នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី (Malaysia) រំឮកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពីជំហរឥតកែប្រែរបស់ម៉ាឡេស៊ី មិនអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) ឬភូមា (Burma) ចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ានឡើយ ដរាបណាគ្មានការវិវត្តពិតប្រាកដនៃវិបត្តិភូមា។ ការបញ្ជាក់ជំហរឡើងវិញរបស់ម៉ាឡេស៊ីនាពេលនេះ ធ្វើឡើងក្នុងជំនួបតាមប្រព័ន្ធវីដេអូជាមួយលោក ហ៊ុន សែន នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមករា។ អ្នកជំនាញថា កម្ពុជាទំនងចង់កែសម្រួលភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ានដើម្បីអាចរៀបចំកិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានជាលើកដំបូងបាននាពេលខាងមុខ។
ខុសពីនៅមុនពេលដំណើរទស្សនកិច្ចដ៏ចម្រូងចម្រាសរបស់លោកទៅចាប់ដៃមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារយោធាភូមាកាលពីដើមឆ្នាំ២០២២ ក្រោយឡើងគ្រងតំណែងជាប្រធានប្តូរវេនរបស់អាស៊ានមិនទាន់បានស្រួលបួលផងនោះ នាពេលនេះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហាក់បានខ្វាត់ខ្វែងស្នើរៀបចំជំនួបតាមទូរស័ព្ទ និង តាមប្រព័ន្ធវីដេអូជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយប្រមុខរដ្ឋាភិបាលនៃសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត។ លោកធ្វើដូច្នេះក្រោយពីកម្ពុជាទទួលមេរៀនដ៏អាម៉ាស់មួយ ដែលនោះគឺការមិនអាចបើកឆាករៀបចំកិច្ចប្រជុំចង្អៀតថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានជាលើកដំបូងបាន ក្រោមការដឹកនាំរបស់ខ្លួន។ មេរៀននេះ គឺដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន បានជម្នះទៅជួបមេដឹកនាំរបបសឹកភូមាតែឯកឯង និងព្យាយាមទទួលស្គាល់ភាពស្របច្បាប់នៃរបបរដ្ឋប្រហារភូមានេះដូចតាមការចង់បានរបស់ចិន (China) ដោយគ្មានការយល់ព្រម ឬពិគ្រោះយោបល់ជាមុនជាមួយសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត។
ទំនងជាព្រួយបារម្ភពីការមិនអាចរៀបចំកិច្ចប្រជុំដំបូងរបស់អាស៊ានបាន និងការចេះតែលើកពេលកិច្ចប្រជុំនេះហើយ ទើបបានជាលោក ហ៊ុន សែន ក្រោយពីបានស្នើសុំឱ្យមានជំនួបតាមទូរស័ព្ទជាមួយប្រធានាធិបតីឥណ្ឌូនេស៊ី (Indonesia) លោក ចូកូ វីដូដូ (Joko Widodo) កាលពីចុងសប្តាហ៍មុន ឥឡូវនេះលោកក៏បានស្នើសុំឱ្យមានជំនួបតាមប្រព័ន្ធវីដេអូជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី លោក ស៊្រី អ៊ីស្មាអែល សាប្រ៊ី ប៊ីន យ៉ាកុប (Sri Ismail Sabri bin Yaakob) នៅថ្ងៃទី២៥ ខែមករា។
ក្រសួងការបរទេសម៉ាឡេស៊ីឱ្យដឹងតាមរយៈសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានក្រោយជំនួបនេះថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី លោក ប៊ីន យ៉ាកុប បានរំឮកលោក ហ៊ុន សែន ពីជំហរឥតកែប្រែរបស់ម៉ាឡេស៊ី មិនអនុញ្ញាតឱ្យមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារភូមាចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ានឡើយ ដរាបណាគ្មានការវិវឌ្ឍន៍ «ពិតប្រាកដ» និងគ្មានការអនុវត្តន៍«ពេញលេញ» នូវលក្ខខណ្ឌឯកភាពគ្នា ៥ចំណុចរបស់អាស៊ានដែលរបបសឹកភូមាត្រូវគោរពតាម។
នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី គូសបញ្ជាក់ប្រាប់លោក ហ៊ុន សែន បីចំណុច។ ក្នុងនោះមានដូចជា តម្រូវការជាបន្ទាន់ក្នុងការបន្ថយកម្តៅនយោបាយចំពោះស្ថានភាពនៅភូមា និងការបញ្ឈប់អំពើហិង្សាប្រឆាំងនឹងពលរដ្ឋស៊ីវិល។ ការបើកឱ្យមានកិច្ចសន្ទនានយោបាយដែលមានគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួម ជាមួយនឹងការអំពាវនាវឱ្យដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយភូមាទាំងអស់រួមទាំងអ្នកស្រី អ៊ុង សានស៊ូជី (Aung San Suu Kyi) ផង។ ចុងក្រោយគឺការផ្តល់ជំនួយមនុស្សធម៌ដែលត្រូវបន្តធ្វើឡើងតាមរយៈអាស៊ាន។
Press Release: Video Conference between the Prime Minister of Malaysia, YAB Dato' Sri Ismail Sabri bin Yaakob and the Prime Minister of the Kingdom of Cambodia, His Excellency Hun Sen, 25 January 2022
មិនខុសពីសព្វមួយដង កម្ពុជាបានព្យាយាមលាក់បាំងពីខ្លឹមសារសំខាន់មួយចំនួននៃជំនួបនេះ។ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាមិនបានប្រកាសឱ្យដឹងពីជំហរជាក់លាក់របស់ម៉ាឡេស៊ី ដែលនៅតែមិនចង់ឃើញវត្តមានមេដឹកនាំរបបសឹកភូមាចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ានដូចតាមការចង់បានរបស់កម្ពុជា និងចិនដដែល។ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបញ្ជាក់ថា លោក ហ៊ុន សែន បានអញ្ជើញនាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី ឱ្យមកបំពេញទស្សនកិច្ចផ្លូវការនៅកម្ពុជាតាមពេលវេលាសមស្រប ដោយមិនចាំបាច់ចាំរហូតដល់ពេលកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាននៅចុងឆ្នាំនេះទេ។ ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាឱ្យដឹងដែរថា នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ីបានបញ្ជាក់នូវជំហរថា បញ្ហាភូមាគួរត្រូវដោះស្រាយដោយផ្អែកលើធម្មនុញ្ញអាស៊ាន និងការអនុវត្តពេញលេញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងជាឯកច្ឆ័ន្ទ ៥ចំណុចដែលអាស៊ានបានព្រមព្រៀងគ្នាកាលពីពេលកន្លងទៅ។
អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា ការណ៍ដែលកម្ពុជាហាក់សកម្មជាងមុនខ្វាត់ខ្វែងទាក់ទងទៅប្រមុខដឹកនាំប្រទេសសមាជិកអាស៊ាននាពេលនេះ គឺដោយសារតែចង់កែសម្រួលស្ថានភាពមិនចុះសម្រុងគ្នាក្នុងចំណោមសមាជិកអាស៊ាន ក្រោយពីមានដំណើរទស្សនកិច្ចដ៏ចម្រូងចម្រាសទៅភូមារបស់ប្រធានអាស៊ានថ្មី គឺលោក ហ៊ុន សែន។ លោកថា លោក ហ៊ុន សែន ហាក់ព្យាយាមបន្ទន់ឥរិយាបថនារយៈពេលចុងក្រោយនេះ គឺដើម្បីអាចរៀបចំកិច្ចប្រជុំចង្អៀតថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានបាន៖ «អ្វីដែលកម្ពុជាធ្វើទៅនេះ ធម្មតា យើងត្រូវគិតថាយើងមិនដែលឱ្យតម្លៃ ឬទទួលស្គាល់ថាយើងដើរទៅវាមានការឆ្គាំឆ្គងអីទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ យើងបានឈានមួយជំហ៊ានមួយទៀតដើម្បីកែតម្រូវទៅ បង្ហាញថា ដើម្បីឱ្យអន្តរជាតិ និងសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀត វាយតម្លៃ ឬក៏យល់ស្របនូវអ្វីដែលខ្លួនឯងបានធ្វើ គឺមិនមែននៅក្នុងទិសដៅណាដែលសមាជិកអាស៊ានដទៃទៀតប្រតិកម្មជាពិសេសរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ីនេះឯង»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បន្តថា កម្ពុជាមិនអាចចេះតែពន្យាពេលកិច្ចប្រជុំបើកឆាកថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាននេះបន្តទៅទៀតបានទេ ព្រោះកម្ពុជានឹងខាតបង់ច្រើន ខណៈកិច្ចប្រជុំធំៗដទៃទៀតជាពិសេសកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានសហរដ្ឋអាមេរិកក៏អាចនឹងត្រូវពន្យាពេល។ លោកជំរុញឱ្យកម្ពុជាបន្ទន់ជំហររបស់ខ្លួនកុំទទួលស្គាល់របបសឹកភូមា ឬអញ្ជើញមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារនៃប្រទេសនេះឱ្យមកចូលរួមប្រជុំអាស៊ាន ដរាបណាគ្មានការវិវត្តន៍នៃដំណោះស្រាយចំពោះវិបត្តិនយោបាយនៅភូមា។
ក្រោយពីមានរដ្ឋប្រហារកាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១ បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសភូមាមានរដ្ឋាភិបាលពីរ គឺរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំដោយរបបសឹកភូមា ដែលជាមេដឹកនាំរដ្ឋប្រហារគឺលោក មីន អ៊ុងល្លាំង (Min Aung Hlaing) និងរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ ឬរដ្ឋាភិបាលស្រមោល ដឹកនាំដោយក្រុមរបស់អ្នកស្រី អ៊ុន សានស៊ូជី ដែលជាមេដឹកនាំជាប់ឆ្នោតស្របច្បាប់ត្រូវរបបសឹកចាប់ខ្លួន និងកាត់ទោសជាបន្តបន្ទាប់។
លោក ហ៊ុន សែន និងប្រព័ន្ធឃោសនារបស់លោកតែងប្រកាសអួតអាងពីអ្វីមួយដែលពួកលោកហៅថាជា «ជោគជ័យ» ក្រោយដំណើរទស្សនកិច្ចដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីថ្ងៃទី៧ និងទី៨ ខែមករា ទៅជួបមេដឹកនាំភូមានេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជ័យជម្នះដែលមានតែនៅលើបរបូរមាត់នេះ ត្រូវអ្នកសង្កេតការណ៍មើលឃើញថា នៅទីបំផុតទៅបានត្រឹមតែនាំមកនូវរឿងរ៉ាវអាម៉ាស់សម្រាប់កម្ពុជាដែលមិនអាចរៀបចំសូម្បីតែកិច្ចប្រជុំដំបូងបើកឆាកក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានបាន ខណៈអាស៊ានបន្តរងនូវភាពមិនចុះសម្រុង និងបែកបាក់។ ភាពមិនចុះសម្រុង និងបែកបាក់អាស៊ាន ទំនងបន្តលងបន្លាចកម្ពុជាម្តងទៀត មិនខុសពីអ្វីដែលកម្ពុជាទទួលបានកាលពី ១០ឆ្នាំមុន គឺការមិនអាចចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ានបានដោយសារកម្ពុជាព្យាយាមធ្វើតាមបំណងរបស់ចិន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។