ក្រុមតំណាងពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងសាងសង់វាលយន្តហោះភ្នំពេញអន្តរជាតិថ្មី នៅស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង ខេត្តកណ្ដាល ដាក់ញត្តិស្នើសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍និងដំណោះស្រាយពីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ ក្នុងវិវាទដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន អូ.ស៊ី.អាយ.ស៊ី (OCIC) របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលរំពឹងថា ក្រសួងដែនដីនឹងដោះស្រាយបញ្ចប់ជម្លោះនេះ ដោយធ្វើការសម្របសម្រួលភាគីទាំងពីរ ទាក់ទងនឹងការកំណត់តម្លៃដីសមរម្យណាមួយ។
ក្រុមពលរដ្ឋនៅភូមិកំពង់តាឡុង ឃុំបឹងខ្យាង ដែលមានជម្លោះដីធ្លីដ៏ចម្រូងចម្រាសជាមួយឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ នាំគ្នាស្វែងរកដំណោះស្រាយពីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងដែនដី លោក ជា សុផារ៉ា នៅថ្ងៃទី១៥ វិច្ឆិកា បន្ទាប់ពីពួកគាត់អស់ជំនឿលើយន្តការដោះស្រាយទំនាស់ពីអាជ្ញាធរខេត្តកណ្ដាល។
តំណាងពលរដ្ឋ លោកស្រី ឃឹម ម៉ាលី ថ្លែងថា ពលរដ្ឋនៅមិនទាន់ឃើញមានដំណោះស្រាយណាមួយ ដែលអាចឲ្យពលរដ្ឋម្ចាស់ដី អាចទទួលបានយកបាននោះទេ ក្នុងរយៈពេល ៤ឆ្នាំមកនេះ ក្រៅពីខាងក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរ កំណត់តម្លៃដី ១ម៉ែត្រការ៉ែ ៨ដុល្លារដដែលឲ្យពលរដ្ឋ ខណៈតម្លៃដីបច្ចុប្បន្នចាប់ពី ៨០ដុល្លារទៅ ១០០ដុល្លារក្នុងម៉ែត្រការ៉េ។
លោកស្រីបន្តថា តម្លៃដីដែលពលរដ្ឋចង់បានពីភាគីក្រុមហ៊ុន គឺ ៨០ដុល្លារក្នុងម៉ែត្រការ៉េ ឬអាចចរចាក្នុងតម្លៃសមរម្យណាមួយ ដើម្បីឲ្យពួកគាត់អាចទៅរកទិញដី និងសង់ផ្ទះសម្បែងនៅទីតាំងថ្មីបាន។
តំណាងពលរដ្ឋរូបនេះ ស្នើសុំក្រសួងដែនដីពន្លឿនដំណោះស្រាយក្នុងរឿងនេះ ដើម្បីកុំឲ្យរាំងស្ទះដល់ការការអភិវឌ្ឍវាលយន្តហោះថ្មីរបស់រដ្ឋាភិបាល៖ «តាំងពីពេលខ្ញុំរត់គេចចេញពីផ្ទះរហូតមកដល់ឥឡូវនេះ ខ្ញុំមិនដែលដេកលក់ទេ។ ខ្ញុំព្រួយបារម្ភ។ លើកមុនខ្ញុំអស់តែដីស្រែ តែកន្លងមក មកដល់ដីផ្ទះខ្ញុំទៀត។ កូនខ្ញុំតូចៗ ហើយខ្ញុំជំពាក់រដ្ឋ ២ ទៅ ៣ដង យកមកផ្គត់ផ្គង់កូនរៀន ដោះស្រាយសងរដ្ឋ។ តែឥឡូវ រយៈពេល ៤ឆ្នាំនេះ ខ្ញុំមិនដែលបានធ្វើស្រែទេ។ កាលពីមុនថា អស់ចុះដីស្រែ ទៅធ្វើសំណង់ ឬធ្វើរោងចក្រចុះឲ្យនៅលំនៅឋាន ឥឡូវគាត់មកគាបសង្កត់លំនៅឋានរបស់ពួកខ្ញុំទៀត។ អ៊ីចឹង ! ពួកខ្ញុំអត់ដែលមានការសប្បាយចិត្តទេ។ ពិបាកចិត្ត។ អ៊ីចឹង ! ក៏សូមសំណូមពរឲ្យសម្ដេច ហ៊ុន សែន និងក្រសួងដែនដី ជួយរកយុត្តិធម៌ឲ្យប្រជាជនផង»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយតបរឿងនេះ ពីរដ្ឋលេខាធិការទទួលបន្ទុកដោះស្រាយទំនាស់ដីធ្លីនៃក្រសួងដែនដី លោក ទេព ធន បានទេ នៅថ្ងៃទី១៥ វិច្ឆិកា ដោយហៅទូរស័ព្ទចូល តែត្រូវលោកចុចផ្ដាច់។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះ អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងធុរកិច្ច និងសិទ្ធិមនុស្សនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក វណ្ណ សូផាត មានប្រសាសន៍ថា ទំនាស់នេះអាចបញ្ចប់ទៅបាន ប្រសិនបើក្រសួងមានឆន្ទៈព្យាយាមរកដំណោះស្រាយជូនពលរដ្ឋ តាមរយៈយន្តការសម្របសម្រួល និងពិភាក្សាគ្នារវាងក្រុមហ៊ុនជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងការកំណត់តម្លៃដីសមរម្យណាមួយ ដែលភាគីទាំងពីរអាចទទួលយកបាន៖ «ឥឡូវហ្នឹង តាមស្ដាប់ទៅមិនមែនតែដីស្រែគាត់ទេ សូម្បីតែដីភូមិគាត់ហ្នឹង ក៏មានក្រុមហ៊ុនចុះវាស់វែង ហើយអ៊ីចឹង គាត់ក៏មានការព្រួយបារម្ភជាបន្តបន្ទាប់។ យើងឃើញថា ប្រសិនជាក្រសួងធ្វើការសម្របសម្រួលជាមួយក្រុមហ៊ុនឲ្យឡើងតម្លៃជាងហ្នឹងទៅ ហើយខាងសហគមន៍គាត់សម្បទានខ្លះអ៊ីចឹងទៅ អាហ្នឹងអាចដោះស្រាយបានហើយ ហើយបើនៅអ៊ីចឹងទេ ! ពួកគាត់ប្រហែលជានៅស្ងប់ស្ងាត់មួយរយៈហ្នឹង។ ហើយបន្ទាប់មក គាត់នៅតែធ្វើការតវ៉ាឲ្យមានដំណោះស្រាយសមរម្យ»។
ជុំវិញរឿងនេះ អាជ្ញាធរខេត្តកណ្ដាលធ្លាប់អះអាងថា រដ្ឋាភិបាលមិនមានគោលនយោបាយថ្មីដោះស្រាយវិវាទនេះទេ ក្រៅពីជម្រើសដូចដែលបានផ្ដល់ជូនពលរដ្ឋកន្លងមក គឺពលរដ្ឋអាចលក់ដីឲ្យក្រុមហ៊ុន ១ម៉ែត្រការ៉េតម្លៃ ៨ដុល្លារ ឬដោះដូរដីទៅតាំងផ្សេង។
អភិបាលខេត្តកណ្ដាល លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ ធ្លាប់ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការកំណត់តម្លៃដី ១ម៉ែត្រការ៉េ ៨ដុល្លារនោះ គឺផ្អែកទៅតាមការវាយតម្លៃ មុនគម្រោងវាលយន្តថ្មីចាប់ផ្ដើមសាងសង់។ លោកទទួលស្គាល់ថា តម្លៃដីនេះ ដែលធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមួយចំនួនមិនព្រមទទួលយក ហើយបន្តការតវ៉ារហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។
អភិបាលខេត្តរូបនេះ ស្នើឲ្យពលរដ្ឋចូលរួមអភិវឌ្ឍន៍គម្រោងនេះទាំងអស់គ្នា ដើម្បីបានជាប្រយោជន៍ទៅថ្ងៃអនាគត៖ «គោលការណ៍ដែលផ្ដល់ឲ្យហ្នឹង គឺមុនសាងសង់វាល ៨ដុល្លារ ១ម៉ែត្រការ៉េ ប៉ុន្តែមិនទាន់ទទួលយកវាអូសបន្លាយពេល ហើយដីក៏វាប្រែប្រួលខ្លះ ហើយការដូរដី ១ហិកតារទល់នឹង ១ហិកតារវិញ ដែលខុសទីតាំងដែលរដ្ឋកំពុងចាំបាច់ណាស់ ការកសាងវាល ដើម្បីអភិវឌ្ឍសក្ដានុពលទូទាំងប្រទេស ហើយក្នុងក៏ដូចដី ១ហិកតារជាងដែលវាឆ្ងាយពីគោលដៅស្រុករបស់គាត់ហ្នឹងដែរ ហើយឡើងអីយ៉ាងណានោះ ដូចជា មិនដែលមានគោលការណ៍ណាមួយថ្មីទេ»។
កាលពីខែកញ្ញាកន្លងទៅ ទំនាស់ដីធ្លីនៅតំបន់វាលយន្តហោះថ្មីនេះ បានឈានដល់ការចាប់ឃុំខ្លួនពលរដ្ឋ ៩នាក់ ក្រោយពីការហេតុការណ៍ប្រើអំពើហិង្សាដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក រវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងកម្លាំងសមត្ថកិច្ចរាប់រយនាក់ ដែលត្រូវបានពង្រាយបិទផ្លូវរារាំងអ្នកភូមិមិនឲ្យចូលទៅមើលដីស្រែពួកគាត់។
១០ថ្ងៃក្រោយមក តុលាការក៏បានដោះលែងពលរដ្ឋទាំងនោះវិញ នៅពេលសាច់ញាតិពួកគេធ្វើលិខិតសុំទោសអភិបាលខេត្តកណ្ដាល លោក គង់ សោភ័ណ្ឌ។
ជម្លោះដីធ្លីរវាងក្រុមហ៊ុន អូ.ស៊ី.អាយ.ស៊ី (OCIC) របស់ឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ ជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋសរុប ៣៣០គ្រួសារ នៅស្រុកកណ្ដាលស្ទឹង ខេត្តកណ្ដាល អូសបន្លាយជាង ៣ឆ្នាំមកហើយ ដោយពលរដ្ឋមិនព្រមទទួលយកសំណងដែលអាជ្ញាធរផ្ដល់ឲ្យចន្លោះពី ៣ដុល្លារទៅ ៨ដុល្លារ ក្នុងដី ១ម៉ែត្រការ៉េ។
ក្រុមហ៊ុនសាជីវកម្មវិនិយោគក្រៅប្រទេសកម្ពុជា ហៅកាត់ អូ.ស៊ី.អាយ.ស៊ី (OCIC) របស់លោក ពុង ឃាវសែ ដែលជាអ្នកជំនួញស្និទ្ធនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ទទួលបានសិទ្ធិសាងសង់វាលយន្តហោះខ្នាតអន្តរជាតិមួយនៅទីនោះ។ តាមគម្រោង ក្រុមហ៊ុននឹងសាងសង់រួចរាល់នៅ ឆ្នាំ២០២៣។ វាលយន្តហោះថ្មីនេះ វិនិយោគក្នុងទឹកប្រាក់ប្រមាណ ១ពាន់ ៥រយលានដុល្លារ (១.៥០០លាន) លើផ្ទៃដី ២ពាន់ ៦រយហិកតារ (២.៦០០)។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលស្នើឲ្យមានការជួបចរចាគ្នាពីគ្រប់ភាគី ដើម្បីដោះស្រាយវិវាទនេះដោយអហិង្សា និងឈរលើគោលការណ៍ច្បាប់ ដើម្បីធានាដល់សិទ្ធិម្ចាស់ដី និងសំណងសមរម្យដល់សហគមន៍ ដែលរងផលប៉ះពាល់ពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នេះ។
មាត្រា២២ នៃច្បាប់អស្សាមិករណ៍ ចែងថា ប្រាក់សំណងដែលត្រូវផ្ដល់ឲ្យម្ចាស់អចលនវត្ថុ ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ត្រូវគិតបានតម្លៃទីផ្សារ ឬថ្លៃជំនួសនៅកាលបរិច្ឆេទនៃការចេញសេចក្ដីប្រកាសស្ដីអំពីគម្រោងអស្សាមិករណ៍។
បន្ថែមលើសនេះ មាត្រា៤៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ចែងថា កម្មសិទ្ធិឯកជនស្របច្បាប់ ស្ថិតនៅក្រោមការគាំពារនៃច្បាប់ ហើយដែលនឹងដកហូតសិទ្ធិពីជនណាមួយនោះ លុះត្រាតែប្រយោជន៍សាធារណត្រូវបានធ្វើក្នុងករណីដែលច្បាប់បានបញ្ញត្តិទុក ហើយត្រូវផ្ដល់សំណងជាមុន ដោយសមរម្យ និងយុត្តិធម៌៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។