ពិធីបុណ្យខួប ១០០ថ្ងៃ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនៅប្រទេសអូស្ត្រាលី រៀបចំធ្វើមុនគេបង្អស់នៅតាមទីក្រុងសំខាន់ៗមួយចំនួន ដូចជាក្រុងស៊ីដនី (Sydney) និងម៉ែលប៊ន (Melbourne) ជាដើម។ អ្នកក្រុងស៊ីដនី បានរៀបចំពិធីបុណ្យនេះកាលពីថ្ងៃសៅរ៍ ទី៨ រីឯអ្នកក្រុងម៉ែលប៊ន ប្រារព្ធពិធីនេះនៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី៩ តុលា។
លោក កែម ឡី បានបន្សល់អនុស្សាវរីយ៍ច្រើនណាស់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី និងដល់អ្នកនយោបាយអូស្ត្រាលី មួយចំនួន ដែលលោកបានជួប ពេលដែលលោកធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសនេះកាលពីខែមេសា កន្លងទៅ។ នៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី៩ តុលា នេះ ពួកគេបានជួបជុំគ្នារៀបចំពិធីបុណ្យ ១០០ថ្ងៃជូនដល់លោកបណ្ឌិត កែម ឡី។ ពួកគាត់ស្ទើរតែទាំងអស់គ្នាដែលមានចំនួនប្រមាណជិត ២ពាន់នាក់ ពាក់អាវយឺតពណ៌ខ្មៅដែលមានរូបលោកបណ្ឌិត កែម ឡី និងមានសរសេរឃ្លាមួយដែលពួកគាត់ពេញចិត្តជាងគេ គឺ "ជូតទឹកភ្នែករបស់អ្នក រួចបន្តដំណើរទៅមុខទៀត"៖ «ខ្ញុំនៅចាំសម្ដីគាត់ "ជូតទឹកភ្នែករួចបន្តដំណើរទៅមុខទៀត"។ ស្ដាប់សម្ដីនេះហើយធ្វើអោយកូនខ្មែររំភើប»។
អ្នកខ្លះទៀតស្រឡាញ់លោក កែម ឡី ដ្បិតពួកគេយល់ថា លោកតែងផ្តល់បទវិភាគល្អៗដែលធ្វើឲ្យពួកគេអាចបង្កើនបាននូវសមត្ថភាពក្នុងការត្រិះរិះពិចារណា៖ «ខ្ញុំឈ្មោះ សុមីនា។ ខ្ញុំនឹកឃើញដល់គាត់ ដោយសារគាត់វិភាគនិយាយចំៗព័ត៌មានក្នុងសង្គមពិតតែម្ដង»។
ក្រៅពីពលរដ្ឋខ្មែរ អ្នកមុខអ្នកការអូស្ត្រាលី មួយចំនួន ក៏បានចូលរួមក្នុងពិធីនេះដែរ។
លោកប្រធានព្រឹទ្ធសភានៃរដ្ឋវ៉ិកតូរីយ៉ា ដែលកាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី៧ តុលា កន្លងទៅ បានទៅចូលរួមពិធីជប់លៀងមួយជាមួយកូនប្រុសច្បងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មានប្រសាសន៍ថា សូមកុំច្រឡំថា ការដែលចូលរួមជាមួយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នោះជាការបញ្ជាក់ថា លោកគាំទ្រសកម្មភាព ឬគោលនយោបាយរបស់អ្នកអញ្ជើញនោះឲ្យសោះ។ លោកថា តាមពិតការចូលរួមនោះ គឺដើម្បីឆ្លៀតឱកាសបញ្ជូនសារទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងច្បាប់ទម្លាប់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវទៅវិញទេ។
ទាក់ទងនឹងការទាមទារឲ្យមានការគោរពច្បាប់នេះដែរ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌នៃប្រទេសអូស្ត្រាលី និងបច្ចុប្បន្នជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌នៃរដ្ឋាភិបាលស្រមោល ដ្បិតគណបក្សលោកមិនកាន់អំណាចក្នុងអាណត្តិនេះនោះ លោក ម៉ាក ដ្រេយហ្វឺស (Mark Dreyfus) មានប្រសាសន៍ថា លោកបានជួបលោក កែម ឡី ហើយថាលោកស្ដាយណាស់ចំពោះការបាត់បង់លោកបណ្ឌិត ដ្បិតលោក កែម ឡី ទើបនឹងចាប់ផ្ដើមឲ្យអន្តរជាតិស្គាល់លោក៖ «មរណភាពនេះជាសោកនាដកម្ម ពីព្រោះលោកទើបតែចាប់ផ្ដើមទាក់ទាញការចាប់អារម្មណ៍ពីអន្តរជាតិ ចំពោះការងារដែលលោកធ្វើនៅកម្ពុជា រាប់ឆ្នាំមកហើយ។ តាមរយៈការងារដូចជាលោក កែម ឡី វាជាកត្តាស្នូលនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងការកែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បានជឿនលឿនទៅមុខ។ វាជាសោកនាដកម្មធ្ងន់ធ្ងរដែលលោកត្រូវបាត់បង់ទៅ ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា គំរូជីវិត និងការងាររបស់លោកមិនសាបសូន្យទេ ពីព្រោះយុត្តិធម៌ យើងមកទីនេះថ្ងៃនេះ គឺមករំលឹកខួប ១០០ថ្ងៃ នៃមរណភាពរបស់លោក។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា និងពលរដ្ឋទូទៅទាំងពិភពលោកនឹងនៅតែចងចាំការងារដែលលោកបានធ្វើ និងនៅតែគំរូល្អសម្រាប់អ្នកដទៃទៀតធ្វើតាម។ ខ្ញុំគិតថា នីតិរដ្ឋគឺមានសារសំខាន់គ្រប់ទីកន្លែង។ ក្នុងនាមខ្ញុំជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ និងបច្ចុប្បន្នជារដ្ឋមន្ត្រីនៃក្រសួងយុត្តិធម៌នៃស្រមោល ត្បិតគណបក្សយើងខ្ញុំពេលនេះមិនកាន់អំណាច យើងត្រូវតែធ្វើការឆ្ពោះទៅសម្រេចអោយបាននូវនីតិរដ្ឋ យុត្តិធម៌ ហើយអ្នកប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ ដូចជាឃាតកសម្លាប់លោក កែម ឡី នៅកម្ពុជា ត្រូវតែបាននាំខ្លួនមកកាត់ទោស។ ប៉ុន្តែករណីឃាតកម្មលោក កែម ឡី នៅមិនទាន់មានយុត្តិធម៌នៅឡើយទេ ដូច្នេះខ្ញុំជំរុញអោយរដ្ឋាភិបាលអូស្ត្រាលី ធ្វើតាមលទ្ធភាពរបស់ខ្លួន ឬធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីជំរុញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ធានាឲ្យបានថា ក្រុមគ្រួសារលោក កែម ឡី ទទួលបានយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ»។
អ្នកដែលធ្លាប់តែស្គាល់លោកតាមតែរយៈសំឡេង មានការគោរពសរសើរលោកបណ្ឌិតណាស់តែទៅហើយ តែនៅពេលដែលបានជួបមុខ និងបាននិយាយសាសងដោយផ្ទាល់ ដូចជាអតីតចៅហ្វាយក្រុង ជា យូហ៊ន នេះជាដើម វាកាន់តែធ្វើឲ្យមានការស្ងើចសរសើរលោកបណ្ឌិតថែមទៀត៖ «ខ្ញុំមិនគិតថា ខ្មែរយើងមានអ្នកពូកែដល់ថ្នាក់ហ្នឹង ដល់ពេលជួបបានខ្ញុំភ្នាក់ខ្លួន។ គាត់ (កែម ឡី) មកមើលទីស្នាក់ការសមាគមខ្មែរធ្វើ គឺយើងមានបម្រើមនុស្សចាស់ ហើយគាត់លើកថា ប្រទេសនេះល្អណាស់ ពីព្រោះនៅកម្ពុជា អត់មានបម្រើមនុស្សចាស់របៀបហ្នឹងទេ ហើយចាស់ៗហ្នឹងរវល់តែមើលចៅ។ ខ្ញុំថា ចាស់ៗច្រើនមានកូន ពីព្រោះកូនគេចេញទៅធ្វើការប្រទេសក្រៅអស់ហើយ ម៉ាឡេស៊ី កូរ៉េ ដូច្នេះទុកកូនហ្នឹងអោយតាយាយមើល»។
សម្រាប់លោក តាក់ ម៉េងហៀង ដែលជាបេក្ខជនចៅហ្វាយក្រុងជនជាតិខ្មែរមួយរូប ឈរឈ្មោះនៅក្រុងមួយនៅតំបន់ជាយក្រុងម៉ែលប៊ននេះ អ្វីដែលលោកចងចាំពីលោក កែម ឡី គឺភាពក្លាហានទាំងការនិយាយ ទាំងការហ៊ានដេញដោលសួរសំណួរ៖ «ខ្ញុំបានចំណាយពេលដ៏ខ្លីជាមួយគាត់ក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលីនេះ គឺលោកបណ្ឌិត កែម ឡី បានសួរសំណួរជាច្រើនចំពោះខ្ញុំ ដែលសំណួរខ្លះខ្ញុំមិនអាចឆ្លើយបាន ដោយសារតែខ្ញុំពុំមានព័ត៌មាន។ ប៉ុន្តែចំណុចសំខាន់ដែលខ្ញុំរៀនពីគាត់គឺ ត្រូវហ៊ានសួរ ហ៊ានឆ្ងល់ និងសន្ទនា»។
ពិធីបុណ្យខួប ១០០ថ្ងៃលោកបណ្ឌិត កែម ឡី នៅក្រុងម៉ែលប៊ន នាថ្ងៃអាទិត្យ នេះ ត្រូវបានសហគមន៍ខ្មែររៀបចំឡើងតាមប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងសមសួន ថ្វីត្បិតតែពួកគាត់រស់នៅឆ្ងាយពីមាតុភូមិកំណើតក៏ដោយ។
អ្នកចូលរួមទាំងឡាយហាក់មានសមានចិត្ត និងសទ្ធាជ្រះថ្លាណាស់។ ពួកគាត់សប្បាយចិត្តនឹងបានមកធ្វើបុណ្យរួមគ្នា រំឭកដល់មនុស្សដែលពួកគោរព និងស្រឡាញ់ដូចគ្នា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។