គណបក្សនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល ៤ គ្រោងដាក់លិខិតទៅរដ្ឋសភា ជាថ្មីម្ដងទៀតនៅសប្ដាហ៍នេះ ដើម្បីជជែកពីការកែលំអ ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត និងសេរីភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា។ ទោះយ៉ាងណា មន្ត្រីរដ្ឋសភា លើកឡើងថា រដ្ឋសភា អាចជជែកជាមួយនឹងគណបក្សមានអាសនៈ នៅក្នុងសភា ប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា គណបក្សទាំងនេះ ទទួលបានការបោះឆ្នោតគាំទ្រពីពលរដ្ឋរាប់សែននាក់ ដែលរដ្ឋសភា គួរស្ដាប់មតិយោបល់របស់គណបក្សទាំងនេះខ្លះដែរ។
គណបក្សនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល ៤ លើកឡើងថា ដើម្បីឲ្យការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ខាងមុខ មានភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ ចាំបាច់ ត្រូវមានកែលំអប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត និងសេរីភាពនយោបាយជាមុនសិន។ ពួកគេថា តួអង្គការសំខាន់ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះគឺ រដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភា និងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត។
អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក លោក ចេប គឹមអ៊ាង ឲ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរីដឹងថ្ងៃទី០៦ ខែកញ្ញាថា គណបក្សទាំងបួនបានធ្វើលិខិតរួចរាល់ហើយ គឺនៅតែរង់ចាំមេដឹកនាំគណបក្សទាំងនោះចុះហត្ថលេខា ប៉ុណ្ណោះ។ លោកថា គណបក្សទាំងបួននឹងដាក់លិខិតនេះទៅរដ្ឋសភា ក្នុងសប្ដាហ៍នេះ។ លោក ចេប គឹមអ៊ាង ឲ្យដឹងទៀតថា ខ្លឹមសារនេះ គឺជាការទាមទារឲ្យមានការកែលម្អប្រព័ន្ធបោះឆ្នោត និងសេរីភាពនយោបាយនៅកម្ពុជា ពោលគឺដូចគ្នាទៅនឹងខ្លឹមសារលិខិតលើកមុន ដែលរដ្ឋសភាបដិសេធទទួលដែរ ប៉ុន្តែគ្រាន់តែជាការកែតម្រូវ ឲ្យត្រូវតាមបែបផែនរដ្ឋបាលនៃការទាមទាររបស់រដ្ឋសភា៖ « ជាការផ្ដួចផ្ដើមដែលគណបក្សទាំង៤សុំជួប ដើម្បី ឲ្យរដ្ឋសភាធ្វើយ៉ាងណាកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតកម្ពុជាបានប្រសើរហើយដើម្បីការបោះឆ្នោត ឆ្នាំ២០២៣ក៏អាណត្តិ២០២៧ បន្តបន្ទាប់ទៀត មានភាពយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់លោកទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា ទាំងភាគីពាក់ព័ន្ធ ទាំងភាគីគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងភាគីគណបក្សឈ្នះឆ្នោតទទួលបានទាំងអស់គ្នាបាទ»។
អ្វីដែលគណបក្សបួនចង់បានពីការទាមទារនេះ គឺមានឲ្យការបោះឆ្នោតមួយដែលគ្រប់ភាគីអាចទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា ដោយអ្នកឈ្នះគឺឈ្នះដោយកិត្តិយស ចំណែកអ្នកចាញ់ គឺចាញ់ដោយអស់ចិត្ត។
ទាក់ទងរឿងនេះដែរ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទាន់សុំការបំភ្លឺពីតំណាងគណបក្សនយោបាយបីទៀត គឺប្រធានគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន លោក យ៉េង វីរៈ ប្រធានគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ លោក គង់ មូនីកា និងអនុប្រធានគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន បានទេនៅថ្ងៃទី០៦ ខែកញ្ញា។
ទោះយ៉ាងណា អគ្គលេខាធិការនៃរដ្ឋសភា លោក ឡេង ប៉េងឡុង លើកឡើងថា សំណើដែលគណបក្សទាំង៤បានស្នើកន្លងទៅ ជាជំនួបមិនបានការ ព្រោះលោកថា គ្មានច្បាប់ណាមួយចែងថា រដ្ឋសភាត្រូវជជែកជាមួយគណបក្សគ្មានសំឡេងក្នុងសភានោះទេ។ លោកថា បើលើកនេះគណបក្សទាំង៤ស្នើជួបក្នុងនាមពលរដ្ឋ គឺអាចទៅរួច ប៉ុន្តែ ទាមទារឲ្យគណបក្សទាំងនោះធ្វើញត្តិដាក់មករដ្ឋសភា ហើយក្រុមការងាររដ្ឋសភា នឹងចេញមកទទួល និងដោះស្រាយតាមនីតិវិធី៖ «បាទដាក់អីដាក់ទៅ ខ្ញុំអត់ដឹងទេ ប៉ុន្តែ បើដាក់ដូចមុនគឺជំហរ នៅដដែល អត់មាននីតិវិធីឲ្យជួប ជួបធ្វើអី អត់មានប្រយោជន៍អី ខ្ញុំមិនដឹងទេ និយាយរួមគឺគ្មាននីតិវិធី ជួបពិភាក្សាជាមួយហ្នឹងនែគណបក្សដែលគ្មានអាសនៈនៅរដ្ឋសភាទេ យើងមានតែប៉ុណ្ណឹងទេបាទ»។
ទោះមានការឆ្លើយបែបនេះ ពីមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋសភា ប៉ុន្តែ ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ច្រាក់ (CHRAC) លោក រស់ សុដ្ឋា យល់ថា សំណើរបស់គណបក្សទាំង៤លើកជាសំណើមានប្រយោជន៍ដែលរដ្ឋសភា និងស្ថាប័នផ្សេងទៀត គួរយកចិត្តទុកដាក់ និងដោះស្រាយ ដើម្បីឲ្យការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០២៣ ខាងមានយុត្តិធម៌ តម្លាភាព និងអាចជឿទុកចិត្ត។ លោកបន្តថា ទោះគណបក្សទាំង៤នេះ មិនទាន់មានសំឡេងនៅក្នុងរដ្ឋសភាក្នុងពេលនេះក្ដី ប៉ុន្តែ គណបក្សទាំងនេះជាតួអង្គសំខាន់ តំណាងពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោតរាប់សែននាក់៖ «ពួកគាត់ជាតួអង្គសំខាន់ដែលត្រូវប្រកួតប្រជែង គឺជា គណបក្សនយោបាយសំខាន់ណាស់ដែលត្រូវតែពិចារណា នូវសំណូមពររបស់ពួកគាត់ ហើយសំណូមពរអស់ទាំងនោះ មិនមានអីហួសហេតុទេ ជាសំណូមពរដែលមហាជន ក៏ដូចជាអន្តរជាតិមើលចាំបាច់ត្រូវការកែលំអបាទ»។
គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលទាំង៤ធ្លាប់បានដាក់លិខិតទៅរដ្ឋសភា ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប) ម្ដងរួចហើយ កាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែសីហា កន្លងទៅ ប៉ុន្តែ រដ្ឋសភា បដិសេធមិនទទួលលិខិតនោះ ដោយអះអាងថា រដ្ឋសភាមិនជជែកជាមួយគណបក្សនយោបាយដែលគ្មានកៅអីនៅក្នុងសភានោះទេ។ ចំណែក ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងគ.ជ.ប បានយល់ព្រមទទួលលិខិតនោះ ប៉ុន្តែ ស្ថាប័នទាំងពីរនេះ មិនទាន់ឆ្លើយតបមកវិញនៅឡើយទេ។
ទាក់ទងរឿងនេះវិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ខៀវ សុភ័គ បានទេនៅថ្ងៃទី០៦ ខែកញ្ញា។ នៅថ្ងៃដដែលនេះដែរ អ្នកនាំពាក្យ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លោក ហង្ស ពុទ្ធា ឲ្យដឹងថា ពេលនេះគ.ជ.ប មិនទាន់បានឆ្លើយតបទៅគណបក្សទាំង៤នៅឡើយទេ ព្រោះកំពុងស្ថិតក្នុងនីតិវិធីនៃពិនិត្យរបស់គ.ជ.ប។
ក្រោយការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី៥ នេះ គណបក្សនយោបាយ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល រកឃើញពីភាពមិនប្រក្រតី នៃការអនុវត្តរបស់មន្ត្រី គ.ជ.ប ដូចជា ការបិទទ្វារ រាប់សន្លឹកឆ្នោត និងការបិទការិយាល័យមុនដំណើរការរាប់សន្លឹកឆ្នោតជាដើម។ ក្រៅពីនេះ ក៏មានអាជ្ញាធរនៅក្នុងបរិវេណ នៃការិយាល័យបោះឆ្នោត មេភូមិ ឬមេឃុំ អង្គុយចាំកត់ឈ្មោះអ្នកមកបោះឆ្នោត ទោះយ៉ាងណាបញ្ហាទាំងនេះ មិនត្រូវបានគ.ជ.បលើកយកមកដោះស្រាយនោះទេ។
ចំណែកសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក មិនទាន់ផ្ដល់ជំនួយណាមួយទាក់ទង ការងារបោះឆ្នោតនៅឡើយទេ ខណៈពួកគេមើលឃើញថា ច្បាប់មួយចំនួនទាក់ទងការបោះឆ្នោតមានការរឹតត្បិតសិទ្ធិពលរដ្ឋ សិទ្ធិនយោបាយ ចំណែកស្ថាប័ន គ.ជ.ប ក៏មិនទាន់អាចជឿទុកចិត្តបាននៅឡើយដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។