ក្រុមយុវជន និងពលរដ្ឋរស់នៅក្រៅប្រទេសធ្វើយុទ្ធនាការទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានចំនួន ៥នាក់ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។ ពួកគាត់អះអាងថា កិច្ចការពារបរិស្ថានមិនមែនជាអំពើខុសច្បាប់ ហើយការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានដាក់ពន្ធនាគារគឺមិនបានផ្ដល់ចំណេញអ្វីដល់រដ្ឋាភិបាលឡើយ។
ក្រុមយុវជនដែលស្រឡាញ់ធនធានធម្មជាតិ នាំគ្នាបង្ហោះសារនៅតាមបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក ដើម្បីទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញជាបន្ទាន់ ពីព្រោះការចាប់សកម្មជនបរិស្ថានដាក់ពន្ធនាគារគឺជាអំពើអមនុស្សធម៌ និងមិនអាចទទួលយកបាន។
សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ លោក ផៃ ផាន់យ៉ា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា ថា ការធ្វើយុទ្ធនាការទាមទារឱ្យដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាននេះ គឺដោយសារលោកមិនអាចទទួលបានចំពោះការកាត់ក្ដីរបស់តុលាការ។ លោកបន្តថា មិនត្រឹមតែសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិទទួលយកមិនបាននោះទេ សូម្បីតែពលរដ្ឋ និងសហគមន៍អន្តរជាតិក៏ចេញសារថ្កោលទោសបន្តបន្ទាប់ចំពោះចំណាត់ការរបស់តុលាការនេះដែរ។
លោក ផៃ ផាន់យ៉ា៖«សម្រាប់ខ្ញុំទទួលយករឿងហ្នឹងមិនបានទេពីព្រោះយើងជាយុវជន យើងប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពខ្លួនឯង យើងគ្រាន់តែលើកយកបញ្ហាពីស្រុកទេសខ្លួនឯង។ យើងមិនបានទៅប្រឆាំងអត់មានធ្វើសកម្មភាពអីដែលមិនស្របច្បាប់រដ្ឋាភិបាលគួរតែបង្ហាញពីទំនួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនឯងចំពោះច្បាប់នេះមិនមែនជាទង្វើខុសច្បាប់ទេគាត់គួរណាតែ លើកទឹកចិត្តឱ្យយុវជនចូលរួមក្នុងការការពារបរិស្ថានក្នុងការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនិងលើកយកបញ្ហារបស់ប្រទេសជាតិមកដោះស្រាយ»។
ស្រដៀងគ្នានេះ សកម្មជនសង្គមនៅខេត្តបាត់ដំបង កញ្ញា ញាម មុន្នីរស្មី ថ្លែងថា កញ្ញាបានចូលរួមធ្វើយុទ្ធនាការនៅលើបណ្ដាញសង្គមដើម្បីទាមទារឱ្យតុលាការដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានទាំង៥នាក់ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។ កញ្ញាមើលឃើញថា សកម្មភាពរបស់សកម្មជនបរិស្ថាន គឺធ្វើឡើងដើម្បីបង្ហាញពីការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ និងទាមទារឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួមដោះស្រាយ។
កញ្ញា ញាម មុន្នីរស្មី៖«អ៊ីចឹងវាជាការគំរាមធ្ងន់ណាស់ ប្រសិនបើអ្នកការពារបរិស្ថានត្រូវជាប់ទោសបែរជាត្រូវតុលាការចេញសាលក្រមបែបហ្នឹងចុះយុវជន និងប្រជាពលរដ្ឋផ្សេងទៀត។ តើឱ្យពួកគាត់ចូលរួមការពារបរិស្ថានហ្នឹងយ៉ាងម៉េចអ្នកការពារបរិស្ថានត្រូវបានជាប់ទោសបែបហ្នឹង។ អ៊ីចឹងចង់សួរទៅតុលាការតើតុលាការចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចូលរួមបំផ្លាញបរិស្ថានមែន ប្រសិនបើយើងការពារបរិស្ថានហើយត្រូវបានជាប់ទោសទៅវិញ»។
ក្រៅពីនេះនៅមានបុគ្គលិកអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសមាគម មួយចំនួនទៀតបានបង្ហោះសារសម្ដែងការហួសចិត្ត និងចាត់ទុកការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានគឺជារឿងដ៏អាម៉ាស់បំផុតនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ហើយអ្នកខ្លះ រិះគន់ថា តុលាការមានចេតនាផ្ដាច់ឬគល់សំឡេងអ្នករិះគន់ជាដើម។
មន្ត្រីកម្មវិធីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ នៃអង្គការដៃគូដើម្បីបរិស្ថាន (PED) និងការអភិវឌ្ឍ លោក ម៉ា ចិត្រា បានបង្ហោះសារលើគណនីហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដោយលើកឡើងថា ការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានដាក់ពន្ធនាគារ គឺជារឿងអយុត្តិធម៌ និងមិនផ្ដល់ផលចំណេញអ្វីដល់រដ្ឋាភិបាលឡើយ។ លោកបន្តថា ការចាប់ខ្លួនសកម្មជនបរិស្ថានដាក់ពន្ធនាគារនេះនឹងធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋអស់ជំនឿលើរដ្ឋាភិបាល ហើយកម្ពុជាបន្តជាប់ឈ្មោះជាប្រទេសរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។
លោក ម៉ា ចិត្រា៖«អ៊ីចឹងប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលចង់ដោះស្រាយបញ្ហាទាំងអស់នេះរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានមកវិញហើយត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីដែលសកម្មជនបរិស្ថានបានរកឃើញ។ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអាហ្នឹងគឺចំណេញមែនទែន ចំណេញទី១ចំណេញទៅដល់ពលរដ្ឋខ្មែរគេនឹងគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលកាន់តែច្រើនគេនឹង ថារដ្ឋាភិបាល យកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបញ្ហាដែលកើតមាន»។
ការធ្វើយុទ្ធនាការរបស់ក្រុមយុវជនទាំងនេះ គឺក្រោយពេលដែលតុលាការក្រោមដែលនៅស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលរបស់កាន់អំណាច កាលពីថ្ងៃទី០២ ខែកក្កដា បានកាត់ទោសសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន៥នាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារចន្លោះពី៦ឆ្នាំ ដល់ ៨ឆ្នាំ ពាក់ព័ន្ធនឹងការពារបរិស្ថានក្រោមបទចោទ«រួមគំនិតក្បត់»និង«ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ»។ ជាងនេះទៅទៀតសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ៥នាក់ រួមមាន គឺលោក ថុន រដ្ឋា លោក យីម លាងហ៊ី លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងកញ្ញា ភួន កែវរស្មី ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចបញ្ជូនទៅឃុំឃាំងនៅពន្ធនាគារតាមខេត្តផ្សេងៗគ្នា។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទង អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញលោក អ៊ី រិន្ទ និងអ្នកនាំពាក្យនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក មាស សោភ័ណ្ឌ ដើម្បីសុំការបកស្រាយជុំវិញបញ្ហានេះបានទេនៅថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដា។
នៅក្នុងការទាមទារឱ្យដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាននេះ ប្រធានចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ បានជួបសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកប្រចាំរដ្ឋ រ៉ូដ អាយលែន (Rhode Island) លោក ហ្សូឌិន វ៉ៃហៅ (Sheldon Whitehouse) ដើម្បីរាយការណ៍អំពីការចាប់សកម្មជនបរិស្ថាន និងស្នើសមាជិកព្រឹទ្ធសភារូបនេះជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឱ្យដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។ រីឯពលរដ្ឋនៅប្រទេសជប៉ុន (Japan) និងកូរ៉េខាងត្បូង (South Korea) ពួកគេបានស្នើយ៉ាងទទូចឱ្យតុលាការបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសកម្មជន និងថ្កោលទោសរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ថាដឹកនាំប្រទេសឆ្ពោះទៅរករបបផ្ដាច់ការ។
ទាក់ទិនរឿងនេះ ប្រធានសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក នី សុខា មានប្រសាសន៍ថា តុលាការគួរតែពិចារណាដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថាន និងសកម្មជនសង្គមទាំងអស់ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ ដើម្បីលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ លោកបារម្ភថា បើរដ្ឋាភិបាលមិនដោះស្រាយបញ្ហានេះទេ នោះនឹងបង្កឱ្យកម្ពុជារងទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមទៀតពីអន្តរជាតិ។
លោក នី សុខា៖«ខ្ញុំយល់ថា រដ្ឋាភិបាលជាពិសេសគឺតុលាការ គួរតែធ្វើការពិចារណាធ្វើការដោះស្រាយ ឬក៏ទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ និងក្រុមយុវជនមាតាធម្មជាតិទាំងអស់ហ្នឹងឱ្យមានសេរីភាព ហើយរួមទាំងសកម្មជនផ្សេងៗត្រូវជាប់ដែលគេយល់ឃើញ ថាគ្រាន់តែបញ្ចេញមតិ ឬទស្សនផ្សេងៗអ៊ីចឹងត្រូវតែដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពទាំងអស់ ហើយរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែបង្កឱ្យមានបរិយាកាសសេរីភាពមួយដែលគេហៅថាលំហបរិយាកាសសេរីភាព»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារងការថ្កោលទោសជាបន្តបន្ទាប់ពីប្រជាពលរដ្ឋ និងសហគមន៍អន្តរជាតិពាក់ព័ន្ធនឹងការចាប់ខ្លួនសកម្មជនមាតាធម្មជាតិចំនួន៥នាក់ដាក់ពន្ធនាគារ។ លើសនេះ សហភាពអឺរ៉ុបព្រមានពីការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBBបន្ថែមទៀតប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង និងសកម្មជនសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួន ហើយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវតែដោះលែងអ្នកទោសមនសិការទាំងអស់មានសេរីភាព ដើម្បីឱ្យពួកគេអនុវត្តសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយរបស់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។