ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីជិត ១ពាន់នាក់ រួមគ្នាតវ៉ាបិទផ្លូវនៅមុខក្រសួងដែនដី ទាមទារឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធចុះពិនិត្យ និងពន្លឿនដំណោះស្រាយវិវាទដីធ្លី ក្នុងខេត្តកោះកុង ខេត្តស្វាយរៀង និងខេត្តត្បូងឃ្មុំ។ ការប្រមូលផ្ដុំគ្នានេះ គឺធ្វើឡើងចំទិវាសន្តិភាពអន្តរជាតិ ២១ កញ្ញា ដើម្បីស្នើរដ្ឋាភិបាលឱ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិរស់នៅជាមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ស្របតាមច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ ក្រោមប្រធានបទ "គ្មានសិទ្ធិដីធ្លី គ្មានសន្តិភាព"។
ការប៉ះទង្គិចគ្នាមួយប៉្រាវរវាងប្រជាពលរដ្ឋភាគច្រើនជាស្ត្រី ជាមួយនឹងកម្លាំងនគរបាល និងក្រុមសន្តិខណ្ឌចំការមន ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលជាង ១ម៉ោងនៃការតវ៉ាឈរបិទផ្លូវនៅខាងមុខក្រសួងដែនដីបណ្ដាលឲ្យស្ត្រី ៥នាក់ រងរបួសស្រាល និងម្នាក់ដួលសន្លប់។
តំណាងប្រជាពលរដ្ឋខេត្តកោះកុង លោកស្រី យី គន្ធា លើកឡើងថា ពួកគាត់ធ្វើដំណើរមកពីខេត្តឆ្ងាយ មករកដំណោះស្រាយដីធ្លីពីក្រសួងដោយសន្តិវិធី បែរជាអាជ្ញាធរប្រើហិង្សា ដោយរុញច្រានពួកគាត់ទៅវិញ។ លោកស្រីបន្តថា នេះជារឿងអយុត្តិធម៌ និងមិនអាចទទួលយកបាន ខណៈដែលពួកគាត់ត្រូវបាត់បង់ដីស្រែចម្ការដោយគ្មានសំណង ហើយបែរជាទទួលអំពើហិង្សាបន្ថែមទៀត។
តំណាងពលរដ្ឋរូបនេះ ស្នើដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដែនដី លោក ជា សុផារ៉ា ឱ្យចាត់មន្ត្រីជំនាញចុះដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរ៉ាំរ៉ៃ រវាងពលរដ្ឋជាង១ពាន់គ្រួសារ នៅស្រុកគិរីសាគរ បទុមសាគរ ស្រុកស្រែអំបិល ស្រុកថ្មបាំង ជាមួយក្រុមស្ករអំពៅរបស់ឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត ឧកញ៉ាហេង ហ៊ុយ និងក្រុមហ៊ុនចិន យូញៀន ឌិវិឡុបមិន គ្រុប (Union Development Group)៖ «ពួកខ្ញុំចង់បានដំណោះស្រាយ។ ពួកខ្ញុំចង់ជួបឯកឧត្ដម ជា សុផារ៉ា តែងខាងក្រសួងអត់មានចុះជួបពួកខ្ញុំទេ មានតែខាងប៉ូលិស។ ខាងក្រសួងសុខចិត្តបើកបង្អួចមើលពួកខ្ញុំពីខាងលើមើលពួកខ្ញុំវិញ។ អត់មានចុះមកជួបពួកខ្ញុំទេ។ អ្នកធ្វើការបើកបង្អួចមើលពួកយើង ពេលបិទផ្លូវហ្នឹង។ ហើយសន្យាថា ម៉ោង ២ហ្នឹង ឲ្យខ្ញុំចូលទៅក្នុងក្រសួងដែនដី។ អត់ទាន់បានចូល គម្រោងពួកខ្ញុំដើរទៅក្រសួងមហាផ្ទៃ»។
ឆ្លើយតបនឹងការស្នើសុំនេះ ក្រសួងដែនដី ចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានមួយ នៅរសៀលថ្ងៃទី២១ កញ្ញា បដិសេធចោលសំណើរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ៨រយនាក់តំណាងឲ្យ១ពាន់គ្រួសារ ។ ក្រសួងចាត់ទុកការទាមទាររបស់ប្រជាពលរដ្ឋខេត្តកោះកុង ថាមិនមានមូលដ្ឋានផ្លូវច្បាប់សម្រាប់ក្រសួងទទួលធ្វើការដោះស្រាយ ។
តំណាងប្រជាពលរដ្ឋខេត្តស្វាយរៀងវិញ គឺលោកស្រី ខៀវ សារ៉ុន ប្រាប់ថា មូលហេតុដែលពលរដ្ឋតែងនាំមករកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីក្រសួងដែនដី ដោយសារពលរដ្ឋអស់ជំនឿលើចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោមជាតិ មិនអាចដោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទដីធ្លីបាន ក្រៅតែពីការសន្យាពីមួយពេលទៅមួយពេល។
លោកស្រី រៀបរាប់ថា រយៈពេលជិត២០ឆ្នាំមកនេះ កសិករប្រមាណ៤៤០គ្រួសារ នៅមិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយក្នុងវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌា ឈ្មោះ អិន.ខេ.វិនឈ័រ (NK Venture) នៅឡើយទេ គិតចាប់តាំងពីមានទំនាស់ក្នុង២០១០។ លោកស្រី បន្តថា ខាងអាជ្ញាធរមិនត្រឹមតែមិនអាចជួយដោះស្រាយបញ្ហាឲ្យពលរដ្ឋបានទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងគំរាមកំហែងចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋ បើមានអ្នកណាហ៊ានចូលមើលដីស្រែចម្ការនៅតំបន់មានជម្លោះ។
តំណាងពលរដ្ឋរូបនេះ ស្នើដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជាពិសេសក្រសួងដែនដី ជួយពន្លឿនដំណោះស្រាយដីធ្លីឲ្យពលរដ្ឋឲ្យបានឆាប់៖ «ពួកខ្ញុំតែងតែអំពាវនាវរកយុត្តិធម៌សម្រាប់កសិករ គឺអត់ដែលមានយុត្តិធម៌សម្រាប់កសិករទេ។ ក្រុមហ៊ុនសាសន៍គេ គឺអាជ្ញាធរទៅការពារ ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនធ្វើអ្វីលើដីពួកខ្ញុំក៏បានដែរ ប៉ុន្តែពួកខ្ញុំជាម្ចាស់អត់មានសិទ្ធិទៅធ្វើអ្វីនៅលើដីទេ។ ពួកយើងទៅដឹងតែចាប់ហើយ។ អ៊ីចឹង ! ខ្ញុំអំពាវនាវឲ្យសម្ដេច ស ខេង ជួយធ្វើការងារហ្នឹង ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ បានសុខស្រួលផង។ ខ្ញុំយល់ថាកន្លែងណា ក៏គេចង់បានការអភិវឌ្ឍដែរ ក៏ប៉ុន្តែការអភិវឌ្ឍហ្នឹង ឲ្យមើលពីស្ថានភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋផង។ បើអភិវឌ្ឍទៅមានតែទឹកភ្នែកដដែល ពួកខ្ញុំអត់ត្រូវការទេ»។
ផ្ទៃដីជិត៧រយហិកតារ ដែលអ្នកភូមិតវ៉ានោះ ជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយប្រជាពលរដ្ឋចំនួន ៥ភូមិ គឺភូមិរមាសហែក ភូមិស្រែឫស្សី ភូមិអំពិល ភូមិស្រែពពេល ភូមិកំពង់ត្របែក ស្ថិតក្នុងឃុំគគីរ និងឃុំអំពិល ស្រុករមាសហែក ខេត្តស្វាយរៀង។
អ្នកស្រុករមាសហែក បញ្ជាក់ថា ដីនោះ ពួកគាត់ធ្លាប់បានដាំដុះអាស្រ័យផលពីឆ្នាំ១៩៨០ ដល់ឆ្នាំ១៩៨៤ មុនពេលអាជ្ញាធរយកដីនោះទៅរក្សាទុកក្រោមហេតុផលថាជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ។ ក្រោយមកទៀត អ្នកភូមិបាននាំគ្នាតវ៉ាកាន់កាប់លើដីនោះវិញជាបន្តបន្ទាប់។ លុះដល់ចុងឆ្នាំ២០១០ អាជ្ញាធរបានសម្បទានដីនៅតំបន់នោះទៅឲ្យក្រុមហ៊ុន អិន.ខេ.វិនឈ័រ (NK Venture) ក្នុងរូបភាពដាំអំពៅ ប៉ុន្តែក្រោយមកពលរដ្ឋឮដំណឹងថា ម្ចាស់ក្រុមហ៊ុននោះ បានក្ស័យធនបាត់ខ្លួនមួយរយៈ ហើយឃើញមានសកម្មភាពឈូសឆាយដីនោះឡើងវិញ។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីមួយក្រុមទៀត មកពីឃុំត្រពាំងព្រីង ស្រុកតំបែរ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដែនដី ឱ្យចុះដោះស្រាយបញ្ចប់វិវាទដីធ្លីដែលអូសបន្លាយជាច្រើនឆ្នាំ ជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ហាមិនីវេន អ៊ិនវេសមេន (Hamenivent Investment) និងដោះលែងតំណាងពលរដ្ឋ ២នាក់ ឲ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
តំណាងពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លី ៤២រយគ្រួសារនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំ លោក ថា លីដា និយាយថា អ្នកភូមិមិនបានលក់ដីព្រៃសហគមន៍ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនចិននោះទេ គឺមានតែអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដែលឃុបឃិតគ្នាយកស្នាមមេដៃពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារ និងធ្វើឯកសារក្លែងបន្លំ យកដីទៅលក់ទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន។
លោកស្នើក្រសួងចាត់ក្រុមការងារចុះស៊ើបអង្កេតករណីនេះ ឲ្យច្បាស់លាស់ថា តើក្រុមហ៊ុនចិន ទិញដីធ្លីពីពលរដ្ឋនៅពេលណា ហើយមានលិខិតទិញលក់ដូចការលើកឡើងរបស់អាជ្ញាធររបស់ក្រុមហ៊ុនដែរ ឬទេ៖ «ជាក់ស្ដែងនៅថ្ងៃទី២១ កញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ជាទិវាអន្តរជាតិមួយ។ ក្នុងនាមខ្ញុំជាប្រជាពលរដ្ឋមួយរូប ស្នើរដ្ឋាភិបាល ធ្វើយ៉ាងណាជំរុញទៅដល់អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោមជាតិ សិក្សាស្រាវជ្រាវអំពីការវិវាទដីធ្លីឡើងវិញ ថាក្រុមហ៊ុនហ្នឹង គាត់ចុះទៅធ្វើការវិនិយោគ ឬក៏ទិញពីប្រជាពលរដ្ឋ»។
អាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយតប ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងដែនដី លោក សេង ឡូត ជុំវិញវិវាទដីធ្លីនៅខេត្តស្វាយរៀង និងខេត្តត្បូងឃ្មុំ នៅល្ងាចថ្ងៃទី២១ កញ្ញាបានទេ ដោយលោកមិនទទួលទូរស័ព្ទ។
ចំពោះខេត្តត្បួងឃ្មុំ កាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ ក្រសួងរៀបចំដែនដី ចេញសេចក្ដីប្រកាសព័ត៌មានមួយ មិនទទួលដោះស្រាយករណីវិវាទដីធ្លី ទាក់ទងនឹងបណ្ដឹងពលរដ្ឋ ដែលស្នើសុំទាមទារដីព្រៃសហគមន៍ ទំហំសរុប ៣,៧១៨ហិកតារ នៅក្នុងឃុំត្រពាំងព្រីង ស្រុកតំបែរ។
ក្រសួងអះអាងថា ដីក្នុងភូមិមួយចំនួននៃឃុំត្រពាំងព្រីង ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋក្នុងភូមិ និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ព្រមព្រៀងគ្នាលក់ឱ្យក្រុមហ៊ុន ហាមីនីវីង អ៊ីនវេសមេន ខូអិលធីឌី តាំងពីឆ្នាំ២០១១ មក និងបានចុះបញ្ជីជូនក្រុមហ៊ុនរួចរាល់។ ចំណែកដីធ្លីនៅតាមភូមិផ្សេងទៀត ត្រូវបានវាស់វែងចែកជូនពលរដ្ឋ ធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជនអស់ហើយ គ្មានសេសសល់ដីភូមិរួមទៀតទេ។
ដីព្រៃសហគមន៍នៅស្រុកតំបែរ មានចំនួន ១៤សហគមន៍ និងមានទំហំជាង ៥ពាន់ហិកតារ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំមួយចំនួន ដូចជា ឃុំត្រពាំងព្រីង ដែលមានដីព្រៃសហគមន៍ច្រើនជាងគេ ឃុំគោកស្រុក និងឃុំសេដា។
ព្រៃសហគមន៍ទាំងនោះ ត្រូវបានជនល្មើសកាប់រានអស់ទាំងស្រុង ដើម្បីធ្វើជាសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនភាគច្រើននៅចន្លោះឆ្នាំ២០០៨ និង ២០០៩។ ដោយឡែក ព្រៃសហគមន៍ត្រពាំងព្រីង ត្រូវបានជនល្មើសឈូសឆាយអស់ទាំងស្រុង កាលពីឆ្នាំ២០១៣។ បច្ចុប្បន្ន ដីព្រៃសហគមន៍ភាគច្រើន ត្រូវបានអ្នកមានប្រាក់ និងមានអំណាចគ្រប់គ្រង ហើយពួកគេដាំកៅស៊ូ ស្វាយចន្ទី និងដំឡូងជាដើម។
នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត សង្កេតឃើញថា ក្រសួងដែនដី បានដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេសបានច្រើនករណីមកហើយ ហេតុនេះគួរបន្តប្រើយន្តការដដែល ដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីដែលនៅសេសសល់។ លោកយល់ថា ក្រសួង និងអាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោម គួរប្រើយន្តការដោះស្រាយ ដោយអហិង្សា តម្លាភាព និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីបញ្ចប់វិបត្តិបញ្ហាដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃមួយនេះ៖ « ខ្ញុំគិតថាបើសិនជាយើងស្វែងរក ឫសគល់ដែលនៅសេសសល់ពិតប្រាកដ អាចនឹងរកដំណោះស្រាយឃើញ។ អ៊ីចឹងហើយ បានចៀសវាងអូសបន្លាយបញ្ហាដែលសេសសល់រ៉ាំរ៉ៃបន្តទៅទៀត ហើយកុំឲ្យមានបាតុភាពបន្តការតវ៉ាបន្តទៅទៀត គឺជាដំណោះស្រាយល្អហើយ ដែលយើងស្វែងរកការដោះស្រាយ នាំគ្នាដោះស្រាយវាល្អ ពីព្រោះប្រសិនបើយើងទុកអូសបន្លាយ វាអាចនឹងមានបាតុភាពផ្សេងៗ កើតឡើងបន្តទៀត » ។
លោក អំ សំអាត ស្នើដល់ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល ដាក់ចេញវិធានការដែលមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទដីធ្លីនៅគ្រប់បណ្ដាលខេត្តក្រុងទាំងអស់ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋមានពេលវេលាប្រកបរបរជីវិតឲ្យបានល្អប្រសើរ ដែលរូបភាពមួយលើកជួយស្ទួយការគោរពសិទ្ធិផ្នែករស់នៅរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។