អ្នកវិភាគ មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា បញ្ហានយោបាយនៅប្រទេសភូមា ឬ មីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) បានគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ ជាពិសេស កម្ពុជានឹងឈានទៅរកការដឹកនាំបែបផ្ដាច់ការកាន់តែខ្លាំង។ ការលើកឡើងបែបនេះ គឺបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលយោធាប្រទេសភូមា បានបង្ក្រាបលើក្រុមបាតុករបណ្ដាលឱ្យស្លាប់មនុស្សរាប់សិបនាក់ ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិ មិនទាន់អន្តរាគមន៍បាននៅឡើយ។
ទោះបីជាបែបនេះក្ដី អ្នកវិភាគថា ពលរដ្ឋភូមាចេញមុខតវ៉ាប្រឆាំងនឹងរបបផ្ដាច់ការយ៉ាងមោះមុត និងស្វាហាប់ ទោះបីជាត្រូវពលីជីវិត ដែលនេះជាគំរូដ៏ល្អសំរាប់ពលរដ្ឋនៅក្នុងតំបន់ ពិសេស កម្ពុជា ដើម្បីប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួន ការពាររបបប្រជាធិបតេយ្យ។
វិបត្តិនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសភូមា ឬ មីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) កាន់តែធ្លាក់ក្នុងស្ថានភាពតានតឹង ដោយសារតែក្រុមយោធា បង្ក្រាប និងប្រើអំពើហិង្សាកាន់តែខ្លាំងឡើងប្រឆាំងក្រុមបាតុកររាប់លាននាក់ ដែលកំពុងទាមទារឱ្យមេរដ្ឋប្រហារដោះលែង មេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល គឺអ្នកស្រី អ៊ុង សាន ស៊ូជី និងប្រគល់ប្រជាធិបតេយ្យជូនប្រជាពលរដ្ឋភូមាវិញ។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក គឹម សុខ មានប្រសាសន៍ថា ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅតំបន់អាស៊ានកំពុងតែរង្គោះរង្គើខ្លាំង ក្រោយពីរដ្ឋប្រហារយោធានៅភូមា។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្ដី លោកអះអាងថា ក្រុមដឹកនាំយោធា មិនថានៅភូមា ថៃ ឬកម្ពុជាទេ មិនប្រាកដថា ទទួលជោគជ័យលើផែនការអំណាចរបស់ខ្លួនឡើយ។ លោកបន្ថែមថា ពលរដ្ឋភូមាងើបតតាំងប្រឆាំងនឹងរបបផ្ដាច់ការនេះ ជាគំរូដ៏ល្អមួយសំរាប់ឲ្យពលរដ្ឋនៅអាស៊ានអនុវត្តតាម ជាពិសេស នៅកម្ពុជា៖ «ដើម្បីឲ្យប្រជាធិបតេយ្យរស់ឡើងវិញ ទាល់តែប្រជាពលរដ្ឋនៅអាស៊ាននាំគ្នាស្រុះគ្នាទាំងនៅកម្ពុជា ឡាវ និងថៃ ងើបឡើងដូចប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមាកំពុងតែប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំយោធា ទោះបីជាត្រូវអស់ជីវិតក្ដី » ។
ដោយឡែកចំពោះអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សវិញ ក៏មើលឃើញពីគំរូអាក្រក់នៅភូមា ដែលនឹងជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់ប្រទេសនៅអាស៊ានទាំងមូលដែរ។ អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) លោក ស៊ឹង សែនករុណា ព្រួយបារម្ភថា ប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសអាស៊ានអាចនឹងធ្លាក់ចុះខ្លាំង ដោយសារតែការបង្ក្រាបបង្ហូរឈាមនៅប្រទេសភូមា (Burma)។ លោកជឿថា រដ្ឋាភិបាលប្រទេសក្នុងតំបន់ ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា និងថៃជាដើម អាចនឹងយកគំរូតាមប្រទេសភូមា មកគាបសង្កត់លើប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀត៖ «ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ គឺសិទ្ធិសេរីភាព របស់ពលរដ្ឋត្រូវបានគោរពការពារនិងបំពេញបន្ថែម ដើម្បីជួយដល់ពលរដ្ឋមានសេចក្ដីសុខ និងសុវត្ថិភាពពេញលេញ។ ប៉ុន្តែបើសិនជាមិនមានទេ គឺផលប៉ះពាល់មុនគេ គឺប្រជាពលរដ្ឋ ក្នុងប្រទេសហ្នឹងហើយ ហើយអ្នកដែលទាញបានផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសហ្នឹង ហើយគ្រប់ប្រទេសដោយប្រើអំណាចហ្នឹង គឺអ្នកដែលជាជនផ្ដាច់ការទាំងអស់ហ្នឹងឯង ដែលជាអ្នកក្ដោបក្ដាប់អំណាច ហើយអ្នករងទុក្ខគឺពលរដ្ឋ » ។
ប្រតិកម្មរបស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលនេះបន្ទាប់ពីកងយោធារបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) បានធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ក្រសោបយកអំណាច កាលពីថ្ងៃ១ ខែកុម្ភៈ ដោយចោទថា មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោត ទើបធ្វើឲ្យគណបក្សរបស់ពួកគេចាញ់ឆ្នោត។ ពួកយោធា បានបាញ់រះបង្ក្រាបលើក្រុមបាតុករបណ្ដាលឱ្យមនុស្សជាង ៦០នាក់បានស្លាប់ និងចាប់ឃុំខ្លួនក្រុមអ្នកតវ៉ាជិត ២.០០០នាក់ហើយ គិតត្រឹមថ្ងៃទី៨ មីនា។ ប៉ុន្តែរហូតមកទល់ពេលនេះក្រុមសហគមន៍អន្តរជាតិ បានត្រឹមតែចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍ថ្កោលទោស និងដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិមេដឹកនាំយោធា ដូចជា នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហគមន៍អឺរ៉ុបជាដើម។
លោក គឹម សុខ ពន្យល់ថា រដ្ឋប្រហារនៅប្រទេសភូមានេះ ស្រដៀងគ្នានៅកម្ពុជាដែរ។ លោកថា មេដឹកនាំយោធាភូមា បានធ្វើរដ្ឋប្រហារក្រោយពីក្រុមបក្សរបស់ពួកគេ ចាញ់ការបោះឆ្នោត។ ក៏ប៉ុន្តែសម្រាប់នៅកម្ពុជាវិញ ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងចោលនៅមុនពេលបោះឆ្នោត ក៏ជារូបភាពធ្វើរដ្ឋប្រហារដូចគ្នា ដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន ភ័យខ្លាចបាត់បង់អំណាចតាមរយៈចាញ់ការបោះឆ្នោត៖ «ស្ថានភាពខុសគ្នាត្រង់ថា នៅភូមាប្រជាពលរដ្ឋកំពុងតែតវ៉ាជាទ្រង់ទ្រាយធំ ក៏ប៉ុន្តែនៅកម្ពុជាប្រជាពលរដ្ឋមិនទាន់នាំគ្នាងើបឈរឡើង។ ស្ថានភាពដូចគ្នានៅត្រង់ថា នៅភូមាមេដឹកនាំយោធាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល រីឯនៅកម្ពុជាវិញ ក៏ធ្វើរដ្ឋប្រហារដូចគ្នា គឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ឬលោក ហ៊ុន សែន បានធ្វើបានរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមុនការប្រកួតប្រជែងមកដល់»។
ឆ្លើយតបនឹងករណីនេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលោក សុខ ឥសាន ប្រតិកម្មថា មិនអាចយកកម្ពុជា ទៅប្រៀបធៀបនឹងភូមាបានទេ។ លោកអះអាងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រកាន់ខ្ជាប់គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ៖ «ញុះញង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋងើបឡើងប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាល ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ ដើម្បីបានអំណាចយកទៅឱ្យក្រុមខ្លួន ដែលកំពុងដេកស៊ីស្រួលនៅខាងក្រៅ ហ្នឹង បង្ក្រាបទេ អត់មានអ្នកណាទុកទេ។ ការបង្ក្រាបក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ ឬមួយអ្នកធ្វើសកម្មភាពបម្រើឱ្យឧបាយកលរបស់ក្រុមឧទ្ទាមក្រៅ មិនមែនមានន័យថា ជាការអនុវត្តអំពើផ្ដាច់ការនៅកម្ពុជាទេ » ។
នៅទន្ទឹមនឹងនេះ លោក សុខ ឥសាន អះអាងថា កម្ពុជាជាប្រទេសប្រកាន់ភ្ជាប់របបប្រជាធិបតេយ្យនេះ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាឯណោះវិញ ក៏ចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃទី៩ មីនា ប្រកាសថា នឹងជួយដោះស្រាយបញ្ហានយោបាយដ៏ចម្រូងចម្រាសនៅភូមាដែរ។ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា បញ្ជាក់ជំហរចូលរួមជាមួយប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀត ដើម្បី ជួយឲ្យប្រទេសភូមា ឬមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) វិលទៅរកភាពប្រក្រតីឡើងវិញ ទោះជាតាមរយៈតួនាទី និងទម្រង់ណាមួយក្ដី ដែលស្របតាមគោលការណ៍អាស៊ាន។
ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា អះអាងថា កម្ពុជា មិនខុសពីរដ្ឋជាសមាជិកអាស៊ានផ្សេងទៀតនោះទេ គឺកំពុងតាមដានយ៉ាងជិតដិតនៅស្ថានការណ៍ក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និង សោកសៅដោយបានឃើញការកើនឡើងនូវអំពើហិង្សាដែលបានបណ្ដាលឲ្យមានការបាត់បង់ជីវិតមនុស្ស។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ លោក គឹម សុខ ឡើងថា ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ជាប្រជាធិបតេយ្យសិប្បនិម្មិតតែប៉ុណ្ណោះ។ លោកបន្ថែមថា ការប្រកាសជំហររបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជានេះ គ្មានតម្លៃអ្វីទេ។ លោកអះអាងថា កម្ពុជា ក៏មិនទាន់ស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឲ្យល្អប្រសើរនៅឡើយ។ លោក គឹម សុខ សង្កត់ធ្ងន់ថា បក្សកាន់អំណាចកម្ពុជា ដឹកនាំបែបប្រជាធិបតេយ្យតែសំបកក្រៅ តែការពិតកម្ពុជាកំពុងតែដឹកនាំតាមបែបគាបសង្កត់លើអ្នកមានសំឡេងផ្ទុយពីខ្លួន និងប្រើប្រាស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធបង្ក្រាបពលរដ្ឋចេញមុខតវ៉ាដែរ៖ «វាជាភាសានយោបាយអត់អ្វីនិយាយឲ្យប្រសើរជាងនេះតែប៉ុណ្ណោះ ក៏ប៉ុន្តែស្ថានភាពនៅភូមា និងកម្ពុជាស្ថានភាពគាបសង្កត់ប្រជាពលរដ្ឋដូចគ្នា។ នៅភូមាក៏មេដឹកនាំយោធា នៅកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ក៏ជាមេដឹកនាំយោធាដែរ»។
រីឯអ្នកវិភាគនយោបាយចាស់វស្សាវិញ គឺបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ថ្លែងថា កម្ពុជាក៏កំពុងដឹកនាំប្រទេសបែបផ្ដាច់ការពឹងផ្អែកទៅលើកម្លាំងយោធាដែរ។ ចំណែកវិធានការរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិវិញ លោកមានប្រសាសន៍ថា សហគមន៍អន្តរជាតិនឹងលូកដៃកាន់តែខ្លាំង ទាំងនៅភូមា និងនៅកម្ពុជា ដោយសារតែពលរដ្ឋងើបឡើងខ្លាំងប្រឆាំងនឹងមេដឹកនាំផ្ដាច់ការដូចនៅភូមាជាដើម៖ «ហ្នឹងហើយដូចសព្វថ្ងៃអីចឹងគឺចេះតែតវ៉ាទៅ សូម្បីតែមានការបាញ់សម្លាប់ក៏ដោយ គឺចេះតែតទៅទៀតទៅ។ ធម្មតាទេនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺការកែប្រែកម្ពុជាយើង ក៏គេមានការទាយទុកដែរ គឺកែប្រែដោយសន្តិវិធីហ្នឹងគឺវាមានការលំបាក ដូច្នេះកែប្រែតាមរបៀបការប្រឆាំងតទល់អីចឹងបានឈ្នះ ទោះជាជួបប្រទះអំពើហិង្សានិងការបាត់បង់ជីវិតក៏ដោយ » ។
ទោះបីជាប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅអាស៊ានទាំងមូលកំពុងតែរង្គោះរង្គើបែបនេះក្ដី ក៏អ្នកវិភាគ និងសង្គមស៊ីវិល មានសុទិដ្ឋិនិយមថា របបផ្ដាច់ការនឹងដួលរលំទៅវិញ នៅពេលខាងមុខ បើសិនជាប្រជាពលរដ្ឋរួមដៃគ្នាយ៉ាងស្វិតស្វាញ ដូចប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមាតតាំងនឹងអំណាចផ្ដាច់ការ បើទោះជាប្រឈមនឹងការពលីជិតនោះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។