Tòa án nhân dân Hà Nội sáng 27/2 tuyên phạt nhà báo Huy Đức (tên thật là Trương Huy San) 30 tháng tù giam với cáo buộc “lợi dụng quyền tự do dân chủ” vì các bài đăng trên Facebook cá nhân.
Phiên tòa có hai luật sư bào chữa và diễn ra chỉ trong buổi sáng 27/2.
Mạng báo Công an nhân dân dẫn cáo trạng cho biết, tác giả của quyển sách “Bên Thắng cuộc” viết 13 bài trên Facebook Truong Huy San có nội dung xâm phạm đến lợi ích của nhà nước..., có số lượng tương tác, bình luận, chia sẻ lớn, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội.
Tại phiên tòa, ông Huy Đức thừa nhận là tác giả của các bài viết trên và cho biết đã tự thu thập, tự đánh giá những nguồn thông tin.
Ông cho rằng, việc đăng tải những bài viết này không nhằm mục đích chống Đảng, chống Nhà nước. Tuy nhiên, ông thừa nhận, trong 13 bài viết nói trên có một số nội dung xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của một số tổ chức, cá nhân, ông xin chịu trách nhiệm trước cơ quan Nhà nước, trước các tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng bởi các bài viết.
Theo cơ quan ngôn luận của Bộ Công an, ông cũng đồng ý với tội danh mà Viện KSND tối cao đã truy tố theo Điều 331, mong được xem xét giảm nhẹ hình phạt để có điều kiện tham gia các hoạt động xã hội.
Phóng viên không thể liên lạc được với hai luật sư bào chữa của ông để xin bình luận về bản án.
Truy tố Huy Đức: Trả thù chính trị hay ngăn chặn phản biện?
Giáo sư Mỹ nói về thư ngỏ kêu gọi Việt Nam thả nhà báo Huy Đức
Phản ứng của dư luận
Trước khi bị bắt vào ngày 7/6/2024, nhà báo Huy Đức có một số bài viết chỉ trích trực tiếp ngành công an và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trên Facebook cá nhân, điều mà ông ít khi làm trong nhiều năm qua.
Nhà văn Phạm Viết Đào, người từng bị tuyên án 15 tháng tù theo Điều 258 của BLHS cũ (Điều 331 mới), có nhiều năm đọc các bài viết của ông Huy Đức. Ông nhận xét với RFA:
“Đối với nước khác đó là việc bình thường, anh là người của công chúng - Thủ tướng, thì người dân có quyền giám sát, có quyền có ý kiến.
Vụ Huy Đức là người ta xử ép, nó giảm còn 30 tháng là nhẹ nhưng về mặt pháp lý những người cầm bút họ thấy là ‘xử thì chịu thôi’, còn về mặt công bằng Việt Nam còn lâu mới đạt được."
Một nhà báo độc lập khác không nêu tên vì lý do an ninh cho rằng, bản án đối với ông Trương Huy San là quá nặng nề “nếu nhận thức rằng, không một ai bị giam cầm, bức hại, tra tấn và bị bỏ tù vì những biểu đạt ôn hòa và phi bạo lực”.
Tuy nhiên, so với các bản án khác đối với những nhà bất đồng chính kiến và trong bối cảnh chính quyền ngày càng không dung thứ đối với những tiếng nói bất đồng, việc xử 30 tháng tù giam có thể xem là một bản án nhẹ. Ông khẳng định với chúng tôi:
“Bản án này khác hẳn những đồn đoán, phán đoán trên mạng xã hội rằng, nhà báo Huy Đức sẽ chịu án 5-6 năm.
Tôi không rõ chính quyền Việt Nam hiện đã bắt đầu thể hiện thái độ khoan dung, hay là vì một yếu tố nào khác mà họ lại giành cho Huy Đức mức án nhẹ nhàng.”
Ngay sau phiên tòa của nhà báo Huy Đức, tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF) đã ra thông cáo “kêu gọi cộng đồng quốc tế tăng cường áp lực lên Hà Nội để đảm bảo việc trả tự do cho ông và tất cả các nhà báo bị giam giữ tại quốc gia này.”
Bà Aleksandra Bielakowska, Giám đốc vận động của RSF, trong thông cáo báo chí khẳng định:
“Các bài viết của nhà báo độc lập Huy Đức là nguồn thông tin vô giá giúp công chúng Việt Nam tiếp cận thông tin bị chính quyền Hà Nội kiểm duyệt.
Bằng cách đưa ra bản án tù nặng nề này, chính quyền đã thể hiện sự coi thường quyền tự do báo chí, cũng như quyết tâm làm im tiếng những tiếng nói độc lập đưa tin về những sự thật không phù hợp với tuyên truyền của chính quyền."
Việt Nam xếp thứ 174 trong số 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, đứng cuối bảng xếp hạng Chỉ số tự do báo chí thế giới năm 2024 của RSF và là một trong những quốc gia giam giữ nhà báo tệ nhất thế giới, với 38 nhà báo hiện đang bị giam giữ.
Cũng theo xếp hạng của tổ chức chuyên bảo vệ các nhà báo, Việt Nam là quốc gia giam giữ nhà báo lớn thứ 5 thế giới sau Trung Quốc và Myanmar ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
Ông Phil Robertson, giám đốc của Tổ chức Bảo vệ Nhân quyền và Quyền lao động châu Á (AHRLA), cho rằng chính phủ Việt Nam hình sự hóa các bình luận chỉ trích trên Internet không chừa một ai, bất kể những năm tháng tận tụy phục vụ trong quân đội của ông Trương Huy San.
Ông viết trong bình luận sau phiên tòa:
“Trương Huy San rõ ràng đã tỏ ra hối hận và thừa nhận hành vi sai trái trong thời gian tạm giam trước khi xét xử, và điều đó giải thích trực tiếp cho bản án tù ngắn hơn bình thường của ông.
Nhưng điểm mấu chốt là Việt Nam đang vi phạm có hệ thống nguyên tắc nhân quyền về quyền tự do ngôn luận được bảo vệ theo các hiệp ước nhân quyền của Liên hợp quốc mà Hà Nội đã tự nguyện phê chuẩn, và đang làm như vậy mà hoàn toàn không bị trừng phạt.
Cộng đồng quốc tế đang hoàn toàn thất bại trong việc buộc Việt Nam phải chịu trách nhiệm về các hành vi vi phạm nhân quyền."
Nhà báo Huy Đức là ai?
Ông Trương Huy San, sinh năm 1963, gia nhập quân tình nguyện Việt Nam phục vụ ở chiến trường Campuchia trong thời gian Việt Nam chiếm đóng đất nước này vào những năm 1980.
Sau đó, ông gia nhập báo Tuổi Trẻ và cũng viết cho Thanh Niên, Diễn Đàn Doanh Nghiệp, Nông Thôn Ngày Nay và Sài Gòn Tiếp Thị.
Sau khi nghỉ viết báo, ông chuyển sang viết blog Osin và viết sách.
Năm 2012, ông xuất bản sách “Bên Thắng cuộc” gồm hai tập “Giải phóng”và “Quyền bính” với bút danh Huy Đức. Cuốn sách không được phát hành công khai tại Việt Nam, tuy nhiên, vẫn được nhiều người trong nước đón nhận, chuyền tay nhau xem.
Trang Facebook của ông có hơn 350.000 người theo dõi trước khi bị gỡ bỏ.
Ông là nhà phản biện chính sách công khai hiếm hoi ở Việt Nam về các vấn đề nhạy cảm, như môi trường, dân chủ, tự do báo chí. Ông cũng thường xuyên bình luận về chiến dịch chống tham nhũng “đốt lò” do cố Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng khởi xướng, và tình trạng tham nhũng trong Bộ Công an, lúc đó do ông Tô Lâm đứng đầu - hiện là Tổng bí thư đương nhiệm".
Sau khi ông San bị bắt, nhiều tổ chức nhân quyền như Theo dõi Nhân quyền (HRW), Phóng viên Không Biên giới (RSF), và học giả trên thế giới đã kêu gọi Hà Nội phóng thích ông.