Nghệ sĩ đàn tranh Hải Phượng

Trà Mi, phóng viên đà i RFA

Theo quan niệm truyền thống Á Đông, nét đẹp của người phụ nữ không chỉ dựa trên tiêu chuẩn về dung mạo, nhan sắc, mà còn có nhiều tiêu chí đánh giá khác nữa. Chuyên đề phụ nữ hôm nay sẽ đề cập đến một trong bốn vẻ đẹp tao nhã "cầm-kỳ-thi-hoạ" của phụ nữ Việt Nam.

Trà Mi xin giới thiệu đến quý vị một ngón đà n điêu luyện trong là ng âm nhạc dân tộc hiện nay: Nghệ sĩ đà n tranh Hải Phượng.

Sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống nhạc dân tộc, nghệ sĩ Hải Phượng đã sớm bộc lộ tà i năng về âm nhạc từ khi còn tấm bé. Năm 7 tuổi, chị và o học đà n tranh ở Nhạc Viện TPHCM khóa đầu tiên năm 1976.

Sau mười mấy năm dà y công khổ luyện bên cung đà n từ trung học dà i hạn đến đại học, và cả cao học, năm ngoái, nghệ sĩ Hải Phượng vinh dự là 1 trong 2 thạc sĩ đầu tiên chuyên ngà nh sư phạm biểu diỠn âm nhạc dân tộc của Nhạc Viện. Hiện chị là giảng viên chính thức của Nhạc Viện thà nh phố. Ngoà i những thà nh tích và giải thưởng trong nước, tiếng đà n tranh ngọt ngà o, sâu lắng của chị còn vươn xa đến nhiều nước tại Châu Á và Châu Âu qua những cuộc liên hoan âm nhạc và giao lưu quốc tế.

Với niềm say mê âm nhạc dân tộc, chị đã cùng mẹ là nhà giáo ưu tú Thúy Hoan, và em gái là nghệ sĩ Hải Yến thà nh lập Câu lạc bộ Tiếng hát Quê hương và o năm 1981, với mục đích bảo tồn, phát triển, và phổ biến âm nhạc dân tộc Việt Nam.

Trà Mi: Xin chà o chị Hải Phượng. Chị có thể cho quý thính giả biết chị bắt đầu là m quen với tiếng đà n tranh từ khi nà o?

Thưởng thức tiếng đà n Hải Phượng

Vân Thiên Tường

Luyện Nam Cung

Tứ Đại Cảnh

Biến Tấu Lý Chim Quyên

Tình Ca Đất Bắc

Tình Ca Xứ Huế

Tình Ca Miền Nam

Mùa Thu Quê Hương

NS Hải Phượng: Phượng bắt đầu là m quen với đà n tranh từ hồi 5 tuổi. Lúc đó, mẹ Phượng là nhà giáo Phạm Thuý Hoan là giảng viên của trường quốc gia âm nhạc. Từ hồi nhỏ Phượng đã được mẹ dạy rồi. Đến năm 7 tuổi thì mình chính thức thi và o trường quốc gia âm nhạc tức Nhạc viện TPHCM.

Yêu thích âm nhạc dân tộc

Trà Mi: Vì sao chị yêu thích tiếng đà n tranh và đam mê âm nhạc dân tộc?

NS Hải Phượng: Từ nhỏ Phượng học là vì thấy thích, thấy nó lạ, thanh. Cà ng học mình cà ng yêu thích môn đà n tranh và cảm thấy rất gắn bó với nó. Mỗi lần nghe hoặc đà n đà n tranh thì mình luôn có những cảm xúc rất mới lạ, thấy thư giãn, thoải mái.

Trà Mi: Chị từng tham dự rất nhiều cuộc liên hoan âm nhạc quốc tế, mỗi lần đem chuông đi đánh xứ người như thế, chị có ghi nhận gì, có sự so sánh gì giữa âm nhạc cổ truyền Việt Nam mình với âm nhạc dân tộc của các nước bạn trên thế giới?

NS Hải Phượng: Phượng nhận thấy mỗi nền âm nhạc có cái hay riêng, nhưng đối với mình thì luôn cảm thấy âm nhạc Việt Nam là hay nhất.

Trà Mi: Nhưng qua những lần liên hoan quốc tế như thế thì chị thấy các nước đánh giá như thế nà o đối với âm nhạc dân tộc của Việt Nam mình?

NS Hải Phượng: Những nhà chuyên môn quốc tế mà Phượng đã tiếp xúc nói là nhìn nhạc cụ Việt Nam rất đơn giản, nhưng đến khi mình diỠn tấu thì họ rất ngạc nhiên vì cái kỹ thuật của đà n cũng như sự biểu cảm của nó. Như cây đà n bầu chẳng hạn, chỉ có 1 dây nhưng có thể đánh lên một bà i có lúc vui, có lúc thật buồn. Họ rất thích thú và say mê tiếng đà n của mình.

Trà Mi: Nói tới tiếng đà n của chị thì Trà Mi rất thích bà i Lý Chim Quyên do chị diỠn tấu. Sẵn đây, Trà Mi xin trích một đoạn ngắn để mời quý thính giả cùng thưởng thức.

Quá trình khổ luyện

Trà Mi: Để có được tiếng đà n trao chuốt như vậy mất thời gian tập luyện bao lâu thưa chị?

NS Hải Phượng: Đương nhiên là phải khổ luyện, mà khổ luyện thì rất là mất thời gian.

Trà Mi: Quá trình luyện tập của chị như thế nà o ạ?

NS Hải Phượng: Trong những cuộc thi hay biểu diỠn lớn thì mình tập đến chừng nà o đạt được thôi.

Trà Mi: Là người giảng dạy lâu năm, chị thấy một học viên cần bao lâu mới có thể đà n được một bà i thà nh thạo?

NS Hải Phượng: Nếu siêng tập thì một bà i đơn giản mất 1 tháng. Còn những bà i phức tạp thì có thể là tập mỗi ngà y 8 tiếng trong vòng 5 tháng.

Trà Mi: Nhưng cơ bản là sau bao nhiêu khoá học thì họ biết đà n và hiểu được những nốt nhạc?

NS Hải Phượng: Cái đó thì nhanh lắm, chỉ trong vòng 4 tháng thôi.

"Tuy khiêm tốn nhưng không mất đi"

Trà Mi: Vừa rồi, Trà Mi có dịp được trao đổi với giáo sư-tiến sĩ Trần Văn Khê thì giáo sư có nhận xét rằng nền âm nhạc dân tộc Việt Nam đang trong tình trạng nguy hiểm. Là một người thà nh danh trong lĩnh vực âm nhạc dân tộc, chị nhận thấy tình hình sinh hoạt âm nhạc dân tộc trong nước hiện nay ra sao ạ?

NS Hải Phượng: Thật ra không chỉ âm nhạc Việt Nam mà một số các nước Phượng đã đến ví dụ như Hà n Quốc, Nhật Bản, Thái Lan.. thì âm nhạc dân tộc có vị trí rất khiêm tốn so với nhạc trẻ, nhạc thời trang.

Mời bạn tham gia mục Trang Phụ Nữ. Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Tuy khiêm tốn nhưng không mất đi. Một bà i hát thời trang năm nay người ta hát, năm sau có thể không còn thích hát nữa, nhưng một bà i dân ca thì đã sống qua bao nhiêu năm và sẽ vẫn sống. Bởi khi người ta nhận ra giá trị đích thực của nó thì người ta sẽ gìn giữ, bảo tồn.

Mình nghĩ là nó không bị mai một theo thời gian. Nó không có bề nổi, nhưng có bề sâu. Âm nhạc dân tộc giống như lớp phù sa ở dưới, mặc dù người ta không nhìn thấy nhưng nó vẫn chảy.

"Kiếm sống bằng niềm đam mê"

Trà Mi: Thế nhưng chị và đồng nghiệp, những người có lòng với âm nhạc dân tộc có thể kiếm sống bằng tà i năng của mình trong lĩnh vực nà y không?

NS Hải Phượng: Hiện thời bây giờ tuy không kiếm sống một cách dỠdà ng, nhưng những người là m âm nhạc dân tộc vẫn sống với niềm đam mê của mình. Về mặt xã hội thì người ta vẫn tôn trọng, chỉ có điều là mình kiếm tiền không bằng ca sĩ thôi.

Trà Mi: Hồi xưa phụ nữ Việt Nam thường được đánh giá qua những tiêu chuẩn như là "cầm, kỳ, thi, hoạ". Chị thấy cái quan niệm nà y ngà y nay nó đã thay đổi như thế nà o?

Phụ nữ Việt Nam ngà y nay

NS Hải Phượng: Phụ nữ bây giờ ở đây người ta gọi là "giỏi việc nước đảm việc nhà ". Nếu theo tiêu chí "công-dung-ngôn-hạnh" như ông bà mình ngà y xưa thì có lẽ là phụ nữ giờ không có được công, dung, ngôn, hạnh vẹn toà n như ngà y xưa, mà bù lại phụ nữ ngà y nay không chỉ công việc trong gia đình mà công việc ngoà i xã hội cũng giỏi.

Trà Mi: Hồi xưa nhắc tới chữ "cầm" nghĩa là muốn nói đến đà n bầu, đà n tranh, hay đà n tì bà , nhưng các bạn gái ngà y nay khi nói về chữ "cầm" thì thường liên hệ đến khả năng chơi đà n piano hay các nhạc cụ tân thời của phương Tây. Chị nghĩ sao về điều nà y?

NS Hải Phượng: Đương nhiên đó là một điều thiệt thòi, nhưng không chỉ ở nước mình mà ở các nước khác cũng vậy. Ví dụ như ở Nhật, họ có những nguồn quỹ riêng dà nh cho âm nhạc dân tộc, cho những ai giảng dạy âm nhạc truyền thống. Ở Hà n Quốc cũng vậy, có những trường riêng, và những người dạy nhạc dân tộc rất được coi trọng, nhưng họ cũng không thể nà o phát triển mạnh và nhiều như các loại hình âm nhạc Tây phương.

Bảo tồn âm nhạc cổ truyền

Trà Mi: Các nước khác có chế độ ưu đãi đối với những người sinh hoạt âm nhạc dân tộc, cổ suý và có quỹ hỗ trợ những ai đến với âm nhạc cổ truyền. Còn ở Việt Nam mình có những điều đó chưa, thưa chị?

NS Hải Phượng: Thật ra Việt Nam vẫn còn nghèo. Những cái quỹ như vậy có lẽ chưa có nhiều, chủ yếu còn lo cái ăn cái mặt nhiều hơn, nhưng mình hy vọng trong tương lai, Việt Nam không chỉ nhận viện trợ từ bên ngoà i mà cũng sẽ có quỹ để tự khôi phục lại những cái vốn cổ.

Khi đi ra nước ngoà i bây giờ người Việt đã biết rằng một khi có trình độ âm nhạc dân tộc sẽ rất khó quên nguồn cội.

Trà Mi: Vâng, nhưng hầu như giới trẻ bây giờ quay lưng lại với nhạc cụ dân tộc mà chạy theo những nhạc cụ nước ngoà i. Chị muốn nhắn nhủ gì với các bạn nữ yêu nhạc hay không?

NS Hải Phượng: Các bạn nếu yêu mến, nên tham gia các câu lạc bộ âm nhạc dân tộc. Còn nếu không có điều kiện tham gia thì nên thể mua băng đĩa về nghe để hiểu hơn về những gì cha ông đã dà y công gìn giữ bao nhiêu năm.

Trà Mi: Rất cảm ơn thời gian chị đã dà nh cho chương trình hôm nay, và xin chúc chị tiến xa hơn nữa trên con đường nghệ thuật của mình.

Chuyên đề Phụ xin chia tay với quý vị tại đây. Hẹn tái ngộ cùng quý vị trong một chuyên đề mới và o tuần sau. Trà Mi kính chà o.