សារព័ត៌មានធំៗបរទេស បន្តចាប់អារម្មណ៍រឿងកម្ពុជាអាចអនុញ្ញាតឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានយោធានៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ក្រោយការផ្សាយរបស់សារព័ត៌មាន The Wall Street Journal ដ៏ល្បីល្បាញរបស់អាមេរិកាំង ចុងក្រោយនេះ ដល់វេនសារព័ត៌មានជប៉ុនវិញម្ដង ដែលចេញមុខព្រមានថា ប្រសិនបើកម្ពុជាពិតជាបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាជាសម្ងាត់ជាមួយចិនមែននោះ នោះសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល នឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាអស្ថិរភាពធ្ងន់ធ្ងរ។ អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ យល់ស្របទៅនឹងការវិភាគនេះ និងផ្ដល់អនុសាសន៍ថា តំបន់អាស៊ានទាំងមូល គួរនាំគ្នាថ្កោលទោសកម្ពុជា ប្រសិនបើហ៊ានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះ និងគួរទាមទារឱ្យបញ្ឈប់ហេតុការណ៍នេះជាបន្ទាន់។
ចំណាប់អារម្មណ៍រឿងចោទប្រកាន់ថា កម្ពុជា-ចិនចុះកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាជាសម្ងាត់រយៈពេលដល់ទៅ៣០ឆ្នាំនោះ នៅមិនទាន់ផុតរលត់នៅឡើយទេ ពីក្រសែភ្នែកកាសែតបរទេសធំៗនៅលើសាកលលោក បើទោះជារបបក្រុងភ្នំពេញទើបតែនាំអ្នកកាសែតជាតិ និងអន្តរជាតិ ចុះទៅមើលដល់ទីតាំងផ្ទាល់នៃមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមហើយក៏ដោយក្ដី។
ជាក់ស្តែង សារព័ត៌មានជប៉ុន ផ្សាយជាភាសាអង់គ្លេសឈ្មោះ Nikkei Asian Reviewបង្ហាញក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះបញ្ហាកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាសម្ងាត់រវាងកម្ពុជា និងចិននេះ។ ក្នុងបទវិចារណកថា ផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី៣០ កក្កដា កាសែត Nikkei Asian Review ព្រមានថា ប្រសិនបើមានកិច្ចព្រមព្រៀងយោធាសម្ងាត់នេះមែន ការណ៍នេះនឹងធ្វើឱ្យសណ្ដាប់ធ្នាប់ក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ត្រូវប្រឈមនឹងបញ្ហាអស្ថិរភាព។ កាសែតនេះ ផ្ដល់អនុសាសន៍ថា ប្រសិនបើប្រទេសពាក់ព័ន្ធក្នុងតំបន់ មិនព្រមពួតដៃគ្នាដើម្បីបន្តឃ្លាំមើលទង្វើរបស់ក្រុងប៉េកាំងនេះទេ នោះពួកគេអាចនឹងត្រូវខាតបង់នូវផលប្រយោជន៍ធ្ងន់ធ្ងរពីហេតុការណ៍នេះ ព្រោះថា វត្តមានយោធារបស់ចិននៅកម្ពុជានេះ នឹងក្លាយជាចំណោទពិបាកដោះស្រាយ ឬវិលត្រលប់ទៅរកស្ថានភាពដូចដើមវិញ នៅពេលដែលរឿងរ៉ាវនេះក្លាយជាការពិតហើយនោះ។ ពោលគឺ មិនខុសគ្នាពីអ្វីដែលចិនបានធ្វើយោធូបនីយកម្មទៅលើប្រជុំកោះ នៅតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូងយ៉ាងដូច្នេះដែរ ដែលប្រទេសពាក់ព័ន្ធក្នុងតំបន់អាស៊ាន កំពុងមានជម្លោះដណ្ដើមអធិបតេយ្យរ៉ាំរ៉ៃជាមួយនឹងចិននោះ។
កាសែតដដែលនេះ ចុះផ្សាយថា ប្រសិនបើចិនបង្កើតឱ្យមានមូលដ្ឋានយោធានៅតាមតំបន់ឆ្នេរសមុទ្រកម្ពុជាមែននោះ នោះឥទ្ធិពលរបស់ចិនទៅលើឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិនទាំងមូល នឹងត្រូវបានពង្រឹង ហើយក្រុងប៉េកាំង នឹងមានឥទ្ធិពលធំធេងច្រើនជាងពេលមុន ទៅលើប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ក្នុងរឿងដណ្ដើមអធិបតេយ្យលើប្រជុំកោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលនឹងរឹតតែបង្កឱ្យមានភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងក្នុងតំបន់។
ជាមួយគ្នានេះ កាសែតក៏មិនភ្លេចលើកឡើងដែរថា ជប៉ុនដែលជាប្រទេសម្ចាស់ជំនួយដ៏ធំដែលបានចូលរួមជួយកែលម្អកំពង់ផែទឹកជ្រៅខេត្តព្រះសីហនុ កាលពីពេលអតីតកាល ក្នុងគោលបំណងទប់ទល់ទៅនឹងហានិភ័យនៃការធ្វើយោធូបនីយកម្មតំបន់កំពង់ផែកម្ពុជានោះ ក៏ត្រូវបានក្រុងប៉េកាំងមើលរំលងដែរ។ ដូច្នេះ កាសែតក៏ស្នើឱ្យក្រុងតូក្យូគួរពិនិត្យមើលបញ្ហានេះ និងលើកឡើងពីកង្វល់របស់ខ្លួនដោយផ្ទាល់តែម្ដងទៅកាន់ប្រទេសទាំងពីរ គឺកម្ពុជា និងចិននេះឯង។ កាសែតក៏ផ្ដល់អនុសាសន៍ថា ប្រទេសថៃ វៀតណាម និងម៉ាឡេស៊ី ចាំបាច់ត្រូវត្រៀមខ្លួនទុកជាមុនចំពោះហេតុការណ៍នេះ។
គិតត្រឹមម៉ោងផ្សាយនេះ អាស៊ីសេរីកំពុងព្យាយាមទាក់ទងស្ថានទូតមន្ត្រីនាំពាក្យស្ថានទូតជប៉ុន និងប្រទេសពាក់ព័ន្ធមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដើម្បីសុំប្រតិកម្មជុំវិញបញ្ហារឿងកម្ពុជាអាចឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានលើទឹកដីខ្លួននេះ និងអនុសាសន៍របស់កាសែតជប៉ុន Nikkei Asian Review នេះ។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅមិនទាន់ទទួលបានការឆ្លើយតបណាមួយនៅឡើយទេ។
អាស៊ីសេរីក៏នៅមិនទាន់អាចទាក់ទងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល ដើម្បីសុំការពន្យល់បន្ថែមជុំវិញបញ្ហានេះ នៅឡើយដែរ។
ទោះយ៉ាងណា បណ្ឌិត អៀ សុផល សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការពិភពលោក នៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៃរដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក ពន្យល់ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកកាលពីថ្ងៃទី៣១ កក្កដា ថា មូលដ្ឋានយោធាបរទេស គឺជាការរៀបចំរយៈពេលយូរអង្វែង។ លោកថា គ្មានប្រទេសណាមួយយល់ព្រមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះហើយ រួចបន្ទាប់មកបែរជាសម្រេចផ្លាស់ប្ដូរចិត្តនៅឆ្នាំបន្ទាប់នោះទេ។
បណ្ឌិត អៀ សុផល ព្រមានថា នឹងមានរឿងរ៉ាវប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ច្រើនបន្ថែមទៀត ជាងពេលណាៗទាំងអស់សម្រាប់ភាពរស់រាននៃគណបក្សកាន់អំណាច ដោយសារតែមូលដ្ឋានរបស់ចិននេះ អាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីធានាការគោរពច្បាប់ និងសណ្ដាប់ធ្នាប់នៅកម្ពុជា។ លោកក៏ប្រមើលមើលដែរថា ចិនក៏អាចយកលេសថា ពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជាកំពុងរងគ្រោះ ឬមានបញ្ហាអ្វីស្រដៀងនេះ ដូច្នេះហើយ ខ្លួនចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើអន្តរាគមន៍យោធានៅលើទឹកដីកម្ពុជា។
បណ្ឌិត អៀ សុផល ចោទជាសំណួរថា ដោយមានមូលដ្ឋានរឹងមាំនៅកម្ពុជា តើកម្ពុជាពិតជាអាចសម្រេចចិត្តដោយឯករាជ្យពីចិនបានដែរឬទេ? លោកថា តំបន់អាស៊ាននឹងបែកបាក់គ្នាកាន់តែខ្លាំង រវាងក្រុមប្រទេសនិយមចិន និងក្រុមប្រទេសប្រឆាំងចិន។ លោកថា វត្តមាននៃមូលដ្ឋានយោធាបម្រុងរបស់ចិននៅកម្ពុជានេះ នឹងអាចឱ្យចិន មានសមត្ថភាពបើកការវាយប្រហារទៅលើប្រទេសសិង្ហបុរី ឬប្រទេសអាស៊ានណាមួយ ក្នុងរយៈពេលតែប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះ នៅពេលហេតុការណ៍តម្រូវ។ លោកផ្ដល់ជាអនុសាសន៍ថា អាស៊ានគួរតែថ្កោលទោស និងទាមទារឱ្យបញ្ឈប់កិច្ចព្រមព្រៀងឱ្យចិនយកកម្ពុជាធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ពបម្រុងរបស់ខ្លួននេះ ប្រសិនបើពិតជាមានមែន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។