Nhiều trí thức và người dân Hà Nội gần đây bày tỏ lo lắng về cảnh quan môi trường của thủ đô trước kế hoạch cải tạo, nâng cấp vườn hoa Lý Thái Tổ ở trung tâm TP Hà Nội, chặt các cây cổ thụ để xây dựng một dàn nhạc nước tại đây.
Báo Dân Trí hôm 19/3 đông loạt đưa tin cho biết, UBND quận Hoàn Kiếm vừa có văn bản gửi UBND TP Hà Nội xem xét cho phép chặt hạ và dịch chuyển một số cây xanh trong đất dự án đầu tư cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ. Theo đó, 25 cây xanh tại khu vực này sẽ bị chặt vì nằm trên đường dạo và trên hệ thống nhạc nước của dự án có tổng vốn đầu tư là 182 tỷ đồng.
Theo dự án không được công bố chi tiết cho công chúng biết, những cây sẽ bị chặt hoặc di chuyển là vàng anh, giáng hương, muồng hoàng yến, đề, lát, sưa đỏ, giáng hương, ngọc lan... được trồng từ nửa đầu thế kỷ trước.
Tuy nhiên, theo báo Dân Trí, những người làm Dự án cho rằng chỉ có cây sưa đỏ có giá trị kinh tế còn các cây khác thì không, và chín cây bị phá bỏ do sâu mục hoặc kém phát triển.
Một phó giáo sư của một trường đại học về kinh tế ở Hà Nội, người sinh ra và lớn lên ở thủ đô, cho rằng vườn hoa Lý Thái Tổ là một trong những vườn hoa đẹp nhất ở Hà Nội với những cây cổ thụ được nhập ngoại và đã thuần hoá.
Nói với RFA trong điều kiện ẩn danh ngày 21/3, bà cho rằng Hà Nội là một thành phố mà số lượng cây xanh đang rất là thấp, trong hơn 50 năm qua, số lượng cây ở khu vực thuộc các quận trung tâm, đặc biệt là Hoàn Kiếm, không tăng mà chỉ giảm đi, do nhiều nguyên nhân, trong đó có thiên tai và thiếu sự chăm sóc của con người.
“Cây xanh cũng là di sản văn hoá, mang lại vẻ đẹp thẩm mỹ và cảnh quan lịch sử. Ngày trước người ta phá thành cổ Sơn Tây và chặt bỏ nhiều cây cổ thụ ở trên cọc thành gây nhiều tranh cãi.
Là người sinh ra, lớn lên ở Hà Nội và tích cực tham gia phong trào bảo vệ cây xanh mười năm trước, tôi đề nghị cơ quan hữu quan nghiên cứu lại, tuyệt đối không nên chặt bỏ những cây ít ỏi còn lại xung quanh khu vực Hoàn Kiếm."
Vườn hoa Lý Thái Tổ với diện tích hơn 10.000 mét vuông có tên như hiện nay sau khi Hà Nội dựng tượng vị vua đã có công dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về Thăng Long, tức Hà Nội hiện nay. Năm 2004, tượng đài Lý Thái Tổ được khánh thành nhân dịp kỷ niệm 995 năm Thăng Long-Hà Nội. Kể từ đó, vườn hoa Lý Thái Tổ đã trở thành nơi tổ chức nhiều sự kiện của thành phố và là điểm đến hấp dẫn hàng ngày cho mọi lứa tuổi của người dân Thủ đô và du khách.
Trong nhiều dịp tưởng niệm các liệt sỹ đã hy sinh ở quần đảo Hoàng Sa, đá Gạc Ma (quần đảo Trường Sa), và cuộc chiến Biên giới 1979 chống Trung Quốc xâm lược, giới bất đồng chính kiến và người hoạt động đã đến thắp hương ở tượng đài Lý Thái Tổ.
Nhắc lại công lao của vua Lý Thái Tổ trong việc dời đô từ Hoa Lư về Thăng Long và tượng đài Lý Thái Tổ được xây dựng nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long và trở thành di sản văn hoá-lịch sử rất quan trọng của Hà Nội, vị giáo sư ở Hà Nội đặt câu hỏi"
“Nếu bây giờ di dời tượng đài vua Lý Thái Tổ khỏi vườn hoa thì sẽ mất nhiều ý nghĩa lịch sử. Còn nếu để tượng đài lại và để vua ngắm dàn nhạc nước thì tính tôn nghiêm còn không?
Tại sao lại để nhạc nước ở khu vực lịch sử tượng đài Lý Thái Tổ vốn cần được bảo tồn tính cổ kính và không thích hợp cho một dàn nhạc nước."
Bà cho biết mới đến khu vực tượng đài Lý Thái Tổ tuần trước và thấy các cây ở khu vực tượng đài Lý Thái Tổ còn xanh tốt cả, không có cây nào biểu hiện bị sâu bệnh.
“Là một cư dân Hà Nội, tôi mong muốn Hà Nội nói chung và khu vực Hồ Gươm nói riêng xanh, sạch đẹp hơn chứ không phải biến đổi để không còn giữ được vẻ đẹp nguyên vẹn của nó. Những thay đổi cảnh quan cần lưu ý đến yếu tố môi trường và lịch sử của khu vực đặc biệt này.”
Nhà văn, nhà báo Võ Thị Hảo, người từng sống ở Hà Nội trong nhiều thập niên trước khi sang Đức định cư, cũng không đồng tình với việc triệt hạ nhiều cây cổ thụ trong vườn hoa Lý Thái Tổ để xây dựng dàn nhạc nước ở đây.
Bà nói với RFA trong ngày 21/3:
“Vườn hoa đó đang đẹp mà, tại sao lại có thể thay đổi kiến trúc của nó, sao lại chặt bỏ những cây cổ thụ ở đây? Chúng là chứng nhân vô giá của người Việt Nam.
Tôi nghĩ rằng đấy (việc loại bỏ cây- PV) là một điều hết sức là thô bạo và không có kiến thức. Thế hệ quản lý hiện nay, đặc biệt là về văn hóa cũng như kiến trúc đô thị nếu mà họ cứ tiếp tục làm thế này họ có tội lớn với lại không chỉ quá khứ mà còn hiện tại và tương lai.”
Bà kêu gọi giữ nguyên hiện trạng vườn hoa Lý Thái Tổ, một công trình gắn với lịch sử và văn hoá của thủ đô và cả nước.
“Người ta nói là những cái công trình văn hóa đó là cuốn sổ tiết kiệm muôn đời của con cháu, ngoài việc mang giá trị vô giá về mặt văn hóa về mặt truyền thống về mặt dung dưỡng tâm hồn của con người thì thực sự nó còn mang lại tiền cho đất nước và vùng có nó.
Người đi du lịch thì người ta xem cái gì? Người ta thăm di sản chứ còn những công trình mới người ta không mấy quan tâm."
Một giảng viên kiến trúc kỳ cựu của Đại học Xây dựng Hà Nội, người không muốn công khai danh tính, cho rằng trong việc cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ, Hà Nội cần đưa ra nhiều phương án để giới chuyên gia đánh giá và chọn phương án tối ưu với tinh thần tôn trọng tối đa hiện trạng.
Theo ông, phương án được chọn cần “ướm” cho vừa, tức là có thể linh hoạt, mềm dẻo, “len lỏi” giữa các vị trí cây, rất phù hợp với kiến trúc cảnh quan của công viên - vườn hoa, đặc trưng bởi những yếu tố cong-uốn lượn như đường dạo, dòng nước, ...
“Diện tích không lớn, không gian cần có tỷ lệ phù hợp để tạo sự gần gũi, ấm cúng, do vậy không nên đưa những yếu tố có khối tích to, diện tích lớn hoặc cứng nhắc vào, sẽ làm hỏng không gian. Tôi chưa hiểu tại sao vì ‘nhạc nước’ mà phải chặt cây."
Ông đặt câu hỏi:
“Dự án đã có sự đánh giá khách quan, khoa học của chuyên gia thực vật học, chuyên gia kiến trúc cảnh quan chưa, hay đó là ý kiến chủ quan của lãnh đạo, mớm lời cho ‘chuyên gia’ để chuyên gia nói thay họ cho có vẻ khách quan, hòng lòe bịp người ít hiểu biết.
Trò này diễn ra đã nhiều ở Việt Nam, ai quan tâm đến thiết kế và quy hoạch đô thị hẳn không còn lạ lẫm gì! Thay vì một diện tích nhạc nước quá lớn - nguyên nhân để phải chặt cây, có thể chia ra thành nhiều cụm nhạc nước nhỏ kết nối với nhau, vùa thích hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế, vừa dễ dàng tổ chức, lại thuận lợi cho việc trình diễn theo chủ đề, cho việc chia giai đoạn trình diễn những tích sử hoặc kể những câu chuyện nhiều lớp.”
Vị kiến trúc sư từng được đào tạo ở nước ngoài và thường xuyên được một số trường đại học ngoại quốc mời giảng dạy và nghiên cứu, nói rằng việc loại bỏ nhiều cây cổ thụ trong dự án cải tạo vườn hoa Lý Thái Tổ là không thuyết phục.
Ông lấy Bảo tàng Đạo Mẫu ở Sóc Sơn, ngoại thành Hà Nội, của nghệ sỹ Xuân Hinh như một ví dụ điển hình về việc cải tạo mà vẫn bảo tồn được công trình văn hoá. “Không chỉ thu gom năm triệu viên ngói cổ, cụm công trình này còn tôn trọng tuyệt đối các cây bóng mát trong khu vực, không động chạm tới bất kỳ cây nào,” ông cho hay.
Một luật sư giấu tên ở Hà Nội, người cũng quan tâm đến môi trường, lịch sử và văn hoá, thì cho rằng “dự án cải tạo, nâng cấp vườn hoa Lý Thái Tổ là một dự án đầu tư lớn với tổng vốn đầu tư hơn 180 tỷ, nên phải có báo cáo đánh giá tác động môi trường trong đó phân tích sự cần thiết phải di chuyển, chặt hạ cây xanh nhất là số cây phải chặt hạ (lý do, thực trạng và khả năng sinh trưởng…) chứ không thể chỉ xin phép UBND thành phố rồi thực hiện.”
Phóng viên gọi điện cho Uỷ ban Nhân dân thành phố Hà Nội để hỏi thêm thông tin về dự án nhưng không có ai nghe máy.
Phản ứng về việc di dời 2.000 cây xanh ở Hà Nội
Diễu hành “Cứu lấy cây xanh” tại Hà Nội
Ngăn chặn không cho giới hoạt động độc lập tưởng niệm Gạc Ma