តុលាការក្រុងភ្នំពេញនឹងប្រកាសសាលក្រមលើសំណុំរឿងរបស់សកម្មជនសង្គមនិងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ១៥នាក់ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ខាងមុខ ក្រោយពេលបញ្ចប់សវនាការនៅថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា។ មន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលចាត់ទុកការចាប់ឬឃុំខ្លួនអ្នកអនុវត្តសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ និងជួបជុំប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធីកន្លងមកថា ជាការរំលោភបំពានលើសេរីភាពជាមូលដ្ឋាននិងស្នើឱ្យតុលាការទំលាក់ចោលការចោទប្រកាន់ ហើយដោះលែងពួកគេឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញនៅព្រឹកថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា បានបើកសវនាការជំនុំជម្រះលើសំណុំរឿងសកម្មជនសង្គម និងប្រឆាំងសរុប១៥នាក់ ប៉ុន្តែមានវត្តមានជនជាប់ចោទតែ ១០នាក់ នៅក្នុងបន្ទប់សវនាការ។ ក្នុងនោះមានសកម្មជនបក្សប្រឆាំង ៣នាក់ គឺលោក ឈួ ផេង លោក ជុំ ពុទ្ធី លោក គង់ សំអាន និងសកម្មជនសង្គម៧នាក់ គឺលោក ហ៊ុន វណ្ណៈ លោកស្រី ឈឿន ដារ៉ាវី ព្រះតេជគុណ កើត សារ៉ាយ លោក មាន ព្រហ្មមុនី រួមទាំងសកម្មជនមួយចំនួនទៀត។ ចំណែកជនជាប់ចោទ ៥នាក់ទៀត មិនបានចូលរួមសវនាការឡើយ ដោយសារពួកគេនៅក្រៅប្រទេស។
មេធាវីការពារក្តីឱ្យសកម្មជនបក្សប្រឆាំងនិងសង្គម គឺលោក សំ សុគង់ ថ្លែងក្រោយបញ្ចប់សវនាការថា តុលាការបានសួរដេញដោលកូនក្តីលោកពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ានៅមុខតុលាការក្រុងភ្នំពេញដើម្បីទាមទារឲ្យដោះលែងមេដឹកនាំសហជីពនិងជាអ្នកឃ្លាំមើលព្រំដែនលោក រ៉ុង ឈុន និងសកម្មភាពនៅក្នុងវត្តនួនមណីរាមហៅវត្តថាន់ ក្នុងពេលពួកលោកទៅឃ្លាំមើលករណីមន្ត្រីសង្ឃបង្ខំឲ្យព្រះសង្ឃ ៨អង្គ កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ លោកបន្តថា រឿងនេះតុលាការបានប្រើប្រាស់ភស្តុតាង ដូចជា រូបថតពេលតវ៉ា ចម្លើយជនជាប់ចោទ និងវត្ថុចាប់យកនៅផ្ទះរបស់លោកស្រី ឈឿន ដារ៉ាវី ដើម្បីដាក់បន្ទុកលើជនជាប់ចោទ។ ក្រុមមេធាវីយល់ថា សកម្មភាពតវ៉ារបស់ពួកគាត់ធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធី ដូច្នេះលោកស្នើឱ្យតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ និងដោះលែងកូនក្តីរបស់លោកឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ នៅថ្ងៃប្រកាសសាលក្រមខាងមុខនេះ ព្រោះពួកគាត់មិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់របស់តុលាការនោះទេ៖ «ក្រុមមេធាវីយល់ឃើញថាសកម្មភាពពួកគាត់នៅក្នុងសំណុំរឿងហ្នឹងគោលបំណងដែលធំបំផុត គឺតវ៉ាឱ្យមានការដោះលែងលោកគ្រូ រ៉ុង ឈុន ហើយទាក់ទងនឹងពួកគាត់មកតវ៉ា គឺការប្រើប្រាស់សិទ្ធិក្នុងនាមពួកគាត់ជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររិះគន់ដោយសន្តិវិធីនិងសិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិមិនឃើញប៉ះពាល់ដល់ជនណាមួយដែរ»។
មន្រ្តីនិងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង សកម្មជនសង្គមទាំង១៥នាក់ បានរងបទចោទផ្ដើមគំនិតនិងញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សង្គម គឺពាក់ព័ន្ធនឹងការតវ៉ានៅមុខតុលាការ និងគម្រោងតវ៉ាដោយសន្តិវិធីនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យថ្មី កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ដើម្បីទាមទារឲ្យដោះលែងមេដឹកនាំសហជីពនិងជាអ្នកឃ្លាំមើលព្រំដែនលោក រ៉ុង ឈុន។ សំណុំរឿងនេះមានជនត្រូវចោទដែលជាមន្ត្រីនិងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង៥នាក់កំពុងស្ថិតនៅក្រៅប្រទេសរួមមានលោកហូរ វ៉ាន់ លោក គង់ សភា លោក អ៊ូ ចាន់រិទ្ធ លោក សេង ម៉េងប៊ុនរ៉ុង និងម្នាក់ទៀតជាអ្នកនយោបាយខ្មែរនៅអូស្ត្រាលីលោក ហុង លឹម។ ពួកគេរងការចោទថា ផ្ដើមគំនិតញុះញង់។ រីឯអ្នកកំពុងជាប់ឃុំឃាំងទាំង១០នាក់នោះ រួមមាន សកម្មជនបក្សប្រឆាំង ៣នាក់ សមាជិកសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ ២នាក់ និងសមាជិកក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈចំនួន ៥នាក់។
នៅក្នុងសវនាការនេះ តុលាការបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមស្ដាប់ និងឃ្លាំមើលប្រហែលជាង២០នាក់ រួមមាន សាច់ញាតិ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក តំណាងការិយាល័យឧត្តមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ និងតំណាងស្ថានទូតប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួន។ រីឯសមត្ថកិច្ចមិនអនុញ្ញាតឱ្យសាច់ញាតិជួបជាមួយសកម្មទាំងនោះទេ ក្រោមហេតុផលបង្ការជំងឺកូវីដ១៩។ អង្គជំនុំជម្រះបានអនុញ្ញាតឱ្យជនជាប់ឃុំលោកស្រី ឈឿន ដារ៉ាវី លើកឡើងថា៖ «ខ្ញុំមិនរំពឹងយុត្តិធម៌ពីសង្គមអយុត្តិធម៌នោះទេ»។ លោកស្រីបានស្នើឲ្យតុលាការផ្តោតលើអំពើពុករលួយក្នុងសង្គម ជាពិសេសលើបញ្ហាគ្រឿងញៀននៅក្នុងសង្គម ហើយតុលាការត្រូវពង្រឹងនូវការអនុវត្តច្បាប់ដោយឯករាជ្យភាព។ កញ្ញាថា អ្នកជាប់ឃុំមានលុយដេកគុកស្រួល ចំណែកអ្នកទោសមនសិការវិញរងទុក្ខលំបាកវេទនា។ ចំណែកកញ្ញា សូ មេត្តា ប្រាប់ទៅកាន់អង្គសវនាការថា សកម្មជនសង្គមរងការរើសអើង គំរាមកំហែង ខណៈស្ថានភាពពន្ធនាគារចង្អៀតណែន ខ្វះទឹកប្រើប្រាស់ ជាពិសេសម្ហូបអាហារហូបមិនគ្រប់គ្រាន់និងគ្មានអនាម័យជាដើម។
សវនាការនេះ ធ្វើឡើងតែមួយព្រឹក ហើយចៅក្រមជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញលោក ទិតសុទ្ធី បូរ៉ាឆាត ថាសំណុំរឿងនេះនិងប្រកាសសាលក្រម នៅថ្ងៃទី២៨ ខែកញ្ញា ខាងមុខនេះ។
ប្អូនស្រីកញ្ញា សូ មេត្តា គឺកញ្ញា អេង វ៉ាន់ឌី ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា បងស្រីកញ្ញាគ្មានកំហុសទេ ព្រោះសកម្មភាពបងស្រីកន្លងមកធ្វើដើម្បីសង្គមតែប៉ុណ្ណោះ។ កញ្ញាឱ្យដឹងថា បងស្រីកំពុងរងការរើសអើង និងសុខភាពចុះទ្រុឌទ្រោមខ្លាំងនៅក្នុងពន្ធនាគារ។ កញ្ញាស្នើសុំឱ្យតុលាការទំលាក់ចោលការចោទប្រកាន់ និងដោះលែងសកម្មជនទាំងនោះឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ ដើម្បីជួបជុំគ្រួសារវិញ៖ «ពួកគាត់គ្មានធ្វើអីខុសច្បាប់នោះទេ ពួកគាត់ធ្វើនេះជាឆន្ទៈរបស់ខ្លួនឯង និងអ្វីដែលគាត់ស្រឡាញ់ នេះអរគុណគាត់វិញទៅដែលគាត់លះបង់ដើម្បីជាតិ តុលាការនៅឃុំខ្លួនគាត់ចឹងវាអយុត្តិធម៌សម្រាប់កូនចៅខ្មែរ»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរប្រពន្ធលោក ឈួ ផេង គឺលោកស្រី ដុស គឹមទៀង ថ្លែងក្រោយចូលស្តាប់សវនាការថា តុលាការពុំមានភស្តុតាងបង្ហាញថា ប្តីលោកស្រីជាប់ព័ន្ធជុំវិញរឿងនេះទេ។ លោកស្រីយល់ថា ការអូសបន្លាយឃុំខ្លួនប្តីលោកស្រីជារឿងអយុត្តិធម៌ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពគ្រួសាររងទុក្ខលំបាកដោយសារប្តីលោកស្រីមិនបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទប្រកាន់របស់តុលាការឡើយ៖ «កាលដែលគាត់បន្លាយពេលចេះតែឃុំខ្លួនប្តីខ្ញុំវាអយុត្តិធម៌ចំពោះមនុស្សម្នាក់ដែលមិនបានប្រព្រឹត្តអ្វីខុសធ្វើឱ្យគាត់ជាប់ទោស មិនធ្វើបាបគាត់ម្នាក់ឯងទេ ធ្វើបាបទាំងក្រុមគ្រួសារទាំងមូល សូម្បីកូនត្រូវការរៀនសូត្រក៏គាត់អត់បានរៀនព្រោះអត់ថវិកា»។
ជុំវិញរឿងនេះ នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមកការចាប់និងឃុំខ្លួនសកម្មជនទាំងនោះគ្មានមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ ហើយជជែកដេញដោលពុំមានភស្តុតាងដាក់បន្ទុកគ្រប់គ្រាន់ទៀត។ លោកបញ្ជាក់ថា សកម្មភាពជួបជុំ សម្តែងមតិដោយសន្តិវិធីដោយស្នើ ឬការទាមទារ គឺជាសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋដែលធានាដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងបទដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។ សង្គមស៊ីវិលរូបនេះថា រឿងនេះរដ្ឋាភិបាលនឹងរងការរិះគន់បន្ថែមទៀតពីសំណាក់សហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិទាក់ទងរឿងរំលោភបំពានសិទ្ធិពលរដ្ឋ ហើយលោកសង្ឃឹមថាតុលាការទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់ពេលខាងមុននេះ៖ «យើងឃើញហើយករណីទាំងអស់នេះ គឺមានការរិះគន់ច្រើនពីសហគមន៍ជាតិនិងអន្តរជាតិ អង្គទូត ក៏ដូចជាក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយគេសម្តែងការព្រួយបារម្ភទៅលើការចាប់និងការឃុំខ្លួនគឺប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិមនុស្សជាពិសេសសេរីភាពជាមូលដ្ឋានក្នុងការជួបជុំការប្រមូលផ្តុំ ការបញ្ចេញមតិដោយសន្តិវិធី»។
សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញបានប្រកាសសាលក្រមកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ដោយសម្រេចផ្ដន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ២ឆ្នាំ ពីបទ «ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើបង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម»។ ចំណែកសកម្មជនពីរនាក់ទៀត គឺកញ្ញា ស កណិការ និងលោក តុន និមល តុលាការបានផ្ដន្ទាទោសពួកគេដាក់ពន្ធនាគារម្នាក់ ២០ខែ ក្នុងបទចោទដូចគ្នា។ លើសពីនេះតុលាការបានពិន័យអ្នកទាំងបីជាប្រាក់ម្នាក់ ២ លានរៀល និងបង្គាប់ឱ្យបង់សំណងរួមគ្នាដល់ដើមបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី គឺគណៈកម្មាធិការចម្រុះកិច្ចការព្រំដែន ជាទឹកប្រាក់ចំនួន ៤០០លានរៀល ឬប្រហែល ១០ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។ ក្រោយចៅក្រមប្រកាសសាលក្រមនេះរួចភ្លាម លោក រ៉ុង ឈុន សកម្មនជនពីរទៀតបានស្រែកព្រមគ្នានៅក្នុងបន្ទប់សវនាការថា «អយុត្តិធម៌ណាស់»«តុលាការមិនឯករាជ្យ»និងថា«តុលាការកាត់ក្តីក្រោមសម្ពាធរបស់អ្នកនយោបាយ»។
មកទល់ពេលនេះ របបក្រុងភ្នំពេញ បានចាប់ខ្លួនសកម្មជននយោបាយ សង្គម សិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកការពារបរិស្ថានជាង៨០នាក់ហើយ ដាក់ពន្ធនាគារ ដោយសារការអនុវត្តសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន។ អង្គការសិទ្ធិមនុស្សជាតិ អន្តរជាតិ និងក្រុមអ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផង ហៅការចាប់ខ្លួនទាំងនោះថា ជាសកម្មភាពបង្ក្រាបលើសំឡេងរិះគន់។ ពួកគេទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងសកម្មជនទាំងអស់ឲ្យគ្មានលក្ខខណ្ឌ និងបញ្ឈប់អំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។