មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគ រិះគន់ថា អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាល គ្មានឆន្ទៈអនុវត្តគោលនយោបាយក្នុងការទប់ស្កាត់ករណីបទល្មើសឧក្រិដ្ឋកម្មគ្រឿងញៀនឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យជនជាតិចិនបន្តយកទឹកខ្មែរសម្រាប់ធ្វើជាកន្លែងផលិតគ្រឿងញៀនជាបន្តបន្ទាប់។ ប្រតិកម្មរបស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគបែបនេះ ក្រោយពីសមត្ថកិច្ចបង្ក្រាបបានជនជាតិចិនចំនួន ៧នាក់បន្ថែមទៀត ព្រមទាំងរឹបអូសបានសារធាតុគីមីផ្សំកែច្នៃទៅជាគ្រឿងញៀនប្រមាណជាងចំនួន ១៤តោន ដែលពួកគេបានបើករោងចក្រផលិតនៅខេត្តព្រះសីហនុ។
មន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលលើកឡើងថា ការបណ្ដែតបណ្ដោយឱ្យក្រុមឧក្រិដ្ឋជនចិនអាចបន្តបើករោងចក្រផលិតគ្រឿងញៀននៅកម្ពុជាដោយឥតញញើតច្បាប់ជាបន្តបន្ទាប់មកនេះ ដោយសារតែអាជ្ញាធរនៃរបបឯកបក្សគ្មានឆន្ទៈ និងអសមត្ថភាពស៊ើបអង្កេតឱ្យដល់ឫសគល់ ចំពោះមន្ត្រី និងអ្នកមានអំណាចនៅពីក្រោយខ្នង។ ពួកគាត់យល់ថា ការណ៍ដែលជនជាតិចិនទាំងនោះចូលមកវិនិយោគរកស៊ីបើកសិប្បកម្មរោងចក្រផលិតគ្រឿងញៀនលើទឹកដីខ្មែរឥតឈប់ឈរកន្លងមកនេះ កាន់តែឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញថា ជនជាតិចិនទាំងនោះមិនបានកោតខ្លាចចំពោះប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជានោះទេ។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ អ្នកស្រី ជៀប សុធារី ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី៧ កក្កដាថា ការបន្តចែកចាយ និងការបើករោងចក្រពីសំណាក់ក្រុមឧក្រិដ្ឋជនដើម្បីផលិតគ្រឿងញៀននេះ បានធ្វើប្រជាពលរដ្ឋទូទៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុសម្ដែងក្ដីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។ អ្នកស្រីបន្តថា ករណីបទល្មើសគ្រឿងញៀនក្នុងខេត្តព្រះសីហនុនៅតែមិនមានភាពថមថយទេ ដោយសារតែការចរាចរនៃគ្រឿងញៀននេះ បានរីកសាយភាយតាំងពីទីក្រុងរហូតដល់ទីជនបទ។
អ្នកស្រីព្រួយបារម្ភថា បើការនាំចូលសារធាតុញៀនមកកម្ពុជានៅតែបន្តកើតមានយ៉ាងគំហុកបែបនេះ នឹងបង្កប៉ះពាល់សង្គមកាន់តែខ្លាំង ជាពិសេសទាក់ទងនឹងករណីចាប់ជំរិត និងការប្រើអំពើហិង្សាជាដើម៖ « រាល់គ្រឿងញៀនដែលយើងរឹបអូសយកបាន គួរតែធ្វើការបំផ្លាញ។ ពេលខ្លះយើងព្រួយបារម្ភថា នៅពេលដែលចាប់បានច្រើនអ៊ីចឹង តើយកទៅរក្សាទុកនៅកន្លែងណា ? យើងខ្លាចមានការលួចយកចេញថែមទៀត ព្រោះកន្លងមកតាមដែលខ្ញុំធ្លាប់ដឹងគឺថាអ្នកជួញដូរមានអ្នកខ្លះជាសមត្ថកិច្ចដែរ។ អាហ្នឹងហើយដែលវាជាការព្រួយបារម្ភ ហើយបើសិនជាមានអ្នកដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការជួញដូរធ្វើចរាចរណ៍ចែកចាយអីហ្នឹងជាកម្លាំងសមត្ថកិច្ច សូមមេត្តាដាក់ទោសពួកគាត់ទៅកុំឱ្យមានការយោគយល់ឱ្យសោះ » ។
ទន្ទឹមគ្នានេះដែរ នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី លើកឡើងថា ជនជាតិចិនដែលមកផលិតគ្រឿងញៀននៅកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់មកនេះ ដោយសារតែក្រុមឧក្រិដ្ឋជនទាំងនោះបានដឹងថា ប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋកម្ពុជាមិនទាន់រឹងមាំនៅឡើយ។ លោកបន្តថា ករណីជនជាតិចិនបន្តនាំសារធាតុគីមីផ្សំកែច្នៃជាគ្រឿងញៀន ដើម្បីបើករោងចក្រផលិតនៅកម្ពុជាដោយឥតញញើតច្បាប់បែបនេះ អាចមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើលាងលុយកខ្វក់ និងអំពើពុករលួយជាមួយអ្នកមានអំណាច និងមន្ត្រីខិលខូចមួយចំនួន៖ « អ៊ីចឹង ក្រុមឧក្រិដ្ឋជន អន្តរជាតិគិតថា នៅក្នុងដែនដីហ្នឹង គាត់ងាយស្រួល នៅក្នុងការធ្វើប្រតិបត្តិការផលិតក្ដី នាំចេញក្ដី ឬក៏ចែកចាយក្តីគ្រឿងញៀនហ្នឹងទៅឱ្យក្រុមគោលដៅរបស់គាត់។ បើសិនជា កម្ពុជាយើងចង់ដោះខ្លួនអំពីបញ្ជីប្រផេះ ទាក់ទងទៅនឹងការប្រយុទ្ធប្រឆាំង នឹងការលាងលុយកខ្វក់ ហិរញ្ញប្បទានភារវកម្មអីជាដើមហ្នឹង យើងគួរតែនាំគ្នាអនុវត្តច្បាប់ ហើយបង្ក្រាបបទល្មើសគ្រឿងញៀនហ្នឹងឱ្យជាប្រព័ន្ធ » ។
ប្រតិកម្មរបស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលបែបនេះ ក្រោយពីកម្លាំងសមត្ថកិច្ចចម្រុះបង្ក្រាបបានក្រុមឧក្រិដ្ឋជនគ្រឿងញៀនជនជាតិចិនចំនួន ៧នាក់បន្ថែមទៀត ដែលពួកគេបាននាំចូលសារធាតុគីមីផ្សំកែទៅជាគ្រឿងញៀន និងបើករោងចក្រផលិតកែច្នៃក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។
គេហទំព័ររបស់ អគ្គស្នងការដ្ឋាននគរបាលជាតិនៅថ្ងៃទី៥ កក្កដា បង្ហាញថា ក្នុងការចុះបង្ក្រាបទីតាំងកន្លែងសិប្បកម្មផលិតគ្រឿងញៀននោះ សមត្ថកិច្ចរឹបអូស សារធាតុគីមីផ្សំទៅជាគ្រឿងញៀនចំនួនជាង ១៤តោន។ ក្រៅពីនេះ ក៏មានសម្ភារៈកែច្នៃក្នុងការផលិតមាន ដូចជា ឆ្នាំង និងកែវ ប្រតិកម្មសរុបចំនួន ៥៧គ្រឿង ម៉ាស៊ីនភ្លើងចំនួន ៣គ្រឿង ជើងទម្រធុងប្រតិកម្មចំនួន ៥៩គ្រឿង ម៉ូទ័រក្រឡុកចំនួន ១គ្រឿង ម៉ាស៊ីនប្រតិកម្មចំនួន ៥គ្រឿង រួមទាំងឧបករណ៍កែច្នៃ និងធុងសម្រាប់ផ្ទុកគ្រឿងញៀនជិត ៣រយ (២៩៨) ធុង។ អាជ្ញាធរ អះអាងថា មេខ្លោងនៃក្រុមឧក្រិដ្ឋជនគ្រឿងញៀនទាំង ៧នាក់នោះ សមត្ថកិច្ចបានកសាងសំណុំរឿងបញ្ជូនទៅកាន់សាលាដំបូងខេត្តព្រះសីហនុចាត់ការបន្តតាមនីតិវិធីរួចរាល់ហើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្ដី មន្ត្រីផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក (ADHOC) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ អ្នកស្រី ជៀប សុធារី មានប្រសាសន៍ថា តុលាការខេត្តព្រះសីហនុមិនបានប្រកាសសាលក្រមក្នុងការកាត់ទោសក្រុមឧក្រិដ្ឋជនទាំងនេះជាសាធារណៈ ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋបានដឹង និងមានជំនឿនៅឡើយទេ។ អ្នកស្រីលើកឡើងថា បើករណីបទឧក្រិដ្ឋកម្មផ្សេងៗ ជាពិសេសករណីឧក្រិដ្ឋកម្មគ្រឿងញៀនទ្រង់ទ្រាយធំបែបនេះមានការបិទបាំងព័ត៌មាន ហើយមិនត្រូវបានអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច បង្ហាញពីដំណើរក្នុងការអនុវត្តទោសលើជនល្មើសឱ្យច្បាស់លាស់ គឺជាហេតុធ្វើមហាជនមានមន្ទិលលើភាពមិនប្រក្រតីនៃប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជា។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទង អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិទទួលផែនប្រឆាំងគ្រឿងញៀន លោក ម៉ក់ ជីតូ ព្រះរាជអាជ្ញារងសាលាដំបូងខេត្តព្រះសីហនុ លោក ពេញ ពិសិដ្ឋ និងស្នងការនគរបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក ជួន ណារិន្ទ ដើម្បីសុំអត្ថាធិប្បាយរឿងនេះបានទេ នៅថ្ងៃទី៧ កក្កដា។
ប៉ុន្តែ លោក ម៉ក់ ជីតូ ប្រាប់កាសែតក្នុងស្រុកថ្មីៗនេះ ថាការបង្ក្រាបជនជាតិចិនទាំង ៧នាក់នេះ សមត្ថកិច្ច ទទួលបានតម្រុយសម្ងាត់ និងធ្វើការតាមដានអស់រយៈពេលជាង ២ ខែ មកហើយ។ ក្រៅពីនេះ លោក ក៏ធ្លាប់លើកឡើង ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា កម្ពុជា ជាតំបន់មួយដែលក្រុមឧក្រិដ្ឋជនចង់បានធ្វើជាកន្លែងផលិតគ្រឿងញៀន។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះដែរ អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម លោក គឹម សុខ វិញ លើកឡើងថា ករណីឧក្រិដ្ឋកម្មគ្រឿងញៀននៅកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់មកនេះ គឺមានក្រុមឧកញ៉ា និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររបបឯកបក្សមានការលួចរកស៊ីជាប្រព័ន្ធ ដើម្បីយកលុយចំណេញពង្រឹងដល់គណបក្សកាន់អំណាច។ លោកលើកឡើងបែបនេះ ដោយលោកមើលឃើញថា កម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន សែន មានមន្ត្រី ឧកញ៉ា ឈ្មួញជាច្រើនបានបើកអាជីវកម្មខុសច្បាប់ក្នុងនោះរួមទាំងការជួញដូរគ្រឿងញៀន បំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ ហើយក្រុមឧកញ៉ា និងមន្ត្រីទាំងនោះ គ្មានស្ថាប័នណាស៊ើបអង្កេតហ៊ានចាប់ទោសអូសដំណើរនោះដែរ៖ « ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍តែបីទេ។ ទី១ កន្លងមកមានមន្ត្រី កងរាជអាវុធហត្ថមួយចំនួន ដែលត្រូវចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធទៅហ្នឹងការជួញដូរគ្រឿងញៀន។ ទី២ ឧកញ៉ា គិត ធាង ដែលជាបងប្រុសរបស់អ្នកឧញ៉ា គិត ម៉េង ហើយមានការចោទប្រកាន់ពាក់ព័ន្ធពីការជួញដូរគ្រឿងញៀនដ៏ធំសម្បើម។ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះ គេសម្រួលឱ្យឧកញ៉ា គិត ធាង រស់នៅមានសេរីភាពសមល្មម ដូចមិនមែនជាឧក្រិដ្ឋជនគ្រឿងញៀនអ៊ីចឹងដែរ។ ទី៣ នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ មាននាំចូលសារជាតិផលិតគ្រឿងញៀនរហូតទៅដល់ ៣រយ ( ៣០០ ) តោនហើយមកដល់ពេលនេះពួកមន្ត្រីទទួលខុសត្រូវទាំងអស់នោះឆ្លើយដាក់គ្នាទៅវិញទៅមក » ។
ក្នុងទិវាអន្តរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន កាលពីថ្ងៃទី២៦ មិថុនា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង លើកឡើងថា បទល្មើសគ្រឿងញៀន បានកើនឡើងខ្ពស់។ លោក ស ខេង អះអាងថា ក្នុងឆ្នាំ២០២០ និង២០២១ ដែលមានការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ-១៩ សមត្ថកិច្ចបង្ក្រាប និងរឹបអូសគ្រឿងញៀនបានជិត ១០តោន និងឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យបានជាង ៣ម៉ឺននាក់ ក្នុងនោះបង្ក្រាបបទល្មើសគ្រឿងញៀនបានចំនួនជាង ១ម៉ឺនករណី (១០.៤៦១ករណី) ក្នុងឆ្នាំ២០២០ និងជាង៦ពាន់ករណី (៦.៣០៨ករណី) ទៀតក្នុងឆ្នាំ២០២១។ អាជ្ញាធរប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនបានដុតបំផ្លាញសារធាតុញៀន និងសារធាតុគីមី សរុបជាង ៦តោន ក្នុងចំណោមវត្ថុតាងគ្រឿងញៀន សារធាតុគីមីផ្សំ និងសារធាតុគីមីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ ដែលរឹបអូសបាន មានទម្ងន់សរុបជិត ១០០តោន។
ទោះជាយ៉ាងណា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនៅតែជំរុញដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធឱ្យពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ និងស៊ើបអង្កេតដោយតម្លាភាពចាប់មេខ្លោងធំៗ ដាក់ពន្ធនាគារ ទើបអាចទប់ស្កាត់បញ្ហាគ្រឿងញៀនមានប្រសិទ្ធភាព៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។