អ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថាន និងសង្គម មិនភ្ញាក់ផ្អើលនឹងការណ៍ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ស៊ីញ៉េកាត់ដីរដ្ឋជាង ១០ ហិកតារនៅបឹងតាមោក ឲ្យកូនស្រីលោក ជា សុផារ៉ានោះទេ ព្រោះរឿងបន្តកាត់ដីរដ្ឋឲ្យទៅបក្សពួក និងក្រុមគ្រួសារមន្រ្តីបក្សកាន់អំណាច យកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជនបែបនេះ មិនមែនជារឿងអ្វីថ្មីនោះឡើយ។
ការកាត់ដីរដ្ឋ ទៅឲ្យសមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់ដន្លងដងស្នែងលោក ហ៊ុន សែននេះ ធ្វើឡើងជាទម្រង់អនុក្រឹត្យ ដែលចុះថ្ងៃទី ១៧ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ២០២០ ដោយក្នុងនោះលោក ហ៊ុន សែន កាត់ដីពីផ្ទៃបឹងតាមោក (ឬបឹងកប់ស្រូវ) ទំហំ ១០៤,៧៥៤ ម៉ែត្រក្រឡា ឬជាង ១០ ហិកតារ ទៅឲ្យលោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន កាន់កាប់ជាកម្មសិទ្ធិឯកជន។
បើតាមភាពប្រទាក់ក្រឡាគ្នា នៃសម្ពន្ធភាពគ្រួសារត្រកូល ហ៊ុន និងមន្រ្តីគ្រាក់ៗក្នុងជួររបបក្រុងភ្នំពេញ ដីរដ្ឋជាង ១០ ហិកតារនេះ បានក្លាយជាកម្មសិទ្ធិឯកជនរបស់សម្ពន្ធគ្រួសារត្រកូលហ៊ុន។
លោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន គឺជាកូនស្រីរបស់រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងរៀបចំដែនដី នគរូបនីយកម្ម និងសំណង់ លោក ជា សុផារ៉ា។ ប្តីរបស់លោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន គឺលោក យឹម លាង ពាក់ផ្កាយបី ទើបត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន តម្លើងឋានៈទៅជាអគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ កាលពីដើមឆ្នាំ ២០២០។ លើសពីនេះ នៅក្នុងជួរបក្សវិញលោក ហ៊ុន សែន ក៏បានសម្រេចតែងតាំងលោក យឹម លាង ជាអនុប្រធានខុទ្ទកាល័យនៃកម្មាធិការមជ្ឈិមបក្ស របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កាលពីខែ មិថុនា ផងដែរ ។
លោក យឹម លាង គឺជាកូនប្រុសរបស់លោក យឹម ឆៃលី ដែលជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាស្តារអភិវឌ្ឍន៍វិស័យកសិកម្ម និងជនបទ។ កូនស្រីលោក យឹម ឆៃលី ឈ្មោះ លោកស្រី យឹម ឆៃលីន ជាប្រពន្ធរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ានី កូនប្រុសរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ លោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន និងលោក យឹម លាង ជាដន្លងនឹងអតីតមេទ័ពមួយរូបគឺលោក មាស សុភា ដោយសារកូនស្រីរបស់អ្នកទាំងពីរ គឺលោកស្រី យឹម បូណ៌មី រៀបការជាមួយកូនប្រុសលោក មាស សុភា គឺលោក មាស សុភារិទ្ធ។
អ្នកឃ្លាំមើលបរិស្ថាន និងសង្គម ថាក្នុងរយៈពេលជាងម្ភៃឆ្នាំកន្លងមកនេះ រឿងបែបនេះ គ្មានអ្វីដែលគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលទេ។ ស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិលោក អាឡិច ហាន់ដ្រូ-ហ្កន់សាឡេស ដេវីដសុន (Alejandro Gonzalez-Davidson) ថានេះមិនមែនជាលើកទីមួយទេ ដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន យកទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ គឺទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់គ្នា ដូចជាឧទ្យានជាតិ ឬក៏បឹងបួ យកទៅបែងចែកជាសម្បត្តិឯកជនរបស់មន្រ្តី ឬក្រុមគ្រួសារ ឬបក្សពួករបស់លោកនោះ។ លោក អាឡិច ថាការយកសម្បត្តិរដ្ឋ ទៅធ្វើជាទ្រព្យឯកជន គឺតែងតែធ្វើដោយខ្វះតម្លាភាព រំលោភច្បាប់ មានអំពើពុករលួយ និងធ្វើឲ្យខូតខាតប្រយោជន៍រួមរបស់ពលរដ្ឋទូទៅ <<មូលហេតុដែលគេធ្វើ ចម្លើយគឺខ្លីខ្លឹម ហើយស្រួលយល់ទេ គឺលុយ។ បើសិនជាតំបន់បឹងតាមោក ឬបឹងកក់ នៅតែជាបឹង គឺអ្នកមានអំណាចសព្វថ្ងៃ អត់អាចរកស៊ីបាន គឺអត់មានចំណូលទេ។ ប៉ុន្តែ បើសិនជាយើងយករបស់រួម ទៅជារបស់ឯកជន ក្រោយពីចាក់ដី គឺរកស៊ីបានសម្បើមណាស់ ពីព្រោះក្រោយពីក្លាយជាដីឯកជន គេអាចយកទៅលក់តបាន ពីព្រោះភាគច្រើនពួកហ្នឹង គេអត់អភិវឌ្ឍខ្លួនឯងទេ គេយកទៅលក់ត។ មួយទៀត ពេលដែលលុបបឹងហ្នឹងក៏អាចរកស៊ីតាមរយៈការបូមខ្សាច់ ពីព្រោះត្រូវការខ្សាច់ណាស់ ដូច្នេះការរកស៊ីនេះពីរតង់>>។
មួយវិញទៀត កម្ពុជាទើបតែត្រូវបានគណៈកម្មការអឺរ៉ុបបញ្ចូលឈ្មោះក្នុងបញ្ជីខ្មៅនៃប្រទេសលាងលុយកខ្វក់ កាលពីខែ ឧសភា។ ក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដែលមាន ១០ ប្រទេសនេះ មានតែប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសភូមា (មីយ៉ាន់ម៉ា) ប៉ុណ្ណោះ ដែលជាប់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅនេះ។
លោក អាឡិច សង្ស័យថាការកាត់ដីរដ្ឋ ឲ្យកម្មសិទ្ធិឯកជននេះ អាចជាយុទ្ធសាស្រ្តក្នុងការលាងលុយកខ្វក់មួយដែរ <<ពីរបីឆ្នាំមុន មានប្រភពពីក្នុងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាប្រាប់ខ្ញុំថា ថ្នាក់លើនៃគណបក្សប្រជាជន គេសម្បូរលុយកខ្វក់ មានលុយកខ្វក់ក្នុងធនាគារ ឬនៅក្នុងផ្ទះច្រើនពេក។ អ៊ីចឹងគេត្រូវតែចាយ។ លុយហ្នឹងមិនអាចនៅនឹង នៅផ្ទះអត់ចាយបានទេ គឺគេយកលុយហ្នឹង ធ្វើម៉េចឲ្យវាវិនិយោគទៅលើអ្វីមួយ ដើម្បីក្លាយទៅជាលុយសទៅថ្ងៃអនាគត>>។
ដីនៃផ្ទៃបឹងតាមោក ជាង ១០ ហិកតារនេះ គឺស្ថិតនៅភូមិចុងថ្នល់ សង្កាត់ពន្យាំង ខណ្ឌព្រែកព្នៅ រាជធានីភ្នំពេញ។ តាមការរបាយការណ៍ចុងឆ្នាំ ២០១៩ របស់សមាគមធាងត្នោត បឹងតាមោកនេះ មានផ្ទៃសរុបជាង ៣,២៣៩ ហិកតារ ជាបឹងដែលធំជាងបំផុតនៅក្រុងភ្នំពេញ មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការពារទឹកជំនន់ និងជាអាងស្តុកទឹកស្អាតមានលក្ខណៈធម្មជាតិផង។ ផ្ទៃបឹងរាប់រយហិកតារ ត្រូវបានកាត់ឲ្យឯកជន និងចាក់លុបជាបន្តបន្ទាប់។
ក្រុមយុវជន ដែលតវ៉ា កុំឲ្យលុបបឹងនេះ ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ពន្ធនាគារជាបន្តបន្ទាប់ដែរ។ យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិបីនាក់ មានកញ្ញា ភួន កែវរស្មី កញ្ញា ឡុង គន្ធា និងលោក ថុន រដ្ឋា ត្រូវអាជ្ញាធរឃាត់ខ្លួន កាលពីដើម ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ និងបន្តឃុំខ្លួនក្នុងពន្ធនាគារព្រៃស តាំងពីពេលនោះមក។
អ្នកទាំងបីត្រូវបានចោទប្រកាន់ ពីបទញុះញង់បង្កឲ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម ក្រោយកញ្ញា ឡុង គន្ធា ប្រកាសថា នាងនឹងធ្វើដំណើរថ្មើរជើងចេញពីវត្តភ្នំ ឆ្ពោះទៅភូមិគ្រឹះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្បែរវិមានឯករាជ្យ ដោយស្លៀកពាក់ពណ៌ស ដើម្បីស្នើសុំជួបផ្ទាល់ជាមួយលោក ហ៊ុន សែន ពីរឿងលុបបឹងតាមោក។
ជុំវិញតម្លាភាព និងមូលហេតុ នៃការកាត់ដីរដ្ឋ ទៅជាទ្រព្យឯកជនរបស់ក្រុមគ្រួសាររបស់មន្រ្តីបក្សកាន់អំណាចនេះ មន្រ្តីនាំពាក្យរបបក្រុងភ្នំពេញលោក ផៃ ស៊ីផាន អះអាងថារឿងនេះប្រព្រឹត្តិត្រឹមត្រូវ តាមនីតិវិធីនៃការកាត់ដី។ តែយ៉ាងណា លោកថាលោកមិនបានដឹងលម្អិតរឿងនេះទេ ដោយឲ្យសួរទៅអ្នកនាំពាក្យក្រសួងដែនដីនគររូបនីយកម្ម និងសំណង់វិញ។ លោកគ្រាន់តែបង្ហើបថា វាអាចជាការដោះដូរដីគ្នារវាងរដ្ឋ និងឯកជនតែប៉ុណ្ណោះ <<មិនមែនការចុះហត្ថលេខាប្រគល់ឲ្យ វាមិនប្រក្រតីនោះទេ ខ្ញុំមិនជឿអ៊ីចឹង! ប្រហែលជាមានការដោះដូរអ្វីមួយ ពីកន្លែងណាទៅកន្លែងណា។ ប្រហែលជាមានការដោះដូរអ៊ីចឹងទេ បានជារុញទៅខាងណោះ គឺខាងបឹងតាមោក ដែលសល់ដីទីធ្លាធំ>>។
ដីដែលមានទំហំធំពីមុនមកនោះ ឥឡូវបានរួមតូចទៅហើយ ព្រោះផ្ទៃបឹងត្រូវបានគេចាក់ដីលុបបំពេញរាប់រយហិកតារ។ លោក ហ៊ុន សែន បានសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យក្រសួងការពារជាតិ លុបផ្ទៃបឹងតាមោក ជិត ៣០០ (២៩៨.៥៤) ហិកតារ កាលពីខែ មិថុនា ដើម្បីសាងសង់ជាអគារកងទ័ព។
ផ្ទៃបឹងនេះ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាល សម្រេចឲ្យលុប ៧ដងរួចមកហើយ ដើម្បីប្រគល់ឲ្យស្ថាប័នរដ្ឋ និងឈ្មួញឯកជន ដែលជាសាច់ញាតិ និងអ្នកស្និទ្ធនឹងរបបនេះ។ ផ្ទៃបឹងទំហំជិត ៤៦(៤៥.៧៥)ហិកតា ត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ប្រគល់ទៅឱ្យម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនឯកជន ផានអ៊ីមិច (Phan Imex) គឺលោកស្រី ស៊ុយ សុផាន ហៅយាយផាន និងដីបឹង ៣០ហិកតារ ប្រគល់ទៅឱ្យលោកស្រី គឹម ហ៊ាង ដែលជាប្រពន្ធសមាជិកព្រឹទ្ធសភាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាលោកឧកញ៉ា លី យ៉ុងផាត់។
អាស៊ីសេរី បានព្យាយាមទាក់ទងទៅអ្នកនាំពាក្យក្រសួងដែនដី និងនគររូបនីយកម្ម និងសំណង់ លោក សេង ឡូត ដើម្បីសុំការបំភ្លឺជុំវិញរឿងនេះដែរ ប៉ុន្តែទូរស័ព្ទចូលច្រើនដង គ្មានអ្នកទទួល ។ អាស៊ីសេរី ក៏មិនទាន់អាចសុំការបំភ្លឺពីលោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន បាននៅឡើយដែរ។
បើតាមអនុក្រឹត្យ ដែលលោក ហ៊ុន សែន ចុះហត្ថលេខាកាត់ដីជាង ១០ ហិកតារនោះ លោកស្រី ជា សុផាម៉ាដែន មិនត្រឹមតែបានដីនោះទេ គឺបានរួចពីការបង់ពន្ធ និងអាករទាំងអស់លើដីនោះ ដោយសាររដ្ឋជាអ្នករ៉ាប់រងបន្ទុកពន្ធ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។