Đại diện các cộng đồng châu Á khép kín không có tự do báo chí hôm thứ hai đã hoan nghênh quyết định của chính phủ Mỹ về việc ngừng phát sóng Đài tiếng nói Hoa Kỳ và đóng băng tài trợ cho Đài Á Châu Tự Do, trong khi các nhà hoạt động dân chủ và bất đồng chính kiến bày tỏ sự hoài nghi và thất vọng.
Hoàn cầu Thời báo do nhà nước Trung Quốc hậu thuẫn đã đăng bài xã luận nhắm vào VOA mà họ gọi là “một nhà máy sản xuất nói dối” và “một chất độc tuyên truyền hoàn toàn thiên vị.”
Trong một bài đăng trên Facebook, cựu Thủ tướng Campuchia Hun Sen, người hiện là Chủ tịch Thượng viện và là cha của Thủ tướng đương nhiệm, gọi việc đóng cửa các kênh “tuyên truyền” do mỹ tài trợ là một sự đóng góp lớn vào việc loại bỏ tin giả, thông tin sai lệch, dối trá, bóp méo, kích động, và hỗn loạn trên toàn thế giới".
“Cái gọi là ngọn hải đăng của tự do, VOA, hiện đã bị chính phủ của họ vứt bỏ như một mảnh giẻ bẩn,” bài xã luận này viết.
Trong khi đó, các nhà hoạt động nhân quyền ở một số quốc gia đàn áp nhất thế giới đã lên tiếng ủng hộ những gì họ coi là “ngọn hải đăng của hy vọng” và những người bảo vệ sự thật.
“Có một điều tôi cứ nhớ mãi và muốn viết một lời cám ơn: Đó là mẹ tôi biết tôi sắp ra khỏi nhà tù và ngồi ở hiên nhà đợi tôi gần một ngày, cho đến khi tiếng nói đầu tiên ba nghê được rằng con mình đã ‘được tự do’ là qua tiếng nói qua Đài Á Châu Tự Do (RFA). Mẹt ôi nói đã khóc khi ghe bản tin đó.” - Lê Quốc Quân, một luật sư bất đồng chính kiến người Việt Nam đã bị cầm tù 30 tháng và hiện đang sống tại Hoa Kỳ, nhớ lại trên Facebook.
“Sự thụt lùi đáng kể đối với dân chủ'
Một nhà hoạt động dân chủ khác của Việt Nam, người đã phải ngồi tù bảy năm vì tội “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền” cho biết RFA và Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) đã giải thoát tư tưởng của ông khỏi những hạn chế của chế độ cộng sản.
“Hai đài này đóng vai trò quan trọng trong việc giúp tôi thoát khỏi sự tuyên truyền và nhồi sọ của Đảng Cộng sản Việt Nam, định hình niềm tin và hành động của tôi,” Nguyễn Tiến Trung viết khi đang lưu vong ở Đức.
Việc ngừng phát sóng RFA và VOA “là một bước thụt lùi đáng kể đối với các phong trào dân chủ và nhân quyền ở Việt Nam, Trung Quốc, Châu Á và trên toàn cầu,” ông viết.
“Đảng cộng sản ở Trung Quốc và Việt Nam sẽ thống trị các câu chuyện mà không bị thách thức, ngăn cản khán giả châu Á lắng nghe những quan điểm khác – những câu chuyện về tiến bộ dân chủ, tự do và phẩm giá đến từ việc tôn trọng nhân quyền.”
Một sắc lệnh hành pháp do Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump ban hành vào cuối ngày thứ Sáu (14/3) kêu gọi cắt giảm các cấu phần không theo luật định của Cơ quan Truyền thông Toàn cầu Hoa Kỳ, hay USAGM, cơ quan liên bang tài trợ cho RFA, VOA và một số tổ chức tin tức toàn cầu độc lập khác phát sóng bằng hơn 60 ngôn ngữ.
Giám đốc VOA Michael Abramowitz đã viết vào thứ Bảy rằng hầu như toàn bộ nhân viên đã bị cho nghỉ hành chính. Nhân viên tại RFA vẫn làm việc vào thứ Hai (17/3) và vẫn chưa có thông báo về việc đóng băng tài trợ sẽ ảnh hưởng đến hoạt động như thế nào.
Elaine Pearson, giám đốc châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW), cho biết “thật đau lòng khi mất Đài Á Châu Tự Do trong hoạt động truyền thông ở châu Á.”
“RFA có nhiều phóng viên dũng cảm đã phơi bày những vi phạm nhân quyền mà các chính phủ độc tài muốn che giấu,” bà cho biết trong một bài đăng trên mạng xã hội. “Đây là món quà dành tặng cho các chính phủ lạm quyền trong khu vực.”
RFA đưa tin về một số quốc gia ở Châu Á, nơi quyền tự do báo chí bị hạn chế nhiều nhất, bao gồm Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Myanmar, Việt Nam, Campuchia và Lào. RFA đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại kiểm duyệt và thông tin sai lệch ở những quốc gia đó.
Nhà báo và nhà hoạt động nhân quyền Trung Quốc Gao Yu cho biết trong một bài đăng trên X rằng chính quyền đã cảnh báo cô không được nói chuyện với VOA và RFA.
“Điều này khiến tôi nhận ra rằng hai cơ quan truyền thông Hoa Kỳ này là những gì mà chính quyền Cộng sản Trung Quốc lo sợ nhất,” cô nói. “Đây chắc chắn là khoảnh khắc mà chế độ Cộng sản Trung Quốc sẽ ăn mừng.”
Một người thường đọc bản tin RFA tiếng Quảng Đông, ngôn ngữ chính được sử dụng ở Hồng Kông- nơi các chính trị gia đối lập và chính phủ phương Tây cho biết quyền tự do chính trị đã bị hạn chế nghiêm trọng, đã bày tỏ sự thất vọng về khả năng đóng cửa.
“Tôi đọc tin tức tiếng Quảng Đông của RFA hàng ngày. Các bạn đang làm rất tốt! Thật đáng tiếc khi mọi chuyện kết thúc như thế này. Tôi hy vọng sẽ có sự thay đổi. Hãy tiếp tục,” người đăng bài dưới tên Lukacat Lime, cho biết.
Thông điệp ủng hộ từ Campuchia, Myanmar
Hàng nghìn tin nhắn ủng hộ RFA và VOA đã tràn ngập các diễn đàn internet tiếng Khmer, với độc giả và thính giả bày tỏ sự thất vọng của họ.
“Người Khmer cần được giúp đỡ vì nếu không có RFA hoặc VOA, chúng tôi không biết mình có thể nghe tin tức nào,” một người phụ nữ tên Sokra viết.
Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác đã chỉ trích việc đàn áp nền dân chủ ở Campuchia trong những năm kể từ khi Liên quốc tổ chức bầu cử năm 1993, với hy vọng hàn gắn hàng thập kỷ xung đột và diệt chủng sau khi Campuchia vướng vào Chiến tranh Việt Nam.
“Tin tức về khả năng đóng cửa là điều vô cùng đau lòng,” Viriya Lim, một thính giả tiếng Khmer khác của RFA cho biết. “
“Bản tin của các bạn là nguồn thông tin và sự thật quan trọng đối với rất nhiều người. Xin hãy biết rằng những nỗ lực của các bạn đã tạo nên sự khác biệt thực sự và chúng tôi vô cùng biết ơn vì sự phục vụ của các bạn,” Lim viết trên Facebook của RFA Khmer.
Một số người dân ở Myanmar, nơi nhiều thế hệ đấu tranh để lật đổ chế độ quân sự, đã bày tỏ lòng biết ơn đối với RFA.
“Vì cha tôi nghe RFA vào sáng sớm và tối muộn từ khi tôi còn nhỏ, nên tôi biết về chế độ độc tài, dân chủ, các tổ chức xã hội dân sự và các quốc gia khác nhau, Moe Aung viết trên Facebook.
“Tôi sẽ luôn biết ơn RFA. Tôi cầu nguyện các bạn tiếp tục đứng vững.”
Tại Hàn Quốc, Ha Tae-kyung, một nhà lập pháp trong ba nhiệm kỳ và là người chỉ trích mạnh mẽ hồ sơ nhân quyền tồi tệ của Triều Tiên, cho biết ông cảm thấy như thể Hoa Kỳ đang làm suy yếu vị thế của mình bằng cách đóng cửa RFA và VOA.
“Những tổ chức này đã cống hiến cho nhân quyền và dân chủ hóa Triều Tiên trong nhiều thập kỷ,” nhà lập pháp Hàn Quốc nói. “Phải mất nhiều thập kỷ để xây dựng một tòa tháp nhưng chỉ cần một ngày để phá hủy nó.”
Chỉ trích từ Bắc Kinh
Chính phủ Trung Quốc đã không phản ứng ngay lập tức với sắc lệnh hành pháp do Tổng thống Donald Trump ban hành hôm thứ Sáu. Nhưng bài xã luận của tờ Hoàn cầu Thời báo" (Global Times) đã nhắm vào VOA, tuyên bố rằng tính độc lập và uy tín của VOA “từ lâu đã bị nghi ngờ và chỉ trích.”
Tờ Hoàn cầu Thời báo cho biết: “Nổi tiếng với việc khơi dậy xung đột, kích động chia rẽ xã hội và thậm chí tham gia vào các nỗ lực thay đổi chế độ, VOA được công nhận rộng rãi là cỗ máy tuyên truyền được Washington xây dựng cẩn thận cho mục đích diễn biến hòa bình, khiến cho nó trở nên khét tiếng trên trường quốc tế.”
Bài báo cũng đề cập đến RFA và Đài Âu Châu Tự Do (Radio Free Europe/Radio Liberty), nói rằng chức năng chính của các tổ chức này là “phục vụ nhu cầu tấn công các quốc gia khác dựa trên các yêu cầu về ý thức hệ của Washington.”
Hu Xijin, một nhà tuyên truyền hàng đầu của Trung Quốc và cựu biên tập viên của Hoàn Cầu Thời Báo, ca ngợi quyết định này và gọi RFA là “có ác ý với Trung Quốc” và việc cắt tài trợ là “rất thỏa mãn”. Ông này đã chia sẻ những nhận xét của mình trên kênh WeChat và nhận xét này đã nhanh chóng lan truyền trên các kênh truyền thông nhà nước như iFeng.com và các nền tảng mạng xã hội khác của Trung Quốc.
Những nhận xét đó được khuếch đại trên mạng xã hội bởi đội quân bình luận viên “màu hồng nhỏ” theo chủ nghĩa dân tộc của Trung Quốc, những người đã bắt đầu nhắm vào các nhà báo người Trung Quốc và Đài Loan làm việc cho VOA, đăng ảnh của họ và cáo buộc họ là làm “công việc bẩn thỉu” và “da vàng nhưng trái tim màu trắng”.
Hôm thứ Hai, một bài xã luận trên tờ Bắc Kinh Nhật báo, một kênh truyền thông của nhà nước Trung Quốc, đã chế giễu việc đóng của RFA, RFE và VOA, tuyên bố rằng “Ngọn hải đăng tự do đã sụp đổ.” và “sự bá quyền của Hoa Kỳ cuối cùng sẽ diệt vong dưới sự lên án toàn cầu.”
Một số nhà báo làm việc cho phương tiện truyền thông Trung Quốc, chẳng hạn như Andy Boreham tại tờ báo tiếng Anh Shanghai Daily của nhà nước, cho biết viễn cảnh RFA phải sa thải nhân viên vì bị cắt giảm kinh phí là “tin tuyệt vời.”
Nhà báo sinh ra ở New Zealand này gọi RFA là “một trong những kênh tuyên truyền chống Trung Quốc thâm độc nhất của Hoa Kỳ.”
RFA được Quốc hội Hoa Kỳ tài trợ nhưng vẫn giữ được sự độc lập hoàn toàn về mặt biên tập với chính phủ Hoa Kỳ. Tất cả các biên tập viên đều được kỳ vọng sẽ hành xử một cách chuyên nghiệp và đạo đức, đồng thời thúc đẩy các tiêu chuẩn báo chí cao nhất.