អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមថា ការស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ មិនធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ឯករាជ្យ ឬអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ដូចការលើកឡើងរបស់មេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ការធ្វើតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប នឹងជួយពង្រឹងឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យកម្ពុជា និងជួយដល់ការរីកលូតលាស់សេដ្ឋកិច្ចជាតិទាំងមូល។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងជាអតីតនាយកប្រតិបត្តិអង្គការខុមហ្វ្រែល លោក គល់ បញ្ញា យល់ឃើញថា ការខ្លាច មិនហ៊ានធ្វើតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលទាមទារឱ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន ស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ គឺជាការភ័យខ្លាចបាត់ឥទ្ធិពល និងអំណាចបុគ្គលរបស់មេដឹកនាំ និងបក្សពួកនៃគណបក្សកាន់អំណាចរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ មិនមែនជាការគិតពីផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំនោះទេ៖ «ប្រជាធិបតេយ្យប្រាកដហើយ ជាការណ៍មួយដែលធ្វើឱ្យទម្លាក់ ឬបន្ថយនូវអំណាចបច្ចុប្បន្ននេះច្រើន ប្រសិនបើយើងអនុវត្តតាមប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។ អ៊ីចឹងហើយប្រហែលជារឿងខ្លាចការធ្លាក់ចុះអំណាចអីហ្នឹង ប្រហែលជាអាចធ្វើឱ្យ មានការគិតថា អំណាចរបស់ខ្លួនហ្នឹង ស្មើនឹងអធិបតេយ្យ។ កាលណាយើងគិតអ៊ីចឹង គឺខុសហើយ។ ការរក្សាអំណាចនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលអីហ្នឹង គ្រាន់តែជាផលប្រយោជន៍តិចតួចណាស់ សម្រាប់តែបុគ្គល សម្រាប់តែគណបក្សមួយ។ តិចតួចណាស់ ! មិនមែនជាផលប្រយោជន៍ជាតិធំទេ។ ផលប្រយោជន៍ជាតិធំ គឺការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម ដែលយើងបានចំណេញ ទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋមានការងារធ្វើ ហើយវិនិយោគិនគេមក»។
ប្រតិកម្មរបស់អ្នកឃ្លាំមើលសង្គមរូបនេះ ធ្វើឡើងក្រោយគណៈកម្មការអឺរ៉ុប រកឃើញថា របបលោក ហ៊ុន សែន មិនបានស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីអាចបន្តទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុប តទៅទៀតនោះទេ។ គណៈកម្មការនេះ បានបញ្ជូនរបាយការណ៍បឋម អំពីការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ទៅរបបក្រុងភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ ដោយទុកពេលឱ្យរបបនេះ ចំនួន ៣០ថ្ងៃ ដើម្បីឆ្លើយតប។
រយៈពេលមួយខែនោះ គិតមកត្រឹមថ្ងៃទី ២៣ ខែវិច្ឆិកានេះ គឺនៅសល់តែ ១៩ ថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ។
ស្របពេលដែលថ្ងៃឱសានវាទនៃការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ កាន់តែខិតជិតចូលមកដល់ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បង្ហាញភាពក្រអឺតក្រទម ដោយថ្លែងសារ ហាក់ដូចជាសម្ដែងឫទ្ធិថា កម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក មិនសុខចិត្តចុះចាញ់សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការទាមទារឱ្យគោរពតាមលក្ខខណ្ឌ ដូចដែលបានព្រមព្រៀងគ្នា ពេលផ្តល់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះឡើយ ព្រោះលោកថា បើធ្វើតាមសហភាពអឺរ៉ុបនៅពេលនេះ គឺកម្ពុជាបាត់ម្ចាស់ការខ្លួនឯង៖ «បើគេដក EBA គេឱ្យយើងបង់ពន្ធ បង់ពន្ធឱ្យគេទៅ។ EBA នៅពេលណាមួយ វាគង់តែបាត់ទេ នៅពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចយើងកើនឡើង។ អ៊ីចឹងសម្រាប់យើង យើងបានត្រៀមខ្លួន តាំងពីខែមីនាឯណោះ។ បើគាត់យកអាហ្នឹងមកដោះដូរ ជាមួយនឹងច្បាប់ ជាមួយនឹងឯករាជ្យរបស់យើងហើយ យើងក៏មិនអាចទទួលយកបានដែរ។ អ៊ីចឹងបានយើងប្រាប់ទៅវិញថា យើងមិនអាចយកអធិបតេយ្យរបស់យើង ទៅដោះដូរជាមួយនឹងជំនួយ ឬការអនុគ្រោះណាទេ»។
បើយោងតាមលក្ខខណ្ឌរបស់គណៈកម្មការអឺរ៉ុប ដែលមាននៅក្នុងរបាយការណ៍កម្រាស់ ៧០ ទំព័រដែលផ្ញើទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនមានចំណុចណា ចែងកំណត់អំពីការបង្គាប់ឱ្យកម្ពុជាដោះដូរអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន ជាថ្នូរនឹងការបន្តទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធនោះទេ។
សហភាពអឺរ៉ុប គ្រាន់តែរម្លឹករបបលោក ហ៊ុន សែន ឱ្យស្ដារស្ថានភាពអាក្រក់ឡើងវិញ ព្រោះរបបនេះ បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងរយៈពេលជាងពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជាពិសេសនៅក្រោយការចាប់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ និងបន្តចោទប្រកាន់លោកពីបទក្បត់ជាតិ ការរម្លាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការបោះឆ្នោតដោយផាត់ចោលគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេជាដើម ដែលទាំងនេះវាផ្ទុយទៅនឹងលក្ខខណ្ឌ ដែលកម្ពុជាបានព្រមព្រៀងអនុវត្តតាម ពេលដែលចុះហត្ថលេខាទទួលការអនុគ្រោះពន្ធ EBA តាំងពីដំបូង។
លោក គល់ បញ្ញា ថា អ្វីដែលសហភាពអឺរ៉ុប ទាមទារនេះ គឺដើម្បីប្រយោជន៍កម្ពុជាទាំងមូលទៅវិញទេ ពោលគឺឱ្យកម្ពុជាដើរតាមស្មារតីនៃច្បាប់កំពូលកម្ពុជា។ ប្រយោជន៍ទាំងនោះ រួមមានទាំងឱកាសការងារសម្រាប់កម្មករកម្មការិនីខ្មែរ និងផលចំណេញផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរដទៃទៀត ពីការអនុគ្រោះពន្ធនេះ៖ «បើនិយាយថា អធិបតេយ្យស្មើនឹងច្បាប់ ស្មើនឹងឯករាជ្យក៏អត់ត្រឹមត្រូវដែរ។ គេគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសកម្ពុជា។ អ៊ីចឹងហើយបានជាគេទាមទារឱ្យងាកមកគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាយើង។ មែនទែនគេធ្វើឱ្យយើងទៅវិញទេ បានភាពរឹងមាំ និងឯករាជ្យ។ នៅពេលដែលយើងបាត់ការអនុគ្រោះពន្ធ យើងនឹងបាត់ឯករាជ្យទៅវិញទេ។ នៅពេលហ្នឹង យើងនឹងទៅរកចិន ដើម្បីជួយ។ យើងទៅខ្ចីលុយចិន ឬទៅរកស៊ីពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិន។ ប៉ុន្តែទាំងអស់ហ្នឹងយើង ទៅជាប់អន្ទាក់នៃបំណុល»។
ក្រោយសហគមន៍អន្តរជាតិ នៃប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យថ្កោលទោស និងដាក់ទណ្ឌកម្មជុំទិសលើរបបលោក ហ៊ុន សែន រឿងរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យនេះ របបនេះបង្ហាញឱ្យឃើញនូវការងាកទៅរកចិនកុម្មុយនិស្តយ៉ាងខ្លាំង រហូតដល់សហរដ្ឋអាមេរិក បង្ហាញការព្រួយបារម្ភ ពីភាពបាត់ឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យកម្ពុជា ដោយសារតែការសង្ស័យថា កម្ពុជាបានយល់ព្រមផ្ដល់ទឹកដីខ្លួន ឱ្យយោធាចិនបង្កើតមូលដ្ឋានទ័ព។
ថ្មីៗនេះ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) បានផ្ញើលិខិតទៅលោក ហ៊ុន សែន ដោយផ្ទាល់ ដោយក្រើនរម្លឹករបបនេះ ឱ្យរក្សាឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន និងស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ទើបអាចរក្សាទំនាក់ទំនងល្អឡើងវិញរវាងប្រទេសទាំងពីរ។
លោក គល់ បញ្ញា យល់ថា ការឈឺឆ្អាល និងការព្រួយបារម្ភពីប្រទេសមហាអំណាច និងជាប្រទេសផ្តល់ជំនួយ និងការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្មដល់កម្ពុជាបែបនេះ មិនមែនជាការជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជានោះទេ។
លោកបន្ថែមថា ការអួតអាងថា ខ្លួនមានលទ្ធភាពទប់ទល់នឹងការផ្ដាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ដូចជាអួតថា មានប្រាក់ចំណូលពន្ធ ដើម្បីទប់ទល់ស្ថានការណ៍ ស្របពេលដែលកម្ពុជាជាប្រទេសក្រីក្រ និងត្រូវការជំនួយបន្ថែម ដើម្បីអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចបែបនេះ គឺជាការខុសឆ្គងធំមួយ៖ «យើងមិនអាចទៅធ្វើរបៀបទាល់ច្រក យកលុយដែលយើងសន្សំបាន ដែលបានប្រមូលបានពីពន្ធ ពីប្រជាពលរដ្ឋ យកទៅទូទាត់ជាមួយនឹងការខាតការអនុគ្រោះពន្ធ។ គេមិនធ្វើដូច្នេះទេ។ នៅប្រទេសគេ បើការដឹកនាំខ្វះការទទួលខុសត្រូវបែបនេះ គឺត្រូវតែមានបញ្ហា ដូចជាត្រូវសុំលាលែងពីតំណែង ព្រោះយើងមិនបានដោះស្រាយបញ្ហារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
បញ្ហាបាត់ប្រឈមការបាត់ការអនុគ្រោះពន្ធនេះ បង្កជាកង្វល់យ៉ាងច្រើនដល់កម្មកររោងចក្រ ដែលថ្លែងថា រាល់ថ្ងៃកម្មករខ្សឹបខ្សៀវគ្នា ដោយព្រួយចិត្ត ខ្លាចបាត់ការងារ និងបាត់មុខរបរ ដែលនឹងធ្វើឱ្យជីវភាពដែលដុនដាបស្រាប់ហើយនោះ នឹងកាន់តែយ៉ាប់យឺនទ្វេដង។
កម្មកររោងចក្រម្នាក់គឺលោក ប៊ុន វ៉ាន់ ថា ទំហំនៃផលប៉ះពាល់ ពេលអត់ EBA គឺមិនអាចថ្លាថ្លែងបានទេ ហើយបើបាត់ការងារនេះ គឺបាត់បង់អ្វីៗគ្រប់យ៉ាង។ ម្យ៉ាងទៀត លោកនិងកម្មករជាច្រើននាក់ផ្សេងទៀត មិនអាចវិលត្រឡប់ទៅធ្វើស្រែចម្ការវិញបានទេ ដោយសារ ទោះបីធ្វើស្រែចម្ការ ក៏មិនរស់ដែរ ដោយសារតែខ្វះទីផ្សារលក់កសិផល និងខ្វះដីធ្វើស្រែ ព្រោះប្លង់ដីត្រូវយកទៅបញ្ចាំនៅធនាគារជាដើម៖ «រាល់ថ្ងៃហ្នឹងមានប្រព័ន្ធ EBA ចំណេញការនាំទៅប្រទេសគេ អត់បង់ពន្ធផង នៅអត់មានការងារធ្វើខ្លះៗ។ យើងខ្វល់បំផុត គឺអត់ការងារធ្វើ។ កម្មករអត់មានលុយសល់ទេ គាត់អាងមានការងារធ្វើ គាត់ខ្ចីលុយធនាគារ។ លុយប្រាក់ខែត្រូវយកទៅសងធនាគារអស់។ គាត់គ្មានប្រាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីហូបចុកប្រចាំថ្ងៃផង»។
កម្មកររោងចក្រម្នាក់ទៀតលោក ង៉ែត សុខុម ថា សាររបស់លោក ហ៊ុន សែន រឹតតែធ្វើឱ្យកម្មករព្រួយចិត្តខ្លាំង ព្រោះកម្មកររោងចក្រ គ្មានជម្រើសអ្វីផ្សេងក្រៅពីការងាររោងចក្រនេះទេ។ បើអត់ការងារនេះ ពួកគាត់នឹងរងទុក្ខវេទនាយ៉ាងដំណំ។
តបទៅនឹងក្តីកង្វល់នេះ មន្ត្រីនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន ថា ជាការព្រួយបារម្ភគ្មានហេតុផល ព្រោះមិនដឹងដំណើររឿង។ លោក ផៃ ស៊ីផាន មានសុទិដ្ឋិនិយម ក្នុងការពន្យល់របស់រដ្ឋាភិបាល ទៅសហភាពអឺរ៉ុប ជុំវិញការព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធនេះ៖ «យក EBA ជាបញ្ហាធំ ដោយអត់ដឹងសាច់រឿងហ្នឹង គឺជាការស្រមើលស្រមៃ ជាប្រតិកម្មទៅនឹងខ្យល់ ឬពពកប៉ុណ្ណោះ។ អ្វីៗគឺយើងកំពុងតែជជែកគ្នា។ នៅក្នុងការពន្យល់គ្នាទៅវិញទៅមកហ្នឹង គឺមានផែនការសកម្មភាព ហើយមានពេលវេលាដែលត្រូវជជែកគ្នា។ ដូច្នេះ កុំបារម្ភច្រើនជាងរដ្ឋាភិបាល ព្រោះរដ្ឋាភិបាលនេះ ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវជាមួយនឹងកម្មករ និងពាណិជ្ជករដែរ»។
ចំណែកឯប្រធានស្តីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក សម រង្ស៊ី ឯណោះ ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានជម្រើសតែពីរប៉ុណ្ណោះ ជុំវិញប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។ លោកសរសេរសារលើទំព័រហ្វេសប៊ុក កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ថា ជម្រើសទីមួយ គឺចោលការងារកម្មករ ដោយចោល EBA និង ជម្រើសទី២ ចោលលោក ហ៊ុន សែន ដោយរក្សា EBA។ លោកបន្ថែមថា ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវតែការពារឆ្នាំងបាយរបស់កម្មករ ដោយត្រូវចាប់យកជម្រើសទី២ ដែលនឹងនាំមកនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផងដែរ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោក ង៉ែត សុខុម បានស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលលោកចាត់ទុកស្មើនឹងឪពុកម្ដាយ ឱ្យយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងណាពិចារណាឡើងវិញ ឱ្យបានល្អិតល្អន់ឡើងវិញ ដើម្បីការពារប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង ដោយរិះរកវិធីយ៉ាងណា ស្ដារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ កុំឱ្យគេផ្ដាច់ការអនុគ្រោះពន្ធនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។