Việt Nam vẫn được xếp hạng là quốc gia không có tự do chính trị và dân sự, nơi chính quyền kết hợp tấn công báo chí và đàn áp xuyên quốc gia, theo phúc trình thường niên của tổ chức Freedom House.
Trong phúc trình Tự do toàn cầu 2025 mang tựa đề “The Uphill Battle to Safeguard Rights” (tạm dịch: Cuộc chiến gian nan để bảo vệ quyền) công bố ngày 26/2, tổ chức nhân quyền có trụ sở ở thủ đô Washington (Hoa Kỳ), xếp Việt Nam vào nhóm 67 quốc gia không có tự do .
Bắt cóc và kết tội blogger Đường Văn Thái
Trong phúc trình, Freedom House đã đưa vụ việc bắt cóc và kết tội blogger Đường Văn Thái như một trường hợp điển hình về đàn áp báo chí và trấn áp xuyên biên giới thực hiện bởi nhà nước ở Việt Nam.
Ông Thái, một người đăng tải hàng trăm video và bài viết trên Youtube và Facebook về tình trạng tham nhũng của quan chức Việt Nam, đã phải sang tị nạn ở Thái Lan từ năm 2019. Ông bị mất tích ở gần Bangkok vào ngày 13/4/2023. Truyền thông Việt Nam sau đó đưa tin một người có cùng tên bị bắt vào ngày hôm sau khi đang xâm nhập từ Lào vào Việt Nam. Tháng 7 cùng năm, Bộ Công an thông báo khởi tố ông về cáo buộc “tuyên truyền chống Nhà nước” theo Điều 117 của Bộ luật Hình sự.
Cuối tháng 10/2024, Toà án Nhân dân thành phố Hà Nội đã kết án ông Thái 12 năm tù giam và ba năm quản chế về các bài viết có nội dung “chống phá Đảng và Nhà nước” trong một phiên xử kín.
Trong phúc trình, Freedom House viết về trường hợp ông Thái là:
“Một ví dụ nổi bật về cách mà hai hiện tượng có hại—tấn công phương tiện truyền thông và đàn áp xuyên quốc gia—ngày càng giao thoa với nhau đến từ Việt Nam, nơi một tòa án Hà Nội đã tuyên án blogger Đường Văn Thái 12 năm tù vào tháng 10/2024 vì các bài đăng trên mạng xã hội và video chỉ trích chế độ Cộng sản.
Ông đã trở thành nạn nhân của sự đàn áp xuyên quốc gia vào năm 2023, khi ông bị bắt cóc từ Thái Lan và bị đưa trở về Việt Nam để đối mặt với các cáo buộc.”
Cựu tù nhân chính trị Nguyễn Tiến Trung, người đã phải chạy trốn sang Đức tị nạn để tránh bị truy bức bởi lực lượng an ninh Việt Nam, cho rằng vụ án Đường Văn Thái rất đáng chú ý. Ông nói với RFA trong ngày 27/2:
“Việc ông Đường Văn Thái bị bắt cóc ở Thái Lan và phiên tòa xét xử sau đó minh họa cho các chiến thuật hung hăng của chế độ đối với những người chỉ trích, bao gồm cả những người ở nước ngoài.”
Liên tiếp bị xếp hạng “không có tự do”
Trong bảng xếp hạng chỉ số Tự do toàn cầu (Global freedom), như nhiều năm liên tiếp trước đó, Freedom House xếp Việt Nam vào nhóm 67 quốc gia và vùng lãnh thổ “không có tự do”, trong khi 55 quốc gia khác được xếp hạng “tự do một phần”, và 86 quốc gia khác được xếp vào nhóm “tự do.”
Trong khối ASEAN, Việt Nam nằm cùng nhóm với Campuchia, Lào, Myanmar, Brunei và Thái Lan. Trung Quốc và Bắc Triều Tiên là hai quốc gia cộng sản ở Châu Á cũng bị đánh giá “không có tự do.”
Ông Nguyễn Tiến Trung cho rằng trong năm qua, việc người dân Việt Nam tiếp tục hứng chịu sự đàn áp từ phía đảng Cộng sản đã góp phần vào xu hướng suy giảm tự do trên toàn cầu trong năm thứ 19 liên tiếp.
“Việt Nam đạt 4/40 điểm về quyền chính trị, nghĩa là Không Tự Do. Điều này phản ánh sự kiểm soát chặt chẽ của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với hệ thống chính trị, hạn chế quyền tự do bầu cử và tham gia chính trị của người dân.
“Trong khi đó, các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do hội họp và tự do tôn giáo đều bị hạn chế nghiêm trọng. Chính quyền thường xuyên đàn áp các nhà hoạt động nhân quyền và những người bất đồng chính kiến, dẫn đến bầu không khí sợ hãi.”
Theo thống kê của RFA, trong năm 2024, Việt Nam đã bắt giữ 38 người vì chỉ trích chế độ hay chỉ vì thực hành quyền tự do tôn giáo. Cũng trong năm này, có ít nhất 35 người đã bị kết tội vì các lý do trên với mức án từ 18 tháng đến 13 năm tù giam.
Tự do Internet
Trong bảng xếp hạng Tự do Internet, Việt Nam được chấm điểm 22/100- tức là “Không có tự do” cho năm 2024, bằng điểm trong một năm trước đó, vì những hành vi ngăn chặn quyền truy cập Internet và hạn chế về nội dung của người dùng.
Phúc trình của Freedom House được công bố một ngày trước phiên toà xử nhà báo nổi tiếng Trương Huy San (bút danh Huy Đức) về cáo buộc “lợi dụng quyền tự do dân chủ” theo Điều 331 của Bộ luật Hình sự.
Ông bị bắt vì 13 bài đăng trên Facebook bị cho là có nội dung “xâm phạm đến lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” và “gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội.”
Trước đó, luật sư Trần Đình Triển cũng bị kết án ba năm tù về cùng tội danh vì một số bài viết bị cho là “xúc phạm” ông Nguyễn Hoà Bình khi ông này còn làm chánh án Toà án Nhân dân Tối cao.
Ông Nguyễn Tiến Trung cho rằng việc kết tội nhà báo Huy Đức và blogger Đường Văn Thái là minh chứng điển hình cho đàn áp báo chí ở Việt Nam trong thời gian gần đây.
“Chỉ số tự do của Việt Nam vẫn ở mức thấp, đặc trưng bởi sự đàn áp có hệ thống, kiểm duyệt phương tiện truyền thông và đàn áp chính trị. Điều này cũng nằm chung với xu hướng toàn cầu về sự suy giảm các quyền tự do dân chủ ở năm thứ 19 liên tiếp.”
Theo thống kê của RFA, Việt Nam đã bắt giữ 28 người theo cáo buộc “tuyên truyền chống Nhà nước” hay “lợi dụng quyền tự do dân chủ” vì các hoạt động trên không gian mạng trong năm 2024. Bên cạnh đó, hàng chục người bị phạt hành chính vì một số bài viết trên Facebook.
Thêm nữa, nhiều người bị Facebook xoá bài viết hoặc không cho bài viết không xuất hiện ở Việt Nam theo yêu cầu của Hà Nội.
Phóng viên gửi email cho Bộ Ngoại giao Việt Nam với đề nghị bình luận về đánh giá tự do của Freedom House, nhưng chưa nhận được ngay phản hồi.
Truyền thông Nhà nước Việt Nam thường coi các phúc trình thường niên của Freedom House và các tổ chức nhân quyền khác như Theo dõi Nhân quyền (HRW), Ân xá Quốc tế (Amnesty InternationalI), Mạng lưới Nhân quyền Việt Nam (VNHR)... là “không phản ánh đúng thực tế” và “có ý đồ xấu”.
Báo cáo chi tiết về tình hình tự do của từng quốc gia, trong đó có Việt Nam sẽ được Freedom House công bố vào tuần tới.