សម្រាប់ឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិ ឆ្នាំខាលនេះ ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយមួយចំនួនមានសុទិដ្ឋិនិយមថា សន្ទុះគាំទ្ររបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលចង់បានការផ្លាស់ប្តូរ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដនៅកម្ពុជា នៅតែមិនថមថយនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ រឹតតែកើនឡើងថែមទៀតនៅក្នុងចិត្តរបស់ពួកគេ។ ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយទាំងនោះមើលឃើញថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាទន្ទឹងរង់ចាំតែឱកាសសម្រាប់តែការផ្លាស់ប្តូរប៉ុណ្ណោះ។
បើទោះជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកបន្តយុទ្ធនាការបង្ក្រាប និងរឹតត្បិតលំហសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយអស់រយៈពេលជាង ៥ឆ្នាំមកហើយយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏សន្ទុះនៃការចង់បានការផ្លាស់ប្តូរ និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋនៅកម្ពុជានៅតែមិនប្រែប្រួលនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ សន្ទុះនេះរឹតតែកើនឡើងពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន។ នេះគឺជាការវាយតម្លៃ និងការរំពឹងទុករបស់ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយមួយចំនួនសម្រាប់ឆ្នាំថ្មី ឆ្នាំខាលនេះ។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយបណ្ឌិត សេង សារី មើលឃើញថា សម្រាប់ឆ្នាំថ្មីនេះ សន្ទុះនៃការគាំទ្រចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងចំណោមពលរដ្ឋកម្ពុជា កើនឡើងជាងមុន ដោយសារតែពលរដ្ឋមានភាពឆ្លាតវៃ៖ « ពលរដ្ឋបច្ចុប្បន្ននេះ គាត់មានភាពឆ្លាតវៃជាងមុន។ ទោះបីគាត់បង្ហាញពីភាពស្ងៀមស្ងាត់ច្រើន ក៏ប៉ុន្តែ សកម្មភាពខាងក្នុងនៃការគាំទ្រចរន្តប្រជាធិបតេយ្យហ្នុងកើនឡើង។ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថា ជារួម ជាទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំគិតថា ចរន្តនៃពលរដ្ឋគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យហ្នុង កើនឡើងជាងមុននៅក្នុងឆ្នាំ២០២២ និងឆ្នាំ២០២៣នេះ »។
ការវាយតម្លៃនេះ ក៏ត្រូវអ្នកវិភាគនយោបាយកម្ពុជាម្នាក់ទៀត គឺបណ្ឌិត សូ ណារ៉ូ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក មើលឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ។ លោកពន្យល់ថា ការមិនចេះរីងស្ងួតនៃសន្ទុះរបស់ពលរដ្ឋដែលចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនេះ គឺដោយសារតែពលរដ្ឋនៅកម្ពុជាភាគច្រើនបានរងគ្រោះដោយអំពើអយុត្តិធម៌សង្គមជាច្រើនរាប់មិនអស់ក្រោមការគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសព្វថ្ងៃនេះ ក្នុងនោះមានដូចជាករណីរំលោភដីធ្លី អំពើជិះជាន់កេងប្រវ័ញ្ច ការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ និងអំពើពុករលួយជាដើម៖ « ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ប្រជាពលរដ្ឋនៅតែមានទឹកចិត្ត នៅតែមានការស្រលាញ់ចំពោះចរន្តប្រជាធិបតេយ្យ ចរន្តជាតិនិយម ហើយជាពិសេសគឺប្រជាពលរដ្ឋនៅតែចិញ្ចឹមចិត្តក្នុងការគាំទ្រ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារសម្ពាធគាបសង្កត់ ក៏ដូចជាការគ្រប់គ្រងដោយបាតដៃដែករបស់ ហ៊ុន សែន នេះ ធ្វើឱ្យពួកគេលាក់កំបាំងនូវឆន្ទៈរបស់ខ្លួននៅក្នុងបេះដូងក្នុងចិត្តរបស់ពួកគេ។ គេមិនហ៊ានបញ្ចេញមកទេ ក៏ប៉ុន្តែ បើសិនជាជួបជួបនាឱកាសដ៏ល្អ ជួបនៅឱកាសឧទាហរណ៍ដូចករណីឆ្នាំ២០១៣អញ្ចឹង គឺចរន្តប្រជាជននឹងផុសឡើងវិញដដែលទេ »។
ក៏ប៉ុន្តែ ទន្ទឹមនឹងសន្ទុះគាំទ្រប្រជាធិបតេយ្យ និងការចង់បានការផ្លាស់ប្តូររបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជានៅតែមិនប្រែប្រួលដូច្នេះ បណ្ឌិត សូ ណារ៉ូ ក៏មើលឃើញដែរថា ដោយសារតែការបែកបាក់គ្នារបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំង ខណៈគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅតែមិនអាចរស់ឡើងវិញបាន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងគណបក្សកាន់អំណាចនឹងនៅតែអាចមានលទ្ធភាពយកឈ្នះការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី៥ក្នុងឆ្នាំនេះបានដដែល។ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា ជ័យជម្នះនេះ ជាជ័យជម្នះដែលគ្មានការសាទរពីពលរដ្ឋ និងគ្មានការទទួលស្គាល់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ស្របពេលដែលគ្មានការកែប្រែលក្ខខណ្ឌនៃការបោះឆ្នោត ឬសមាសភាពរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងបរិយាកាសនយោបាយមិនប្រសើរ៖ « អញ្ចឹង ការណ៍ដែលឆ្នាំថ្មីនេះ រដូវបោះឆ្នោតទាំងបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅខែ៦ ក៏ដូចជានៅពេលខាងមុខទៀត មួយឆ្នាំក្រោយមកគឺបោះឆ្នោតជាតិ គឺបើស្ថានការណ៍តាមរបៀបហ្នុង គឺគណបក្សប្រជាជននៅតែឈ្នះ ប៉ុន្តែឈ្នះក្នុងលក្ខណៈជាការមិនបានទទួលស្គាល់ជាលក្ខណៈទូលំទូលាយជាអន្តរជាតិទេ ពីព្រោះជាការបោះឆ្នោតមិនមានសេរី មិនមានត្រឹមត្រូវ មិនយុត្តិធម៌ ហើយមានការគាបសង្កត់គ្រប់បែបយ៉ាង។ មានការលេងល្បែងក្រោមតុ លេងល្បែងមិនសុចរិត ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាទាញយកតែខាងឈ្នះសម្រាប់តែខ្លួនឯង។ អញ្ចឹងជាការឈ្នះមួយដែលគ្មានអំណរសាទរពីប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ហើយសហគមន៍អន្តរជាតិក៏មិនចង់ឃើញការឈ្នះរបៀបហ្នុងដែរ »។
រីឯ អ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបទៀត គឺលោក គឹម សុខ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងភៀសខ្លួនរស់នៅប្រទេសហ្វាំងឡង់ (Finland) ដោយសារតែការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ លោកយល់ថា ក្នុងឆ្នាំថ្មីនេះ លោក ហ៊ុន សែន នឹងយកលេសនៃការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ខាងមុខនេះ ទៅប្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិថា កម្ពុជាមានការបោះឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន ដើម្បីចង់បានការបន្ធូរបន្ថយសម្ពាធពីអន្តរជាតិ៖ « ក្នុងឆ្នាំថ្មីប្រពៃណីជាតិនេះ អ្នកដែលសមបំណងជាងគេ គឺលោក ហ៊ុន សែន។ មិនមែនអ្នកនយោបាយដែលតស៊ូដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ហើយក៏មិនមែនប្រជាជាតិខ្មែរដែរ។ ពីព្រោះឆ្នាំថ្មី គណបក្សភ្លើងទៀននឹងចូលរួមការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ ជាការបោះឆ្នោតក្នុងស្ថានភាពដែលពុំមានដំណោះស្រាយនយោបាយបន្តិចសោះ។ អ្វីៗស្ថិតនៅក្នុងការចាត់ចែងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ១០០ភាគរយ។ ដូច្នេះគឺជាការចង់បានរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងលោក ហ៊ុន សែន។ ក្រោយការបោះឆ្នោតក្នុងឆ្នាំថ្មីនេះ ពេលដែលគណបក្សភ្លើងទៀនបានអាសនៈខ្លះនៅក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ គណបក្សប្រជាជន និងលោក ហ៊ុន សែន បានលេសសមទំនងមួយទៅប្រាប់សហគមន៍អន្តរជាតិថា កម្ពុជាលែងជាឯកបក្សហើយនៅក្របខណ្ឌមូលដ្ឋាន។ ដូច្នេះ វាជួយឱ្យលោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ថយសម្ពាធ អាចដកដង្ហើមកាន់តែស្រួលក្នុងការបន្តអំណាចរបស់គាត់ »។
លោក គឹម សុខ ចង់ឃើញក្រុមអ្នកប្រជាធិបតេយ្យគួរគិតឡើងវិញពីការរៀបចំបណ្តាញនៅថ្នាក់មូលដ្ឋាន និងរក្សាផ្នត់គំនិតស្មារតីនៃការធ្វើការរួមគ្នាជាធ្លុងមួយតស៊ូដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដជាលក្ខណៈយូរអង្វែង។
ការតស៊ូដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដ៏យូរអង្វែងនៅកម្ពុជានេះ ក៏ត្រូវបណ្ឌិត សេង សារី វាយតម្លៃថា កំពុងតែមានភាពប្រែប្រួលក្នុងចំណោមអ្នកនយោបាយជំនាន់ថ្មី ដែលមិនជ្រើសរើសយកវិធីហិង្សា ឬកម្លាំងបាយក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា៖ « បើសិនជាយើងមើលក្នុងមុំមួយដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីនយោបាយនៅកម្ពុជា យើងឃើញថា វិធីសាស្ត្រក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហារបស់អ្នកនយោបាយជំនាន់មុន តែងតែប្រើអំពើហិង្សាក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា ឬក៏ប្រើកម្លាំងបាយក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា។ តែបើយើងមើលវិធីសាស្ត្ររបស់មនុស្សជំនាន់ថ្មី យើងឃើញមានការប្រែប្រួល។ អញ្ចឹង ខ្ញុំសង្ឃឹមថា បន្តិចម្តងៗ នយោបាយកម្ពុជានឹងដើរនៅលើផ្លូវមួយដែលត្រឹមត្រូវ »។
សម្រាប់ឆ្នាំថ្មី ឆ្នាំខាលនេះ មានព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយសំខាន់មួយកើតឡើងនៅកម្ពុជា ដែលនោះគឺការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់។ ការបោះឆ្នោតនេះ ប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី៥ ខែមិថុនា ខណៈមានគណបក្សនយោបាយចំនួន១៧គណបក្សប្រកាសចូលរួម តែពុំមានវត្តមានរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិឡើយ។ ការបោះឆ្នោតនេះធ្វើឡើងក្រោមការវាយតម្លៃថា បរិយាកាសនយោបាយនៅកម្ពុជានៅតែរងនូវការរឹតត្បិត និងគ្មានភាពប្រសើរ ស្របពេលដែលអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងបន្តរងការចោទប្រកាន់ និងចាប់ដាក់គុកឥតស្រាកស្រាន។ ទន្ទឹមនឹងនេះ គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត នៅតែរងការរិះគន់ថា ខ្វះឯករាជ្យ ពុំអព្យាក្រឹត្យ និងជាឧបករណ៍ចាំប្រថាប់ត្រាឱ្យគណបក្សកាន់អំណាច ដោយសារតែសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់ គ.ជ.ប សុទ្ធតែជាមនុស្សរបស់បក្សកាន់អំណាច និងគ្មានតំណាងមកពីគណបក្សប្រឆាំង ឬសង្គមស៊ីវិលឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។