định mang tính tháo gỡ những khó khăn trước đây gặp phải khi mà thi hành luật đất đai năm 2013, thế nhưng cá nhân tôi hy vọng luật này sẽ có tính động lực lớn để phát triển kinh tế, để sao cho như là mục đích của Việt Nam đã xác định là 'năm 2045 Việt Nam sẽ trở thành một nước công nghiệp phát triển có thu nhập cao.”
"Tôi vẫn băn khoăn và nghĩ rằng chắc cũng phải có những thay đổi hơn nữa, bởi vì để đẩy mạnh môi trường đầu tư thì chắc chắn vấn đề đất đai là một vấn đề rất quan trọng. Chúng ta phải có cơ chế hiệu quả vì hiện nay cơ chế vẫn là cơ chế nhà nước quyết định tất cả thì thị trường sẽ bị thu hẹp lại và như vậy cái hiệu quả do thị trường mang lại sẽ kém." - Ông Đặng Hùng Võ nói tiếp.
Mạng báo Pháp luật online cho biết, một trong những điểm mới trong luật này chính là đã quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Cụ thể, đó phải là các dự án: xây dựng công trình công cộng; xây dựng trụ sở cơ quan Nhà nước, công trình sự nghiệp và các trường hợp khác, bao gồm nhiều nhóm tiêu chí như nhà ở, khu sản xuất, phát triển quỹ đất, khoáng sản, công trình ngầm và các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để đấu giá, đấu thầu nhằm tăng thu ngân sách...
Bên cạnh đó, luật cũng đã quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thu hồi đất để phát triển kinh tế xã hội vì lợi ích quốc gia công cộng với nhiều điểm mới, bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, minh bạch, kịp thời và đúng quy định của pháp luật.
Ông Cao Hà Trực, một người dân khiếu kiện đất đai ở Vườn rau Lộc Hưng (TPHCM) cho biết, ông không nắm rõ toàn bộ luật này, tuy nhiên ông nhận thấy chính quyền có thay đổi về cách thức thu hồi đất của dân theo hướng thận trọng hơn. Ông Trực nói qua điện thoại:
"Theo tôi nghĩ luật này họ sẽ phải điều chỉnh làm sao cho cẩn thận hơn và quy hoạch theo đúng trình tự của pháp luật.
Trước đây họ cứ làm quy trình ngược tức là họ cứ lấy đất đi đã rồi sau đó ai có khiếu kiện (thì tính sau-PV)... Tức là họ lấy cái quyền thu hồi rồi giao cho các công ty đầu tư hoặc là Nhà nước mà họ gọi là công trình công cộng hay là công trình công ích. Họ ép người dân rồi bắt người dân phải thí đất, giao đất vô lý, trái với pháp luật."
Ông Cao Thăng Ca, một người dân khiếu nai đất đai ở Thủ Thiêm, TPHCM, cho rằng ông và nhiều người khác hoàn toàn không quan tâm đến việc thông qua Luật Đất đai sửa đổi bởi vì "những người soạn luật đều là những cán bộ của nhà nước và là những người quản lý đất đai."
Ông khẳng định với RFA trong chiều 18/1:
"Họ soạn luật chỉ nhằm có lợi cho chính quyền, cho những người quản lý đất đai thôi, quyền lợi của người dân kể như không được lưu tâm tới cho nên tôi không có quan tâm.
Luật nào thì luật nhưng mà họ có thực hiện đâu, ví dụ như họ ra cái luật hồi năm 2003 chẳng hạn, người ta cũng chả thực hiện mà đền bù cũng chả thực hiện, mà lại thực hiện theo cái luật năm 1993 sửa đổi và bổ sung."
Luật mới có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2025, trừ một số quy định cụ thể được cho là đã quán triệt đầy đủ và thể chế hóa theo đúng tinh thần Nghị quyết số 18 năm 2022 của Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản khoá 13, phù hợp với Hiến pháp, đồng bộ, thống nhất với hệ thống pháp luật.
Theo một bài viết trên Cổng thông tin điện tử Quốc hội, do phạm vi quy định về việc Nhà nước thu hồi đất khá rộng trong luật cũ khiến 70% các vụ khiếu nại, khiếu kiện kéo dài liên quan đến đất đai.
Giáo sư Đặng Hùng Võ cho rằng, việc khiếu kiện lớn có nguyên do là đất đai của dân bị Nhà nước thu hồi để giao cho các dự án vì mục tiêu lợi nhuận, nhưng trong luật sửa đổi vẫn còn những hình thức như vậy nên "chắc chắn khiếu kiện của người dân vẫn còn tiếp tục." Tuy nhiên ông nói:
"Vấn đề để xem là vấn đề giải phóng mặt bằng nó hợp lý hơn thì có thể số lượng khiếu kiện sẽ giảm nhưng về nguyên tắc tạo ra khiếu kiện thì tôi cho rằng vẫn không có gì thay đổi."
Ông Cao Hà Trực vẫn hy vọng điều tốt đẹp hơn trong việc thông qua Luật Đất đai sửa đổi năm 2024, tuy nhiên, theo ông việc thực thi pháp luật phải cần nghiêm minh hơn, cấp dưới làm sai cấp trên phải xử lý để tránh xảy ra tình trạng khiếu nại và tố cáo vượt cấp như hàng chục năm qua.
"Từ khi thị trường bất động sản sôi động khiến lòng tham của các quan chức và của các nhà đầu tư (nổi lên-PV) cho nên họ sẵn sàng đẩy những người có đất ra ngoài lề xã hội và mới xảy ra tình trạng ngày hôm nay tham nhũng hết cả một đất nước, người nghèo người bị bỏ rơi đi kêu gào khắp mọi nơi," ông Trực khẳng định.