សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុករកឃើញថា ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាប្រើសិទ្ធិហួសពីគោលការណ៍ច្បាប់ នៅក្នុងអំឡុងពេលសវនាការ ដែលធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរងភាពអយុត្តិធម៌។ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើឱ្យក្រសួងយុត្តិធម៌ដាក់ពិន័យចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាដែលអនុវត្តខុសច្បាប់។
សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) ចេញផ្សាយរបាយការណ៍នៅថ្ងៃទី២ ខែមករា រកឃើញថា ចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញាប្រើសិទ្ធិផ្ទុយពីគោលការណ៍ច្បាប់ ក្រោយពីបានចូលរួមឃ្លាំមើលសវនាការ ១៧៥ករណី នៅតាមសាលាដំបូងរាជធានីខេត្តចំនួន២០ ចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០២២ ដល់ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣។
របាយការណ៍រកឃើញថា តុលាការបានរារាំងមិនឱ្យសាធារណជន ចូល ឬបណ្ដេញចេញពីបន្ទប់សវនាការមាន ៨១ភាគរយ រារាំងមិនឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានចូល ឬបណ្ដេញចេញពីបន្ទប់សវនាការ ៦៦ភាគរយ និងតុលាការលើកពេលប្រកាសសាលក្រមចំនួន ៩៧ភាគរយ។
របាយការណ៍បញ្ជាក់ថា ចៅក្រមជំនុំជម្រះបានប្រាប់ឱ្យជនជាប់ចោទសុំទោសមាន ៤៦ភាគរយ ព្រះរាជអាជ្ញាស្រែកសម្លុត នៅពេលជនជាប់ចោទមិនឆ្លើយមានចំនួន ៤ភាគរយ និងចៅក្រម ឬតំណាងអយ្យការសម្ដែងអាកប្បកិរិយាសម្លុតគំរាមជនជាប់ចោទចំនួន ១០ភាគរយ។
របាយការណ៍ដដែលឱ្យដឹងទៀតថា តុលាការបានបន្ថែមបទល្មើសថ្មី នៅពេលប្រកាសសាលក្រមមានចំនួន ៧៨ភាគរយ ហើយនៅក្នុងសវនាការក៏មិនបានពន្យល់លំអិតអំពីសិទ្ធិមានមេធាវី ឬសិទ្ធិការពារខ្លួន សិទ្ធិមិនឆ្លើយ សិទ្ធិមិនបង្ខំឱ្យសារភាពកំហុស សិទ្ធិការសន្មតទុកជាមុនថាគ្មានទោសដែលកើតឡើងប្រមាណ ៥០ភាគរយក្នុងសវនាការ។
ក្នុងចំណោម ១៧៥ករណី មាន ១៤២ករណី ជនជាប់ចោទត្រូវតុលាការសម្រេចឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្នហើយបើគិតដល់ថ្ងៃបើកសវនាការជំនុំជម្រះ មានជនជាប់ចោទ៨០ករណីត្រូវបានតុលាការឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ន លើសពី ៦ខែរហូតដល់ ២ឆ្នាំ ។ ចំណែកករណីភាគច្រើននៃវិវាទដីធ្លីរវាងសហគមន៍ជាមួយនឹងអ្នកមានលុយមានអំណាចចៅក្រមជំនុំជម្រះ មិនបានអនុញ្ញាត ឬកោះហៅឱ្យសាក្សីដោះបន្ទុកចូលរួមធ្វើសក្ខីកម្ម ទោះបីជាមេធាវីបានដាក់ស្នើក៏ដោយ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយតបជុំវិញការរកឃើញនេះ លោក ជិន ម៉ាលីន និងអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក ស្រ៊ាង ចិន្តា បានទេ នៅថ្ងៃទី២ ខែមករា។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) លោក ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍ថា តាមរយៈ របាយការណ៍នេះបង្ហាញឱ្យឃើញពីភាពកម្សោយរបស់ប្រព័ន្ធតុលាការការនៅកម្ពុជា ដែលចៅក្រម និងតំណាងអយ្យការបានប្រើប្រាស់តួនាទីហួសពីផ្លូវច្បាប់ និងប្រាស់ចាកពីអគតិធម៌ទាំង៤។ លោក ស៊ឹង សែនករុណា ថា ការលំអៀងរបស់ចៅក្រម និងតំណាងអយ្យការនឹងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋបន្តរងគ្រោះពីអ្នកមានលុយមានអំណាចផងនិងតុលាការផង។
លោក ស៉ឹង សែនករុណា៖«បញ្ហាដែលយើងឃើញហើយ កន្លងមកគឺពាក់ព័ន្ធនឹងករណី ដែលយើងចាត់ទុកថា ជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស រំលោភសិទ្ធិសកម្មជននយោបាយ សង្គមទាំងអស់នេះ យើងឃើញថា មានករណីដែលយើងមើលទៅហាក់បីដូចជាចៅក្រម ឬតំណាងអយ្យការទាំងអស់ហ្នឹងគឺនៅមិនទាន់បានអនុវត្តតួនាទីរបស់ខ្លួនប្រកបដោយឯករាជ្យភាព និងអព្យាក្រឹត្យភាពទេ ជាពិសេសមិនលោះនឹងអគតិទាំង៤»។
ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកស្នើទៅក្រសួងយុត្តិធម៌ចំនួន៩ចំណុច រួមមាន ពិនិត្យ និងដាក់វិធានការច្បាស់លាស់ ចំពោះការអនុវត្តរបស់ចៅក្រម និងតំណាងអយ្យការទាំងឡាយណា ដែលអនុវត្តផ្ទុយនឹងគោលការណ៍ច្បាប់។
កាលពីឆ្នាំ២០២៣ អង្គការគម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក (World Justice Project) បានចេញរបាយការណ៍មួយស្ដីពីសន្ទស្សន៍ នៃការគោរពនីតិរដ្ឋ ដោយបានដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រទេសកម្ពុជា នៅជិតបាតតារាង គឺជាប់លេខ១៤១ ក្នុងចំណោម ១៤២ ប្រទេស ដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះអសោចខាងការមិនគោរពនីតិរដ្ឋ។ របាយការណ៍នេះបញ្ជាក់ថា ចំណាត់ថ្នាក់អាក្រក់នេះ ដោយសារតែមានការជ្រៀតជ្រែកផ្នែកនយោបាយពីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅក្នុងវិស័យតុលាការ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។