មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងដែលធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគារដោយសារការតស៊ូមតិពីបញ្ហាព្រំដែន លោក អ៊ុំ សំអាន ចោទ ស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលលុបចោលអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា កាលពីឆ្នាំ២០០១ និងងាកទៅប្ដឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) វិញ។ អ្នកវិភាគទទូចឱ្យអ្នកនយោបាយរួមគ្នាស្វែងរកដំណោះស្រាយដើម្បីទាមទាររកចំណែកកោះគជ់។
អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅមណ្ឌលខេត្តសៀមរាប លោក អ៊ុំ សំអាន ទទូចទៅនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ឱ្យប្ដឹងករណីកោះគជ់ទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិដើម្បីទាមទារយកចំណែកកោះគជ់មកវិញ ព្រោះលោកថាពលរដ្ឋខ្មែរនឹងបន្តធ្វើបាតុកម្មរហូតដល់កម្ពុជាទទួលបានចំណែកទឹកដីពីកោះគជ់យ៉ាងតិចណាស់ពាក់កណ្ដាល។
លោក អ៊ុំ សំអាន៖«អនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាគឺគ្រាន់តែជាការមូលដ្ឋានគ្រឹះក្នុងការចរាចរប៉ុណ្ណោះឯងដូចច្នេះកម្ពុជាមានសិទ្ធិលុបចោលអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាគ្រប់ពេល ហើយបន្ទាប់ពីលុបចោលអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាហើយកម្ពុជាអាចទាមទារយកកោះគជ់មកហើយៗប្ដឹងថៃទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិហើយមិនត្រូវចរចាទ្វេភាគីទេ ព្រោះចារចារទ្វេភាគគីមិនបានកោះគជ់មកវិញទេ ព្រោះថៃគ្រប់គ្រងកោះគជ់១រយភាគរយរឿងអីថៃឱ្យមកយើងដូចរឿងប្រាសាទព្រះវិហារអ៊ីចឹងកាលឆ្នាំ១៩៦២ បើសម្ដេចតាមិនប្ដឹងថៃទៅតុលាការអន្តរជាតិ យើងមិនបានប្រាសាទព្រះវិហារមកវិញនោះទេ»។
ចំណែកអតីតតំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំង និងបច្ចុប្បន្នជា អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក សុន ឆ័យ លើកឡើងថាកោះគជ់គឺជាទឹកដីមួយសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិដែលផ្ដល់ផលប្រយោជន៍មហាសាលដល់ជាតិ ដូច្នេះលោកសង្ឃឹមថា រដ្ឋាភិបាលនឹងដឹកនាំអ្នកបច្ចេកទេសដើម្បីចរចា ឬប្ដឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិដើម្បីទាមទារចំណែកកោះគជ់មកវិញ។
លោក សុនឆ័យ៖«ខ្ញុំធម្មតាទេ យើងជាជាតិសាសន៍មួយ យើងចេះតែចង់ការពារទឹកដីរបស់យើងដែលនៅសល់ យើងមិនត្រូវបណ្ដោយឱ្យមានការបាត់បង់ទៅទៀតទេ ហើយត្រង់បញ្ហាបច្ចេកទេសយ៉ាងណា ដូចខ្ញុំបានជម្រាបគឺត្រូវតែខិតខំរកអ្នកឯកទេសឱ្យបានច្រើននាក់ដែលយល់ដឹងពីលក្ខណៈច្បាប់កិច្ចព្រមព្រៀងផ្សេងៗ»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋានកិច្ចការព្រំដែន លោក អាន សុវឌ្ឍនា និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស លោក ជុំ សុន្ទរី ដើម្បីសុំការបកស្រាយជុំវិញរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ។
ទោះជាយ៉ាងណា នាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែធ្នូ បញ្ជាក់ថា គណៈកម្មាធិការព្រំដែនកម្ពុជានៅបន្តចរចាជាមួយភាគីថៃទៅតាមផ្លូវច្បាប់ និងសន្តិវិធី ហើយលោក អំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋជឿទុកចិត្តលើរដ្ឋាភិបាលបក្សប្រជាជនកម្ពុជាចំពោះការការពារបូរណភាពទឹកដី។ លោកអះអាងថា មិនធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីកម្ពុជាមួយមីលីម៉ែត្រឡើយ។
ដោយឡែក អ្នកវិភាគ និងជាអ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍសង្គម បណ្ឌិត មាស នី មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាទឹកដីនេះគឺជារឿងសំខាន់ និងទាមទារឱ្យអ្នកនយោបាយទុកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនចោល និងងាកមករួមគ្នាក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រទេសជិតខាងវិញ។ បណ្ឌិត មាស នី យល់ថា ការប្រើប្រាស់គោលនយោបាយអន្តរជាតិជាពិសេសការប្ដឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិគឺជាជម្រើសដ៏ល្អមួយ។
បណ្ឌិត មាស នី៖«អ៊ីចឹងជម្រើសមានតែពីរទេ ប្រសិនគឺថា វាយឺតពេលដោយសារកោះហ្នឹងស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់គេ ហើយយើងពិបាកក្នុងការប្ដឹង តែបើថាបច្ចេកទេសនៅមានការសង្ស័យអាហ្នឹងការប្ដឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិគឺជាជម្រើសដែលល្អដូចយើងធ្វើនៅព្រះវិហារ»។
ជុំវិញរឿងកោះគជ់នេះ ក្រុមអ្នកជាតិនិយមអាវលឿងថៃ ទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលអ្នកស្រី ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ (Paetongtarn Shinawatra) លុបចោលអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០០១ ឬ MOU44 ស្ដីពីការអភិវឌ្ឍន៍រួមគ្នានៃធនធានប្រេង និងឧស្ម័ន លើតំបន់នេះ ដែលត្រូវចែកផលប្រយោជន៍ជាមួយកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកស្រី ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត់ បានប្រាប់កាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍ (Bangkok Post) កាលពីខែវិច្ឆិកាថា ប្រទេសថៃត្រូវការសហការពីកម្ពុជាក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា (MOU) ហើយគណៈកម្មាធិការបច្ចេកទេស (JTC) រួមគ្នានឹងត្រូវបង្កើតដើម្បីចាប់ផ្ដើមការចរចា។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃរូបនេះបានប្រាប់ទៅក្រុមប្រឆាំងថៃ ថាអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នា ឆ្នាំ២០០១ ជាមួយកម្ពុជានោះមិនជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយកោះគជ់ទេ ដោយអ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា កោះគជ់ជារបស់ថៃរួចទៅហើយ។
បច្ចុប្បន្នកោះគជ់ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលថៃអភិវឌ្ឍ ដោយបង្កើតទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ ដោយមានភ្ញៀវទៅកម្សាន្តប្រហែល ៣០ម៉ឺននាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយកោះនេះ ក៏ជាកន្លែងទាហានជើងទឹករបស់ថៃ យកធ្វើជាកន្លែងសមយុទ្ធផងដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។