Ý kiến của giới chuyên môn trong nước và các chứng minh khoa học về cây Aloe vera ra sao? Các phương pháp được khuyến khích sử dụng cây Lô hội phổ biến tại Việt Nam hiện nay là gì?
Chúng tôi mời quý vị gặp gỡ với Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim, Trưởng khoa Y học Cổ truyền, Trường Đại học Y Hà Nội, kiêm Phó Viện trưởng Viện Y học Cổ truyền Quốc gia, để cùng đi tìm câu trả lời.
Aloe vera, tiếng Việt gọi là cây Lô hội hay cây Nha đam, được dân gian xem như một loại thảo dược đa công dụng có thể trị bá bệnh, từ những chứng bệnh ngoài da cho đến các căn bệnh nan y như tiểu đường, ung thư?<br/>
Tác dụng của cây Lô Hội
Trước tiên, Giáo sư Kim trình bày sơ lược về các công dụng được tôn vinh của cây Lô Hội:
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Cây Lô hội gồm các công dụng như sau:
- Qua nghiên cứu dược lý, người ta thấy rằng Lô hội có tác dụng tẩy sổ tương đối mạnh. So với vị thuốc đông y khác chuyên dùng để tẩy sổ là Đại hoàn, Lô hội còn mạnh hơn. Tác dụng tẩy sổ này có thể dùng bằng đường uống hay đường thụt đại trường.
- Tác dụng về tim mạch. Người ta cho rằng nước sắc của Lô hội có tác dụng ức chế theo thí nghiệm trên ếch.
- Nước ngâm Lô hội có tác dụng ức chế với mức độ khác nhau đối với các loại nấm gây bệnh ngoài da.
- Lô hội còn có tác dụng kháng hoạt tính ung thư.
- Lô hội có tác dụng chữa các vết thương và vết bỏng. Nước sắc Lô hội 10% khi bôi trên thỏ, chuột để thí nghiệm cho thấy có thể rút ngắn thời gian điều trị.
- Gần đây có một số nghiên cứu cho thấy nước sắc của Lô hội dùng điều trị bỏng cho kết quả tốt.
- Có nghiên cứu nói về tác dụng chống khối u của Lô hội. Aloe vera được chiết xuất bằng cồn có tác dụng ức chế sự phát triển của một số khối u.
- Cũng có tài liệu cho rằng Lô hội có tác dụng điều trị xơ gan cổ chướng.
- Liều nhỏ từ 0,5-1g Lô hội có thể giúp kích thích tiêu hóa vì nó kích thích nhẹ niêm mạc ruột và không cho cặn bã ở lâu trong ruột. Ngược lại, nếu sử dụng liều cao thì Lô hội là thuốc tẩy sổ tương đối mạnh, nhưng tác động lại chậm, đồng thời đưa lại những tác dụng không mong muốn, gây sự xung huyết của các cơ quan trong ổ bụng, đặc biệt là đại tràng. Sau 10-15 giờ sử dụng, Lô hội làm phân mềm nhão nhưng không lỏng, và bệnh nhân hơi đau bụng.
- Lô hội liều cao từ 200-500 mg nhựa khô, tức khoảng 3-5 lá aloe vera tươi có tác dụng tẩy sổ mạnh. Công năng sổ này là do các chất của Lô hội có tính kích ứng đường ruột.
- Lô hội cũng có tính kháng sinh. Các nghiên cứu mới nhất chứng minh rằng gel Lô hội tươi có tính sát khuẩn, gây tê, làm giảm đau khi bôi, làm tăng các vi tuần hoàn. Vì vậy, nó giúp mau lành các vết thương khi bôi lên. Đồng thời, các tố chất trong Lô hội có thể kết hợp với các ion calcium trong đường tiểu thành hợp chất tan được để tống ra ngoài theo nước tiểu.
- Gel của Aloe vera còn có tác dụng làm săn da.
Trong y học cổ truyền, nó được dùng trong các trường hợp vị trường thực nhiệt, tức táo bón do nhiệt gây nên. Ngoài ra, nó còn được sử dụng trong các trường hợp như chóng mặt, đau đầu, ù tai, tinh thần bất an, can đờm, thực nhiệt. Nó có tác dụng trong các trường hợp mụn nhọt, các vết loét do lao hạch. <br/>
Giáo sư-TS. Nguyễn Nhược Kim
Trà Mi: Về khía cạnh y học cổ truyền, cây Lô hội được sử dụng ra sao, thưa giáo sư?
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Đứng về góc độ y học cổ truyền thì Lô hội có tác dụng thanh trường, thông tiện, thanh can, giáng hoà, và giải độc.
Trong y học cổ truyền, nó được dùng trong các trường hợp vị trường thực nhiệt, tức táo bón do nhiệt gây nên. Ngoài ra, nó còn được sử dụng trong các trường hợp như chóng mặt, đau đầu, ù tai, tinh thần bất an, can đờm, thực nhiệt. Nó có tác dụng trong các trường hợp mụn nhọt, các vết loét do lao hạch.
Đồng thời người ta có thể dùng Lô hội để chữa ngộ độc. Trong y học cổ truyền, liều lượng thường dùng là khoảng 0,4 đến 1,2g trong một ngày.
Hiện nay, tại Việt Nam có một công trình cấp luận án tiến sĩ, tôi có ngồi trong hội đồng này, tức là người ta dùng Lô hội dưới dạng pô-mát mỡ bôi để có tác dụng tham gia điều trị hỗ trợ bệnh vẩy nến.Tuy nhiên, đây là đề cương mới bắt đầu nghiên cứu nên phải chờ khoảng 2 năm nữa mới có kết quả cụ thể.
Đấy là tóm tắt những tác dụng cơ bản của Lô hội dưới góc độ dược lý y học hiện đại và y học cổ truyền.
Trà Mi: Thưa giáo sư, trong các công dụng giáo sư vừa nêu ra về cây Lô hội, tại Việt Nam, các phương pháp được khuyến khích sử dụng aloe vera phổ biến nhất hiện nay như thế nào?
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Người ta mới sử dụng Lô hội trong điều trị hỗ trợ đối với bệnh vẩy nến. Còn việc khuyến khích trồng cây Lô hội và những công trình nghiên cứu khoa học về cây này hiện nay ở Việt Nam tôi chưa thấy. Cho nên, tôi không dám phát biểu về những vấn đề này.
Hiện nay, tại Việt Nam có một công trình cấp luận án tiến sĩ, tôi có ngồi trong hội đồng này, tức là người ta dùng Lô hội dưới dạng pô-mát mỡ bôi để có tác dụng tham gia điều trị hỗ trợ bệnh vẩy nến.Tuy nhiên, đây là đề cương mới bắt đầu nghiên cứu nên phải chờ khoảng 2 năm nữa mới có kết quả cụ thể.
Giáo sư-TS. Nguyễn Nhược Kim
Công dụng của Lô hội có đáng tin cậy?
Trà Mi: Trong số những công dụng của Lô hội mà giáo sư vừa nêu, hiện nay trên thế giới cũng có nhiều ý kiến tranh cãi. Ví dụ như khuyến cáo của cơ quan Lương thực và Thuốc men Hoa Kỳ FDA.
Họ cho rằng việc sử dụng Lô hội giúp nhuận trường có thể làm mất nhiều potassium trong cơ thể, gây nguy hiểm tính mạng. Công dụng của Lô hội trong việc chữa ung thư cũng có đề nghị là cần bằng chứng chứng minh thêm.
Cũng có những phản bác nói rằng dùng Lô hội trị bỏng có thể gây lâu lành đối với các vết thương sâu. Xin được nghe ý kiến của giáo sư về các tranh cãi này.
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Thật ra ở Việt Nam hiện nay, vấn đề nghiên cứu cây Lô hội trong tất cả các lĩnh vực đó chưa nhiều, mà y học ngày nay là y học bằng chứng. Cho nên tôi không dám phát biểu về góc độ này.
Về việc dùng cây Lô hội chữa ung thư, hiện nay ở Việt Nam chưa đề cập tới. Chúng tôi có sử dụng các cây khác. Điều trị ung thư trong nước hiện nay vẫn sử dụng các phương pháp kinh điển là phẫu thuật, hóa trị, xạ trị. Khi sử dụng hóa và xạ trị sẽ sinh ra những tác dụng không mong muốn, ví dụ làm suy giảm miễn dịch, thì chúng tôi sử dụng các vị thuốc đông y khác như linh chi, tam thất để hỗ trợ, nhằm khắc phục các tác dụng không mong muốn do hóa và xạ trị mang lại.
Chúng có tác dụng góp phần hồi phục các tế bào miễn dịch như TCD4, TCD8. Những cái đó chúng tôi có nghiên cứu. Còn Lô hội trong lĩnh vực này thì chúng tôi chưa nghiên cứu.
Lô hội giúp điều trị bỏng thì ở Việt Nam có đề cập tới, nhưng các công trình nghiên cứu còn mờ nhạt lắm. Hiện nay những việc này chúng tôi chỉ dám phát biểu vậy thôi.
Trà Mi: Trong lúc tại Việt Nam chưa có các công trình chứng minh những tác dụng được xem là đa dạng của cây Lô hội, Bộ Y tế có khuyến cáo gì đối với người sử dụng aloe vera thiên nhiên không, thưa giáo sư?
Chỉ có là tại Việt Nam, cây Lô hội là một vị thuốc y học cổ truyền. Điều này đã được ghi vào sách vở rồi, nhưng việc sử dụng Lô hội trong việc chữa trị thì chưa phổ biến. Đối với chúng tôi, những người nghiên cứu kết hợp đông-tây y, cây Lô hội chưa được khuyến cáo dùng phổ biến. <br/>
Giáo sư-TS. Nguyễn Nhược Kim
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Hiện tại Việt Nam chưa có. Chỉ có là tại Việt Nam, cây Lô hội là một vị thuốc y học cổ truyền.
Điều này đã được ghi vào sách vở rồi, nhưng việc sử dụng Lô hội trong việc chữa trị thì chưa phổ biến. Đối với chúng tôi, những người nghiên cứu kết hợp đông-tây y, cây Lô hội chưa được khuyến cáo dùng phổ biến.
Nên hay không nên dùng Lô hội?
Trà Mi: Về mặt chính thức thì không có sự khuyến cáo nên hay không nên dùng. Thế nhưng trong dân gian, có rất nhiều người tin cậy cây Lô hội. Giới chuyên môn có lời khuyên nào đối với người tiêu dùng?
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Những tác dụng phụ của Lô hội cũng nhiều. Ví dụ như trong tài liệu chúng tôi biên soạn để tìm hiểu cây Lô hội, ta có thể thấy ngay rằng Lô hội có thể sử dụng như thuốc tẩy sổ mạnh nhưng có thể gây xung huýêt nội tạng.
Cho nên dùng phải cẩn trọng chứ không thể tùy tiện. Lô hội không được chỉ định trong trường hợp phụ nữ đang có thai hay bị hành kinh. Trong những trường hợp bị đi ngoài lỏng cũng không được dùng Lô hội. Các trường hợp bệnh nhân bị trĩ hoặc sa trực tràng cũng không được dùng Lô hội.
Kế đến, có khuýên cáo rằng Lô hội với liều nhỏ từ 0,4-1,2g thường được dùng dưới dạng thuốc hoàn, không được sử dụng dưới dạng thuốc sắc. Nếu Lô hội được dùng với liều cao đến 8g có thể dẫn tới tử vong.
Trà Mi: 8g liều cao như giáo sư vừa nói là liều lượng đối với mỗi ngày, phải không ạ?
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Vâng.
Trà Mi: Ngoài những trường hợp chống chỉ định như thế, một người có sức khỏe tốt, uống Lô hội tươi hay ăn lá Lô hội đã nấu chín mỗi ngày, có nên chăng?
Với tài liệu chúng tôi có thì không nên. Bởi lẽ ngay cái liều thấp thôi 0,4-1,2g thì cũng phải dùng dạng thuốc hoàn chứ không phải thuốc sắc. Những công trình nghiên cứu tới nay đề nghị dùng Lô hội dạng pô-mát bôi ngoài chứ không phải dạng uống. <br/>
Giáo sư-TS. Nguyễn Nhược Kim
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Với tài liệu chúng tôi có thì không nên. Bởi lẽ ngay cái liều thấp thôi 0,4-1,2g thì cũng phải dùng dạng thuốc hoàn chứ không phải thuốc sắc. Những công trình nghiên cứu tới nay đề nghị dùng Lô hội dạng pô-mát bôi ngoài chứ không phải dạng uống.
Trà Mi: Tóm lại, những điều cần lưu ý đối với việc sử dụng cây Lô hội thiên nhiên và các chế phẩm từ Lô hội, giới chuyên môn có lời khuyên gì cho người tiêu dùng?
Giáo sư-Tiến sĩ Nguyễn Nhược Kim: Chúng tôi nghĩ rằng y học ngày nay là y học bằng chứng. Chúng ta nắm các tác dụng tích cực của nó, nhưng cũng phải biết những tác dụng phụ không mong muốn của nó. Không nên quá lạm dụng có thể gây nên những kết quả đáng tiếc như bị ngộ độc, bị dị ứng.
Cây Lô hội ngoài những tác dụng được nêu lên rất nhiều, mà chứng minh thì cũng còn rất hạn chế, tác dụng không mong muốn cũng khá nhiều, cho nên dùng phải hết sức thận trọng. Và cần phải nghiên cứu nhiều hơn nữa, nhưng rất tiếc là Việt nam chưa có nghiên cứu nhiều.
Y học ngày nay là y học bằng chứng cho nên cần phải có nhiều công trình nghiêm túc, khoa học thì chúng ta mới có thể đánh giá được đúng. Tôi cung cấp những thông tin về Lô hội quá nghèo nàn, nhưng không làm thế nào được bởi vì hiện nay trong tay chúng tôi chỉ có những công trình thế thôi. Chúng tôi chỉ nói những gì chúng tôi chứng kíên, còn những gì chưa có về mặt khoa học thì chúng tôi không dám phát biểu.
Trà Mi: Xin chân thành cảm ơn giáo sư đã dành thời gian cho chương trình hôm nay.
Chương trình Sức khoẻ và Đời sống tuần này xin dừng lại tại đây. Hẹn gặp lại quý vị và các bạn trong một đề tài mới sáng thứ năm tuần sau. Trà Mi thân ái kính chào.