សហគមន៍ខ្មែរនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី និងនៅតាមបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនទៀតដូចជាប្រទេសជប៉ុន (Japan) និងប្រទេសថៃ (Thailand) នាំគ្នាប្រារព្ធខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នៅថ្ងៃទី២២ ខែតុលា។ ពួកគាត់ប្ដេជ្ញារួបរួមសាមគ្គីគ្នា ដើម្បីជំរុញទៅសហគមន៍អន្តរជាតិ ឱ្យជួយរកដំណោះស្រាយជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា។
ដូចរាល់ឆ្នាំដែរ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅឯនាយសមុទ្រ និងក្រុមសង្គមស៊ីវិលឯករាជ្យ បានធ្វើសកម្មភាពជួបជុំផ្សេងៗគ្នា ដើម្បីប្រារព្ធខួប និងទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គោរពកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឲ្យបានពេញលេញ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ពិតប្រាកដសម្រាប់ប្រជាជាតិកម្ពុជាគ្រប់ជំនាន់។ ការប្រារព្ធខួប៣២ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះមិនមែនជាពេលវេលាដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាអ្នកស្រលាញ់ប្រជាធិបតេយ្យ រីករាយនោះទេ ព្រោះពួកគាត់ កំពុងបារម្ភអំពីការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ធ្វើឲ្យជាតិខ្មែរបែកបាក់ និងការដើរជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រអាក្រក់ឡើងវិញ។
«ជយោ ២៣តុលា!នេះហើយជាសំឡេងនៃក្តីសង្ឃឹមដែល យើងទាំងអស់គ្នាផ្តល់ជូនឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅក្នុងស្រុក ដែលកំពុងវេទនាឈឺចាប់»។
ផ្តើមចេញពីប្រទេសអូស្ត្រាលី អង្គការសម្ពន្ធខ្មែរដើម្បីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ឬហៅថា អង្គការ២៣ តុលា បានរៀបចំប្រារព្ធខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅព្រឹកថ្ងៃទី២២ ខែតុលា ក្នុងវត្តពុទ្ធរង្សី ក្រុងមែលប៊ន (Melbourne)។ ពិធីនេះ មានការចូលរួមពីតំណាងរាស្ត្រអូស្ត្រាលី តំណាងអង្គការពាក់ព័ន្ធ ព្រមទាំងតំណាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងគណបក្សភ្លើងទៀន ព្រមទាំងពលរដ្ឋប្រមាណ១រយ(១០០)នាក់។ ក្រៅពីរំលឹកខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះ អង្គការ២៣ តុលា ក៏ធ្វើបុណ្យផ្ការ៉ៃអង្គាសប្រាក់សម្រាប់ជួយឧបត្ថម្ភការសិក្សារបស់កុមារខ្មែរដែលភៀសខ្លួននៅប្រទេសថៃផងដែរ។
ប្រធានអង្គការសម្ពន្ធខ្មែរដើម្បីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស លោក អ៊ិន ណាត ថ្លែងថា ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ ដើរប្រាសចាកច្រើនពីគោលការណ៍កិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស ដោយសាររដ្ឋាភិបាលឪពុកកូនគឺលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងបង្ក្រាបឥតឈប់ឈរទៅលើគណបក្សប្រឆាំង មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល សហជីព និងសកម្មជនបរិស្ថានជាដើម ហើយរៀបការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ ដើម្បីផ្ទេរអំណាចពី ឪពុកទៅកូន។ លោក អ៊ិន ណាត បន្ថែមថា ពលរដ្ឋខ្មែរចង់ឃើញលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត មានសេចក្តីក្លាហានដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ សង្គម សេដ្ឋកិច្ចនៅកម្ពុជា និងស្ដារទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសលោកសេរី។
លោក អ៊ិន ណាត៖ «យើងសូមអំពាវនាវឲ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត អនុវត្តតាមខ្លឹមសារនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសឲ្យបានខ្ជាប់ខ្ជួន មានតែការអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងនេះទេ ដែលអាចនាំមកនូវការផ្សះផ្សាជាតិ ឯកភាពជាតិ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី ឯករាជ្យ និងការមិនរំលោភឈ្លានពានពីបរទេស ការអភិវឌ្ឍប្រទេសដែលមាននិរន្តភាព។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ យើងសូមអំពាវនាវយ៉ាងទទូចឲ្យដោះលែងអ្នកទោសមនសិការ អ្នកទោសនយោបាយ មានដូចជាលោក កឹម សុខា កញ្ញា សេងធារី កញ្ញា ឈឹម ស៊ីថរ លោក ថាច់ សេដ្ឋា ជាបន្ទាន់និងឥតលក្ខខណ្ឌ»។
ប្រធានអង្គការសម្ពន្ធខ្មែរដើម្បីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសរូបនេះ បន្ថែមថា អង្គការរបស់លោក កំពុងសហការជាមួយអង្គការអន្តរជាតិនានារួមទាំងអង្គការ Save Cambodia ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីបញ្ជូនមេធាវីទៅអង្គការសហប្រជាជាតិ និងជំរុញទៅសហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលជាប្រទេសហត្ថលេខី ឲ្យលើកយកកិច្ចព្រមព្រៀងជាអន្តរជាតិមួយនេះមកដោះស្រាយជម្លោះនយោបាយ នៅកម្ពុជាជាថ្មីម្តងទៀត។
សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងដីធ្លីនៅសហគមន៍បឹងកក លោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក្តិ ដែលទើបភៀសខ្លួនមករស់នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី រៀបរាប់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ២៣ តុលា ឆ្នាំ១៩៩១ មិនមែនសម្រាប់តែភាគីខ្មែរណាមួយទេ តែសម្រាប់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល។ ប៉ុន្តែលោកសោកស្តាយដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនបានអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញពេញលេញ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បន្តរងគ្រោះ រស់នៅគ្មានសិទ្ធិសេរីភាព និងបែកបាក់ជាតិ ហើយប្រទេសកម្ពុជា បាត់បង់ឯករាជ្យភាព អធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពទឹកដី។
លោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក្តិ៖ «កម្ពុជា បានបាត់បង់អស់ហើយ បាត់បង់ ភាពឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ ចិន យួន មកធ្វើអាណានិគមពេញ បង្កចលាចល ពេញស្រុកខ្មែរ ។ ការបោះឆ្នោតគ្មានសេរី និងយុត្តិធម៌ ការបំពានសិទ្ធិដីធ្លី បណ្តេញពលរដ្ឋចេញពីលំនៅឋាន បិទសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ ប្រជាពលរដ្ឋ ចំណាកស្រុក ជាច្រើនម៉ឺននាក់។ កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ កំពុងតែធ្លាក់ក្នុងភាពទុរ្ភិក្សធ្ងន់ធ្ងរ»។
គិតមកដល់ពេលនេះ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស២៣ តុលា ១៩៩១ មានអាយុកាល៣២ ឆ្នាំហើយ។ កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះ បានជួយប្រែក្លាយកម្ពុជាពីប្រទេសដែលដាច់ដោចដោយសារសង្គ្រាម ទៅជាប្រទេសដែលមានដំណើរការអភិវឌ្ឍល្អ ចាក់គ្រឹះសន្តិភាព នាំមកនូវប្រជាធិបតេយ្យ ការឯកភាពជាតិ និងបង្រួបបង្រួមជាតិ ព្រមទាំងសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរី។ លើសពីនេះទៀត កិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ក៏ជាឯកសារដ៏មានសារសំខាន់ជាអន្តរជាតិក្នុងទិសដៅការពារអធិបតេយ្យភាព ឯករាជ្យភាព អព្យាក្រឹតភាព និងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា សម្រាប់ខ្មែរគ្រប់ជំនាន់។បើទោះបីជាបែបនេះក្តី រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងកូនប្រុសរបស់លោក គឺលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានរងការរិះគន់ថា ព្យាយាមលុបបំបាត់កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ព្រោះពួកលោកកំពុងដឹកនាំប្រទេសបែបផ្ដាច់ការតវង្សត្រកូល ផ្ទុយពីអ្វីដែលមានចែងក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ។
តំណាងរាស្ត្រអូស្ត្រាលីដើមកំណើតខ្មែរ លោក តាក ម៉េងហ៊ាង អំពាវនាវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅអូស្ត្រាលី បន្តសាមគ្គីគ្នា និងរក្សាទឹកចិត្តដ៏ក្តៅគគុកនេះជំរុញ និងរំលឹកទៅរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីដែលជាប្រទេសហត្ថលេខីមួយនៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង សន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីឲ្យធ្វើអ្វីមួយ ឬដើរតួនាទីដ៏សំខាន់របស់ខ្លួនឡើងវិញក្នុងការជួយប្រទេសកម្ពុជា។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធអូស្ត្រាលី បានផ្តល់ជំនួយឥតសំណងដល់កម្ពុជា និងជំនួយដល់វិស័យយោធាក្នុងមួយឆ្នាំៗប្រមាណជាង១រយ(១០០)លានដុល្លារ ដែលគិតមកទល់ពេលនេះសរុបជាង ១ពាន់(១.០០០) លានដុល្លារទៅហើយ។ លោកថា ថវិកាជំនួយទាំងនេះមួយចំណែកបានមកពីការបង់ពន្ធរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរនៅអូស្ត្រាលី ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី មានតួនាទីសំខាន់ ក្នុងការដាក់សម្ពាធឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គោរព និងអនុវត្តតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
លោក តាក ម៉េងហ៊ាង៖ «តួនាទីរបស់អូស្ត្រាលី គឺមានសារៈសំខាន់ណាស់ ហើយយើងក៏ត្រូវរំលឹករដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលីនៅក្នុងខែ៣(មីនា)ខាងមុខនេះ ដែលនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា មកចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន។ សហគមន៍របស់យើង តើយើងគួរធ្វើអ្វីខ្លះ តើយើងគិតគូរអ្វីខ្លះដើម្បីរំលឹកទៅដល់រដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី អំពីតួនាទីរបស់គាត់ ដើម្បីរំលឹកទៅដល់របបបច្ចុប្បន្នឲ្យមានការគោរពនូវសិទ្ធិមនុស្ស ឲ្យមានការការពារ»។
ក្នុងអំឡុងទសវត្សទី៩០ ប្រទេសអូស្ត្រាលី ធ្លាប់ដើរតួសំខាន់ក្នុងការផ្ដួចផ្ដើមឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនយោបាយនៅកម្ពុជា។
អ្នកឃ្លាំមើលយល់ថា មូលហេតុដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ហ៊ានបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសដោយសារមានចិនជាខ្នងបង្អែក ខណៈសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងអូស្ត្រាលីជាដើម មានចំណាត់ការតិចតួចនៅឡើយ ហើយមិនទាន់កាត់ផ្ដាច់ជំនួយជាដើម។
នៅឯប្រទេសជប៉ុនឯណោះវិញ យុវជន និងពលរដ្ឋខ្មែរជិត១រយ (១០០)នាក់ ក៏បានជួបជុំគ្នារំលឹកខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដែរ ដោយពួកគាត់លើកបដា និងផ្ញើសារទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ហើយដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយឡើងវិញ។
អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិប្រចាំប្រទេសជប៉ុន អ្នកស្រី ម៉ូរី បូរ៉ា ថ្លែងអំពាវនាវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវតែចេះប្រើប្រាស់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនក្នុងការនិយាយ និងទាមទារ ឲ្យរដ្ឋាភិបាលដឹកនាំតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពិតប្រាកដ។
អ្នកស្រី ម៉ូរី បូរ៉ា៖ «យើងឃើញថា រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃនេះ អត់បានដឹកនាំតាមគោលការណ៍នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសទេ។ យើងសុំឲ្យបងប្អូនទាំងអស់គ្នាគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ ត្រូវតែនិយាយថា តើយើងរាល់ថ្ងៃនេះ មានបញ្ហាអី យើងជួបលំបាកអី ត្រូវឲ្យប្រទេសចុះហត្ថលេខី តាមដាននិងស្រាវជ្រាវមើលថា តើរដ្ឋាភិបាលគោរពនូវសិទ្ធិសញ្ញាដែលបានចែងដែរឬទេ?ទាល់តែយើង ទាំងអស់គ្នាទាមទារ និងតស៊ូ»។
ងាកទៅមើលប្រទេសថៃវិញ សកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង សកម្មជនសង្គម សកម្មជនបរិស្ថាន សកម្មជនដីធ្លី ព្រះសង្ឃ និងពលករខ្មែររាប់សិបនាក់ ក៏បានប្រមូលផ្តុំគ្នាប្រារព្ធខួបកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនេះដែរ។
ប្រធានយុវជនគណបក្សភ្លើងទៀនថ្នាក់ជាតិលោក ថន ចន្ថា លើកឡើងក្នុងពិធីនោះថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដឹកនាំប្រទេសឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសនោះ គឺប្រទេសកម្ពុជា និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ អាចទាញយកផលប្រយោជន៍ជាច្រើនពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ដូចជា ការអភិវឌ្ឍជឿនលឿន មានអ្នកវិនិយោគល្អៗមករកស៊ីនៅកម្ពុជា ហើយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នឹងមិនរងទុក្ខវេទនាដោយធ្វើចំណាកស្រុកមកក្រៅប្រទេស ឬភៀសខ្លួនបែកបាក់ព្រាត់ប្រាសក្រុមគ្រួសារឡើយ។
លោក ថន ចន្ថា៖ «យើងអត់ចង់ឲ្យបងប្អូនខ្មែររបស់យើង យើងអត់ចង់ឲ្យកូនចៅខ្មែររបស់យើង វេទនាដូចយើងទេ ។ យើងអត់ចង់ឲ្យកូនខ្មែរជំនាន់ ក្រោយរស់នៅអត់សុខស្រួលដូចយើងទេ មិនអាចរកចំណូលបានសមរម្យចិញ្ចឹមជីវិត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបាន ហើយមករស់នៅស្រុកគេរាប់លាននាក់ទេ»។
កន្លងមក មិនមែនតែប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទេ ប្រទេសហត្ថលេខីមួយចំនួន ដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក (USA) អូស្ត្រាលី (AU) បារាំង (France) អង់គ្លេស (England) និងជប៉ុន (Japan) ជាដើម ក៏មើលឃើញនិងវាយតម្លៃ ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនទាន់អនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីសឱ្យបានពេញលេញនៅឡើយទេ។ ប្រទេសទាំងនេះ តែងប្រកាសជំហរថា នឹងឈរជាមួយពលរដ្ឋខ្មែរដែលចង់បានការអភិវឌ្ឍ ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។