នៅមុនការផ្សាយរបស់អាស៊ីសេរីនៅយប់ថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា នេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងការពារជាតិ ច្រានចោលចំពោះការលើកឡើងរបស់ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាដែលថា មន្ត្រីយោធាកម្ពុជា មិនបើកចំហរពេញលេញក្នុងការដើរពិនិត្យមើលនៅក្នុងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ។ ក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា ចាត់ទុកថា ការលើកឡើងនេះ គឺខុសពីការពិត និងមានចេតនាបង្កើតបញ្ហាជាបន្តបន្ទាប់ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់ខ្លួន។
អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋាននយោបាយ និងកិច្ចការបរទេសនៃក្រសួងការពារជាតិ លោក ណឹម សុវត្ថិ ប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា ក្រុមការងារខ្មែរបានជូនមន្ត្រីយោធាអាមេរិក ទៅមើលទីតាំងជាច្រើនកន្លែងតាមការស្នើសុំ ប៉ុន្តែយោធាអាមេរិក បានទាមទារទៅមើលកន្លែងផ្សេងៗទៀត ដែលហួសព្រំដែននៃកម្រិតទស្សនកិច្ចដែលបានដាក់ចុះ។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងការពារជាតិរូបនេះ បន្ថែមថា ក្នុងការទស្សនកិច្ចយោធា គឺមានកម្រិត ហើយប្រសិនបើយោធាអាមេរិក ចង់ចុះទៅច្រើនដងទៀត គឺអាស្រ័យលើការជជែកគ្នាបន្តទៀត រវាងភាគីទាំងពីរ៕
មន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាអាមេរិក បញ្ឈប់ដំណើរទស្សនកិច្ចនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមភ្លាមៗ ក្រោយមន្ត្រីយោធាកម្ពុជា មិនឲ្យដើរមើលគ្រប់កន្លែង
មន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាអាមេរិក បានចុះទៅពិនិត្យមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនៅថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា តែខាងមន្ត្រីយោធាកម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យដើរមើលច្រើនកន្លែងនោះទេ ដូច្នេះខាងមន្ត្រីអាមេរិក ក៏សម្រេចបញ្ឈប់ការពិនិត្យនោះភ្លាមៗ និងស្នើឱ្យកម្ពុជារៀបចំដំណើរទស្សនកិច្ចជាថ្មីឡើងវិញឲ្យបានឆាប់បំផុត។ អ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ បារម្ភថា ប្រសិនបើកម្ពុជា មិនអាចលាងជម្រះមន្ទិលសង្ស័យរបស់អាមេរិកបានទេ ទំនាក់ទំនងរវាងភាគីទាំងពីរនឹងនៅតែបន្តប្រេះស្រាំ។
ក្តីព្រួយបារម្ភ និងមន្ទិលសង្ស័យរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកអំពីវត្តមានយោធាចិននៅក្នុងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម នាខេត្តព្រះសីហនុ នៅតែមិនទាន់ជ្រះស្រឡះនៅឡើយទេ ដោយសារតែដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាអាមេរិកមិនអាចប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន។
ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជាឱ្យដឹងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មាន និង ទំព័រហ្វេសប៊ុក (Facebook) របស់ស្ថានទូតថា អនុព័ន្ធយោធារបស់ស្ថានទូតអាមេរិក គឺលោកវរសេនីយឯក ម៉ាកុស អិម ហ្វឺរ៉ារ៉ា ( Marcus M. Ferrara) បានធ្វើដំណើរទៅពិនិត្យមើលមូលដ្ឋានទ័ពរាម នៅថ្ងៃទី១១ ខែមិថុនា ដោយឆ្លងតាមការសម្របសម្រួលជាមួយអាជ្ញាធរកម្ពុជា។ នៅក្នុងពេលទស្សនកិច្ចដ៏ខ្លីនោះ មន្ត្រីយោធាកម្ពុជា មិនបានអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាអាមេរិកទៅមើលគ្រប់កន្លែងនៅក្នុងមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនោះទេ។ នៅពេលដឹងច្បាស់ថា មន្ត្រីយោធាកម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យលោកចូលមើលបានអស់កន្លែងនោះ លោក ម៉ាកុស អិម ហ្វឺរ៉ារ៉ា បានបញ្ចប់ការដើរមើល ហើយបានស្នើសុំឲ្យមន្ត្រីយោធាកម្ពុជាកំណត់ពេលទស្សនកិច្ចឡើងវិញ ដោយអនុញ្ញាតឲ្យមានការដើរមើលគ្រប់កន្លែងនៅក្នុងពេលខាងមុខឲ្យបានឆាប់បំផុត។ ស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក គូសបញ្ជាក់ថា ទស្សនកិច្ចជាធម្មតា និងញឹកញាប់របស់អនុព័ន្ធយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងអនុព័ន្ធយោធាបរទេសដទៃទៀត នៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម អាចជាជំហានមួយយ៉ាងសំខាន់ឆ្ពោះទៅរកតម្លាភាព និងការទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមកបានច្រើន។
ទាក់ទងករណីនេះ អាស៊ីសេរី មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ លោក ទៀ បាញ់ និងក្រុមមន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិបានទេ ដោយទូរស័ព្ទចូលពុំមានអ្នកទទួល។ រីឯប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន វិញ លោកមិនបានដឹងរឿងនេះលម្អិតនោះទេ ដោយគ្រាន់បង្ហាញការយល់ ឃើញយ៉ាងខ្លីថា ការមិនអនុញ្ញាតឲ្យអនុព័ន្ធយោធារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដើរមើលគ្រប់ទីកន្លែងនោះ ព្រោះអាចប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា៖ «អាហ្នឹងទាល់តែសួរខាងក្រសួងការពារជាតិ សួរខ្ញុំម៉េចបាន។ សួរក្រសួងការពារជាតិទៅអាប្រុស ព្រោះកន្លែងខ្លះគេមិនអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកដទៃធ្វើជាអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា អាហ្នឹងអ៊ីចឹង ដូច្នេះកន្លែងដែលត្រូវមើលគឺទៅមើល តាមខ្ញុំដឹង គឺកន្លែងការកសាងកំពង់ផែហ្នឹងឯង ហើយបើកាលណាយើងទៅហួសពី កន្លែងកំពង់ផែ អានេះគឺជារឿងផ្សេងមួយទៀត ខ្ញុំអត់ដឹងទេអាហ្នឹង ប៉ុន្តែដើម្បីជាក់ច្បាស់ សូមសួរខាងក្រសួងការពារជាតិរបស់យើង»។
ដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់មូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមពីសំណាក់មន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាអាមេរិកនេះ ធ្វើឡើងទៅតាមការយល់ព្រមរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ លោកបានយល់ព្រមឲ្យអនុព័ន្ធយោធារបស់ស្ថានទូតអាមេរិក ចុះទៅមើលទៀងទាត់នៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ដើម្បីឲ្យអស់មន្ទិលសង្ស័យថា មានមូលដ្ឋានទ័ពចិន ឬក៏អត់នេះ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិក អ្នកស្រី អ្នកស្រី វិនឌី ហ្សឺមែន (Wendy Sherman) កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមិថុនា ។ លោក ហ៊ុន សែន សម្រេចចិត្តដូច្នេះ ជាការឆ្លើយតបនឹងកង្វល់យ៉ាងជ្រាលជ្រៅរបស់អ្នកស្រី វិនឌី ហ្សឺមែន ដែលបានលើកឡើងអំពីវត្តមាន និងការកសាងបរិក្ខារយោធាចិននៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អធិបតេយ្យកម្ពុជា គំរាមកំហែងសន្តិសុខតំបន់ និងប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់ទំនាក់ទំនងរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ មន្ត្រីការទូតជាន់ខ្ពស់របស់អាមេរិករូបនេះ បានជំរុញមេដឹកនាំកម្ពុជាឱ្យរក្សាគោលនយោបាយការបរទេសប្រកបដោយតុល្យភាព និងឯករាជ្យ ដោយតម្កល់ផលប្រយោជន៍ពលរដ្ឋខ្មែរជាធំ។
ជុំវិញរឿងនេះ សាស្ត្រាចារ្យខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា លើកឡើងថា ការប្រកាសរបស់ស្ថានទូតអាមេរិកនេះ គឺបង្ហាញពីការមិនទាន់អស់ចិត្តចំពោះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្ត្រីយោធាអាមេរិក ប៉ុន្តែភាគីកម្ពុជា មានសិទ្ធិក្នុងការរក្សាការសម្ងាត់ចំពោះកិច្ចការសំខាន់ៗដូចជាកិច្ចការសន្តិសុខជាតិជាដើម។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកយល់ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចដែលត្រូវបានបន្ទច់បង្អាក់ បែបនេះ នឹងមិនអាចលាងជម្រះមន្ទិលសង្ស័យរបស់ភាគីអាមេរិកបានឡើយ ទាក់ទងរឿងវត្តមានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជា ហើយទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងនេះ នឹងនៅតែមានភាពអាប់អួរដដែល៖ «ប៉ុន្តែសហរដ្ឋអាមេរិក ខ្ញុំគិតថា បើសិនជាដឹងមែនទែន មិនចាំបាច់មើលទេ ព្រោះគាត់មើលពីផ្កាយរណបមកឃើញទាំងអស់ដែរ គ្មានអីលំបាកទេ ប៉ុន្តែភាគីអាមេរិក គួរតែលើកពីចំណុចសង្ស័យទីតាំងមួយចំនួន ឬទីតាំងណាដែលសង្ស័យហ្នឹងហើយស្នើមកភាគីកម្ពុជា តើភាគីកម្ពុជាឲ្យទៅមើលទៅពិនិត្យអត់ ព្រោះអាហ្នឹង វានៅក្នុងសមត្ថកិច្ច ឬនៅក្នុងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា អ៊ីចឹងអាស្រ័យទៅលើភាគីកម្ពុជា។ អានេះ ខ្ញុំគិតថា មុននឹងមានទស្សនកិច្ចលើកក្រោយ គួរតែមានការលើកឡើងកន្លែងដែលភាគីអាមេរិកគិតថា សង្ស័យហ្នឹង លើកឲ្យចំមក ឲ្យភាគីកម្ពុជាឆ្លើយតប ទើបមានប្រសិទ្ធភាព»។
ទោះជាយ៉ាងណា រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ បាញ់ បានទម្លាយប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅ ១ថ្ងៃមុនជំនួបជាមួយអនុរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាមេរិកថា កម្ពុជាពិតជាបានអនុញ្ញាតឲ្យចិនអភិវឌ្ឍកំពង់ផែជើងទឹករាមប្រាកដមែន ក្រោយបានវាយកម្ទេចចោលអាគារជាជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ លោកថា ចិនផ្តល់ជំនួយឥតសំណង ហើយក្នុងនោះ ក៏មានវត្តមានកងកម្លាំងរបស់ចិនមកជួយអភិវឌ្ឍកំពង់ផែកងទ័ពជើងទឹករាមផងដែរ។ លោកអះអាងថា នៅពេលធ្វើចប់ ចិននឹងប្រគល់ឲ្យកម្ពុជា ហើយកម្ពុជាមានសិទ្ធិពេញ លេញប្រើប្រាស់មូលដ្ឋាននោះ។ ទោះបីជារបបក្រុងភ្នំពេញ បដិសេធម្តងហើយម្តងទៀតថា ពុំមានវត្តមានយោធាចិននៅកម្ពុជាក្តី សហរដ្ឋអាមេរិក នៅតែមិនជឿទុកចិត្តឡើយ និងទាមទារឲ្យមន្ត្រីអនុព័ន្ធយោធាបរទេសទាំងអស់ អាចធ្វើដំណើរទស្សនកិច្ចនៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមជាញឹកញាប់និងជាប្រចាំ ដើម្បីបង្កើននូវតម្លាភាពលើបញ្ហានេះ។
របបលោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បាននាំអ្នកក្រុមសារព័ត៌មានទៅពិនិត្យមើលមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមនេះម្តងដែរ កាលពីកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩ បន្ទាប់ពីសារព័ត៌មាន The Wall Street Journal របស់អាមេរិកបានចុះផ្សាយថា របបនេះបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់ជាមួយចិន ដោយអនុញ្ញាតឱ្យកងទ័ពបោះទីតាំងឈរជើងនៅលើទឹកដីខ្មែរ។ ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យអះអាងថា អាជ្ញាធរមិនបាននាំពួកគេទៅមើលច្រើនកន្លែងនោះឡើយ ហើយអាជ្ញាធរក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេដើរមើលទីតាំងដទៃ ក្រៅពីកន្លែងដែលមានការរៀបចំទុកនោះដែរ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អាជ្ញាធរផ្តល់ពេលវេលាខ្លីបំផុត ដោយរាប់ទាំងសន្និសីទកាសែត និងការនាំទៅមើលទីតាំងយោធា អាជ្ញាធរប្រើពេលត្រឹមតែជាងមួយម៉ោងប៉ុណ្ណោះ ដែលធ្វើឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យមិនអាចផ្តល់ព័ត៌មានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជូនសាធារណជនបាននោះឡើយ៕