Được biết, tuy chỉ một quyết định đơn giản, nhưng nó sẽ ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng đến ngành xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam. Và vì sao lại có chuyện định nghĩa lại tên gọi của hai con cá mà Việt Nam đã xuất khẩu vào Mỹ từ năm 2002 đến nay?
Mời quí vị nghe một số chi tiết trong mục Câu Chuyện Hàng Tuần kỳ này qua phần trình bày của tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng, phó chủ tịch thường trực của Hiệp Hội Chế Biến và Xuất Khẩu Thuỷ Sản Việt Nam.
Định nghĩa lại tên gọi của hai loài cá
Được biết, vào ngày 15 đến 17 tháng 12 năm 2008 vừa qua, tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng, cùng với thứ trưởng Bộ Công Thương, ông Nguyễn Thành Biên, và hai vị vụ trưởng thuộc Bộ Nông Nghiệp, và Bộ Công Thương Việt Nam, cùng một số doanh nghiệp ở Việt Nam và Hoa Kỳ, kinh doanh trong lãnh vực xuất và nhập khẩu thủy sản đã đến Washington D.C để trình bày về mối quan ngại của họ khi hay tin phía chính phủ Hoa Kỳ sẽ định nghĩa lại tên gọi của cá basa và cá tra Việt Nam.
Trong 3 ngày liên tiếp, đoàn đã gặp một số dân biểu Quốc Hội Hoa Kỳ, Bộ Ngoại Giao, Bộ Nông Nghiệp và các cơ quan chức năng liên quan đến mậu dịch giữa hai nước. Được biết, theo đạo luật Đầu Tư Nông Thôn và An Ninh trang trại của Hoa Kỳ ban hành ngày 13 tháng 5 năm 2002, thì sản phẩm cá tra và cá basa của Việt Nam, không thể sử dụng tên gọi “catfish”.
Cụ thể hơn nữa, là hai loại cá này, khi xuất khẩu, phải dán nhãn với tên khác theo sự hướng dẫn của Cơ Quan Quản Lý Thực Phẩm Dược Phẩm Hoa Kỳ, tức FDA. Từ Hà Nội, theo tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng, nay, mọi chuyện lại thay đổi hoàn toàn khác và chuyện định nghĩa lại tên gọi của hai loài cá của Việt Nam này là do ý định của một số người mà thôi. Ông nói:
“Mình chỉ có thể bình luận là ý định của một số người thôi. Trước đây, việc quản lý chất lượng thuỷ sản là của FDA. Cái Farm Bill thông qua 2008 vừa qua, đưa riêng con catfish về Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ quản lý.
Cái nguyên tắc quản lý của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ đối với sản phẩm nhập khẩu khác với nguyên tắc cũng như phương thức mà cho đến nay, FDA đang làm. Và đồng thời, trong Farm Bill cũng nói là giao cho Bộ Trưởng Nông Nghiệp Hoa Kỳ, ban hành định nghiã về catfish. Bây giờ một số người lại đang vận động đưa cá của Việt Nam, là cá tra và basa dưới tên catfish.
Phản ứng của phía Việt Nam
Với ý định thay đổi tên gọi như thế, phản ứng về phía Việt Nam của các doanh nghiệp ra sao, ông cho biết:
“Việt Nam cảm thấy là không công bằng. Cái hành xử này có vẻ là “sáng nắng chiều mưa”. Về mặt kinh tế và xã hội thì đây là một việc rất lớn. Bởi vì con cá basa của Việt Nam gía trị xuất khẩu khoảng hơn 1.4 tỷ đô la. Cộng thêm sản lượng tiêu thụ trong nội địa thì khoảng 200 triệu đô. Và như thế là chiếm khoảng 2% GDP của Việt Nam.
<i>Việt Nam cảm thấy là không công bằng. Cái hành xử này có vẻ là "sáng nắng chiều mưa". Về mặt kinh tế và xã hội thì đây là một việc rất lớn.</i>
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng
Một con cá chiếm 2% GDP của một nước. Tức là cực kỳ lớn. Điểm thứ hai rất quan trọng là để sản xuất ra cái 2% này thì có khoảng 1 triệu người đủ các ngành nghề khác nhau t ạo ra cái gía trị này. Điểm thứ ba là nó tập trung ở vùng ĐBSCL, vùng có rất nhiều người nghèo. Một số đông người nghèo tham gia vào việc này. Chế biến, vận tải, sản xuất thức ăn, dịch vụ…
Một quyết định của Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ có thể ảnh hưởng đến đời sống cả 1 triệu người và 2% GDP của Việt Nam. Tình hình kinh tế khó khăn như hiện nay, nếu có gì tác động, ảnh hưởng xấu đến việc xuất khẩu con cá này thì nó sẽ gây tác hại rất nghiêm trọng.
Ông cũng cho biết thêm rằng, ngay sau khi đạo luật Farm Bill mới của Hoa Kỳ vừa thông qua vào tháng 6, thì nhà nước Việt Nam vô cùng quan ngại, vì nếu con cá basa và cá tra Việt Nam phải chịu sự kiểm soát của Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ, thì khả năng xuất khẩu của hai loại cá này vào thị trường Mỹ rất ít có hy vọng cho dù các doanh nghiệp Việt Nam chấp nhận thay đổi toàn bộ qui trình và hệ thống kỹ thuật theo tiểu chuẩn mới của Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ đi chẵng nữa. Vì trên thực tế, hiện nay, Bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ rất hạn chế nhập thực phẩm của nước ngoài vào. Ông nói tiếp:
“Phía chính phủ Việt Nam rất lo ngại về chuyện này. Tháng 9 vừa qua, Bộ Trưởng Bộ Nông Nghiệp Việt Nam, tiến sĩ Cao Đức Phát đã gửi một cái thư cho Bộ Trưởng Nông Nghiệp Hoa Kỳ về tên con cá này và ông ấy đã đề nghị thẳng là cho đến bây giờ cái luật không gọi cá này là catfish thì trong Farm Bill mới này đừng gọi là catfish.
Về phía doanh nghiệp thì chúng tôi phải chuẩn bị, vì các doanh nghiệp luôn phải đáp ứng moị điều kiện của thị trường kể cả về kỹ thuật, thương mại và lẫn về mặt tư pháp. Nhưng, hiện nay, cái nguyên tắc của USDA cho nhập khẩu chỉ có 34 nước thôi, thí dụ về thịt, và mỗi nước chỉ cho nhập một vài sản phẩm thịt mà thôi.
Chúng tôi có khả năng và đáp ứng nhu cầu của phía Hoa Kỳ. Tuy nhiên, nếu vì một lý do nào đó, mà những người nuôi catfish ở Mỹ áp lực với USDA rằng chúng tôi không cho cá catfish Việt Nam nhập vào Hoa Kỳ, thì mọi thứ chuẩn bị cho cách doanh nghiệp Việt Nam sẽ trở thành vô nghĩa.”
Doanh nghiệp Việt Nam chịu nhiều thiệt thòi
Ngoài ra, tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng cũng cho biết rằng, hiện nay, kể từ sau vụ kiện bán phá gía cá basa năm 2001, các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang chịu nhiều thiệt thòi, ông cho biết về mức thuế hiện nay của các doang nghiệp xuất khẩu hàng thủy sản vào Hoa Kỳ:
“Mức thuế khoảng 68%. Tuy nhiên, trong quá trình từ năm 2003 đến bây giờ thì có những doanh nghiệp mới được thành lập, không liên quan gì đến doanh nghiệp bị khiếu kiện, và họ xuất khẩu, lúc mới là 68%, nhưng sau đó thì họ chứng minh không hề phá gía gì cả, thì mức thuế thấp hơn.”
Một điểm cũng khá lưu ý là hiện nay, Việt Nam đang trực tiếp nhập khẩu hàng thức ăn gia súc khá lớn để nuôi cá basa và cá tra xuất khẩu. Theo ông, chính vì vậy, cũng có khả năng rằng nếu Việt Nam không còn được tiếp tục xuất khẩu hai loại cá này thì chuyện nhập khẩu thực phẩm của Mỹ cũng sẽ bị ảnh hưởng. Ông nói tiếp:
"Việt Nam đã nhập khẩu từ phía Hoa Kỳ thức ăn gia súc rất lớn, như đậu nành để trực tiếp nuôi con cá này thì trị gía khoảng 160 triệu đô. Trong khi đó, lượng cá xuất sang Hoa Kỳ thì chỉ khoảng 76 triệu trong năm qua. Cái bài toán là nếu Hoa Kỳ có biện pháp nào đó về mặt pháp lý mà không cho phép việc xuất khẩu con cá Việt Nam sang Hoa Kỳ, thì người chịu thiệt trước hết là nông dân Hoa Kỳ.
Vì đương nhiên, Việt Nam sẽ tìm nguồn đậu nành khác để nhập. Điểm nữa là Hoa Kỳ đang muốn mở rộng thị trường xuất khẩu thịt bò trên 36 tháng tuổi vào Việt Nam, Đó là chưa kể các sản phẩm khác như thịt gà. v..v,, thì trong lúc đó lại có nhưng người có ý định tạo ra rào cản với con cá Việt Nam. Ông bà mình thường nói là có đi, có lại…"
Kết quả
Trở lại chuyện phái đoàn Việt Nam vừa qua đi gặp các cơ quan hữu trách của Hoa Kỳ, kết quả cụ thể ra sao, tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng cho hay:
<i>Chúng tôi đã gặp rất nhiều người, 18 cơ quan, các Ủy Ban của Quốc Hội Hoa Kỳ, các Bộ…mỗi cơ quan của họ, theo chức năng, chúng tôi trình bày những khía cạnh khác nhau của vấn đề này. Và phản ứng thì cũng khác nhau.</i>
Tiến sĩ Nguyễn Hữu Dũng
"Chúng tôi đã gặp rất nhiều người, 18 cơ quan, các Ủy Ban của Quốc Hội Hoa Kỳ, các Bộ…mỗi cơ quan của họ, theo chức năng, chúng tôi trình bày những khía cạnh khác nhau của vấn đề này. Và phản ứng thì cũng khác nhau.
Ai cũng ủng hộ tự do thương mại, và họ cũng cảm thấy quan ngại nếu như chính sách của Hoa Kỳ mà ảnh hưởng đến tầm quan trọng như thế của một nước đối tác là Việt Nam, cũng như ảnh hưởng đến số lượng người lao động lớn như vậy. Họ cũng thấy việc thay đổi gọi catfish, chuyện đó thật tức cười, nhất là đối với một nước có hệ thống pháp lý chặt chẽ như Hoa Kỳ.”
Và nhân đây, đại diện cho Hiệp Hội Chế Biến và Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam, cùng tất cả các doanh nghiệp đang kinh doanh cá basa và cá tra, ông hy vọng rằng:
Người Việt Nam là một dân tộc tràn đầy hy vọng. Chúng tôi thấy rằng sự vận động này của một số giới sản xuất của Hoa Kỳ rất mạnh. Tuy nhiên, tôi tin vào ý thức chuộng công lý của hệ thống hành pháp củng như luật pháp của Hoa Kỳ. Họ cũng biết là cái gánh nặng của ngành cá tra, cá basa của Việt Nam phải chịu từ phía Hoa Kỳ từ năm 2001 đến bây giờ là quá nhiều. Chúng tôi tin rằng họ sẽ có sự cân nhắc rất kỹ như trong thư trả lời của ông Bộ Trưởng Bộ Nông Nghiệp Hoa kỳ hiện nay là họ sẽ rất cân nhắc khi đưa ra đinh nghĩa catfish này. Chúng tôi mong là Hoa Kỳ sẽ không đưa cá tra, cá basa này vào chung định nghĩa catfish như Bill 2002 đã nói.”
Thưa quí vị, vừa rồi là một số thông tin liên quan đến câu chuyện cá basa và cá tra của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Trong những ngày chuẩn bị đón năm mới Kỷ Sửu, thì các doanh nghiệp vẫn đang lo canh cánh bên lòng với cái tên gọi catfish hay không catfish.
Và liệu rồi đến tháng 3 tới đây, con cá basa và cá tra có còn tiếp tục được xuất khẩu vào Mỹ hay không? Và rồi chuyện gì sẽ xảy ra sau đó? Chúng ta đành phải chờ thời gian vậy! Mục Câu Chuyện Hàng Tuần xin chấm dứt nơi đây. Hẹn gặp qúi vị vào kỳ sau.