ក្រុមអ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិព្រមានថា កម្ពុជានឹងក្លាយជាចំណុចស្នូលនៃជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយធ្ងន់ធ្ងរ ប្រសិនបើហ៊ានឈានទៅអនុញ្ញាតឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានយោធានៅលើទឹកដីខ្លួន។ ការព្រមាននេះ កើតមានឡើងស្របពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក កំពុងទាមទារឱ្យកម្ពុជាពន្យល់លម្អិតអំពីមូលហេតុ ដែលខ្លួនសម្រេចផ្លាស់ប្ដូរជំហរ មិនអនុញ្ញាតឱ្យអាមេរិកជួយជួសជុលទីតាំងនៅឯមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ខណៈកម្ពុជាយកលេសថា ដោយសារមានការផ្លាស់ប្ដូរទីតាំងទៅកន្លែងថ្មី។ ហេតុការណ៍នេះ កំពុងបង្កឱ្យមានការសង្ស័យកាន់តែខ្លាំងបន្ថែមពីលើករណីនៅខេត្តកោះកុង ដែលថាកម្ពុជាអាចមានផែនការឈានទៅអនុញ្ញាតឱ្យចិន មានមូលដ្ឋានយោធានៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួន។
អ្នកជំនាញផ្នែកសន្តិសុខតំបន់អាស៊ី និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ Georgetown University បណ្ឌិត ហ្សាក ឃូព័រ (Zac Cooper) ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកកាលពីថ្ងៃទី១ កក្កដា ថា ប្រសិនបើកម្ពុជាបើកផ្លូវឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានយោធានៅតំបន់សមុទ្ររាម ហេតុការណ៍នេះ នឹងអនុញ្ញាតឱ្យយោធាចិនអាចចូលទៅកាន់តំបន់ឈូងសមុទ្រថៃ និងភូមិភាគប៉ែកខាងត្បូងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលកន្លងមកចិនពិបាកនឹងចូលទៅដល់។ លោកពន្យល់ថា ការសម្ញែងអំណាចចម្ងាយពីប្រទេសចិនមក ស្ដែងឱ្យឃើញពីការលំបាកសម្រាប់កងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន (PLA) ដូច្នេះ ការបន្ថែមទីតាំងយោធានៅជិតតំបន់រាម នឹងក្លាយជារឿងសមហេតុផលផ្អែកតាមចក្ខុវិស័យរបស់ក្រុងប៉េកាំង។ លោកបន្តថា អ្វីដែលធ្វើឱ្យលោករឹតតែព្រួយបារម្ភនោះគឺថា ហេតុការណ៍នេះ អាចធ្វើឱ្យកម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណុចស្នូលនៃជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយធ្ងន់ធ្ងរ ហើយបង្កើតនូវកង្វល់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងចំណោមប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ជាពិសេសប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលនៅឆ្ងាយពីប្រទេសចិន តែនៅជាប់កៀកនឹងឈូងសមុទ្រថៃនោះ។
ការពន្យល់របស់អ្នកជំនាញរូបនេះ កើតមានឡើងស្របពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងទាមទារឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញចេញមុខបកស្រាយ ពីរឿងដែលខ្លួនបានផ្លាស់ប្ដូរគោលជំហរសម្រេចមិនអនុញ្ញាតឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលជួសជុលកែលម្អអគារបណ្ដុះបណ្ដាល និងឃ្លាំងផ្ទុកអូប័រនៅឯមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាម ស្ថិតនៅស្រុកព្រៃនប់ ខេត្តព្រះសីហនុ។ កាលពីចុងខែមិថុនា មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃមន្ទីរបញ្ចកោណ និងជាឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកភូមិភាគអាស៊ីខាងត្បូង និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លោក ចូសេហ្វហ្វែលធ័រ (Joseph Felter) បានសរសេរលិខិតមួយច្បាប់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជា លោក ទៀ បាញ់ ស្នើឱ្យពន្យល់ជុំវិញបញ្ហានេះ។ លោក ទៀ បាញ់ ប្រាប់អាស៊ីសេរី កាលពីថ្ងៃទី១ កក្កដា ថា កម្ពុជាមិនធ្លាប់ដែលបដិសេធសំណើអាមេរិកនោះទេ តែលោកយកហេតុផលថា ទីតាំងដែលបម្រុងនឹងជួសជុលនោះ ត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទៅកន្លែងផ្សេងទៀត ដើម្បីអភិវឌ្ឍតំបន់មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ៖ «គ្មានរឿងអីដែលយើងត្រូវបដិសេធអីទាំងអស់។ ដូច្នេះរឿងនេះកុំនិយាយហួសពីនេះវាអត់មានអីលើសពីនេះទេ។ យើងត្រូវការអភិវឌ្ឍនៅតំបន់រាមហ្នឹង។ ដូច្នេះទីតាំងហ្នឹងគឺយើងរៀបចំទៅធ្វើនៅកន្លែងផ្សេង គឺឱ្យវាបានសមស្របហ្នឹងនិងតាមតម្រូវការចាំបាច់របស់ខាងសន្តិសុខលំហសមុទ្ររបស់យើង ដែលមានមួយផ្នែកកាលមុននេះ គឺសហរដ្ឋអាមេរិក អូស្ត្រាលី និងជប៉ុនបានជួយរៀបចំទីបញ្ជាការមុខនៅទីនោះ។ ដូច្នេះគឺយើងនៅរក្សាកន្លែងនោះ ហើយយើងក៏នៅតែស្វាគមន៍ដែរ។ យើងក៏អរគុណណាស់ចំពោះការរៀបចំហ្នឹង។ តែឥឡូវយើងត្រូវរៀបចំកន្លែងមួយថ្មីឱ្យមានការសមស្របមានការសមស្របជាងមានការរីកចម្រើនជាងធ្វើឱ្យវាកាន់តែល្អឡើង»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាប់ភាគីអាមេរិក ការណ៍ដែលក្រសួងការពារជាតិកម្ពុជាផ្លាស់ប្ដូរចិត្តនាពេលនេះសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា កម្ពុជាអាចមានផែនការធំធេងជាងនេះក្នុងការអនុញ្ញាតឱ្យមានវត្តមានយោធាចិននៅឯមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមនេះ ដែលសេណារីយ៉ូនេះនឹងជះឥទ្ធិពលខ្លាំងដល់សន្តិសុខតំបន់ ខណៈចិនកំពុងស្វះស្វែងពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន។ ឆ្លើយតបចំពោះហេតុការណ៍ទាំងនេះ សហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈស្ថានទូតរបស់ខ្លួន ជាថ្មីម្តងទៀត ជំរុញឱ្យមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ រក្សាឱ្យបានដូចតាមការប្ដេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួន ដូចដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អំពីឯករាជ្យភាពនៃ គោលនយោបាយការបរទេសរបស់ខ្លួន។ សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏ជំរុញឱ្យកម្ពុជាការពារឯករាជ្យភាព របស់ខ្លួនឱ្យបានកាន់តែសកម្ម សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។
បណ្ឌិត ហ្សាក ឃូព័រ បន្ថែមទៀតថា លិខិតរបស់ឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ មិនមែនជាការចោទប្រកាន់កម្ពុជាថា នឹងទទួលយកផែនការរបស់ចិននោះទេ។ លោកថា វាជាការសមហេតុផលសម្រាប់ក្រុមមន្ត្រីអាមេរិកាំង ដែលពួកគេចង់ស្វែងយល់ឱ្យបានកាន់តែប្រសើរជាងនេះ អំពីមូលហេតុពិតប្រាកដ ដែលកម្ពុជាដំបូងឡើយបានស្នើសុំឱ្យអាមេរិកជួយជួសជុលទីតាំងតំបន់រាមនេះ តែក្រោយមកបែរជាថា ការជួយជួសជុលនោះលែងចាំបាច់ទៀតហើយ។
ករណីចុងក្រោយនៅឯមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមនេះ រឹតតែបង្កើនការការសង្ស័យកាន់តែខ្លាំងឡើងពីរឿងរ៉ាវចម្រូងចម្រាសកំពុងតែកើតមានស្រាប់ ដែលថាកម្ពុជាអាចអនុញ្ញាតឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានយោធារបស់ខ្លួននៅឯខេត្តកោះកុង ក្រោមរូបភាពជាការផ្ដល់ការសម្បទានឱ្យក្រុមហ៊ុនចិនអភិវឌ្ឍន៍ជាតំបន់ទេសចរណ៍តារាសាគរ ដូចដែលសារព័ត៌មានជាភាសាអង់គ្លេស Asia Times ធ្លាប់រាយការណ៍ដំបូងកាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៨ កន្លងទៅ។ បញ្ហានេះ ក៏បានតម្រូវឱ្យអនុប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក Mike Pence សរសេរលិខិតផ្លូវការមួយច្បាប់ប្រាប់ទៅលោក ហ៊ុន សែនអំពីកង្វល់ចម្បងបំផុតនៃមូលដ្ឋានយោធាចិននៅកម្ពុជានេះ និងព្រមានថាបើមានរឿងបែបនេះកើតឡើងមែននោះ ការណ៍នេះនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ គឺកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ បណ្ដុំភ្នាក់ងារកិច្ចការសម្ងាត់អាមេរិកាំងក៏ធ្លាប់ចេញរបាយការណ៍ជាបន្តបន្ទាប់ វាយតម្លៃការគំរាមកំហែងសន្តិសុខតំបន់ ដោយគូសបញ្ជាក់ថា ការរអិលធ្លាក់របស់កម្ពុជាចូលទៅក្នុងរបបគ្រប់គ្រងបែបផ្ដាច់ការនិយមដែលបណ្ដាលឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគ្រប់គ្រងបានទាំងស្រុង នូវអំណាចនីតិប្បញ្ញត្តិរបស់ប្រទេសនេះ អាចបើកផ្លូវឱ្យមានការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលអាចបណ្ដាលឱ្យមានវត្តមានយោធាចិននៅក្នុងប្រទេសនេះបាន។ ក៏ប៉ុន្តែព័ត៌មានអំពីមូលដ្ឋានយោធានៅកោះកុងនេះ ត្រូវរបបលោក ហ៊ុន សែន បានចេញមុខទាត់ចោលជាច្រើនលើកច្រើនសា ដោយចាត់ថាជាព័ត៌មានក្លែងក្លាយ និងថាគ្រាន់តែជាពាក្យចចាមអារ៉ាមប៉ុណ្ណោះ និងថារដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការដាក់មូលដ្ឋានបរទេសនោះឡើយ។ លើសពីនេះទៀត របបនេះ ហៅហេតុការណ៍នេះថា ជាយុទ្ធនាការរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច ដើម្បីរកលេសមួលបង្កាច់ និងទម្លាក់កំហុសដាក់របបក្រុងភ្នំពេញ ក្រោយពីរបបនេះបានរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោត «ក្លែងក្លាយ» និងបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីខ្វះភាពស្របច្បាប់ និងការទទួលស្គាល់ពេញមុខពេញមាត់ពីក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការពិភពលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក បណ្ឌិត អៀ សុផល ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិក ដោយហៅហេតុការណ៍ចុងក្រោយនៃសេណារីយ៉ូប្រើប្រាស់ទីតាំងដែលធ្លាប់ផ្ដល់មូលនិធិដោយសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឯតំបន់រាមនេះ ឱ្យក្លាយទៅជាប្រយោជន៍ដល់យោធាចិននោះថាជារឿងធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍រឹតតែដុនដាប។ លោកថា របបក្រុងភ្នំពេញអាចបដិសេធបានតាមអ្វីដែលខ្លួនចង់ធ្វើ ប៉ុន្តែ រឿងរ៉ាវនេះមិនអាចលាក់កំបាំងបានឡើយ នៅពេលដែលរូបភាពពីប្រព័ន្ធផ្កាយរណបសញ្ញាបញ្ជូនពីការស៊ើបការសម្ងាត់ និងក្រុមអ្នកស៊ើបការសម្ងាត់ប្រាប់ឱ្យដឹងនូវរឿងរ៉ាវផ្ទុយពីការបដិសេធទាំងនោះ។
ជុំវិញការបង្កហានិភ័យដល់សន្តិសុខតំបន់ ប្រសិនបើកម្ពុជាអនុញ្ញាតឱ្យចិនដាក់មូលដ្ឋានយោធានៅលើទឹកដីខ្លួននោះ លោក ប្រាយអ៊ិន ហារឌីង (Brian Harding) នាយករងកម្មវិធី អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាអំពីយុទ្ធសាស្ត្រ និងកិច្ចការអន្តរជាតិ (Center for International and Strategic Studies - CSIS) ប្រាប់អាស៊ីសេរីតាមសារអេឡិចត្រូនិកនៅថ្ងៃទី២ កក្កដា ថា ហេតុការណ៍នេះនឹងបង្កើតឱ្យមានការប្រេះឆាក្នុងតំបន់អាស៊ាន ដោយសារតែការសម្រេចធ្វើដូច្នេះ នឹងត្រូវគេមើលឃើញថា ជាការបង្ករឿង ដែលសូម្បីតែក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងឡាយ ដែលទុកចិត្តចំពោះការកើនឡើងនៃវត្តមានរបស់ចិនក្នុងតំបន់នោះក៏ដោយ។ លោកពន្យល់បន្តថា ហេតុការណ៍នេះក៏នឹងពង្រីកសមត្ថភាពជាចម្បងរបស់ចិន ក្នុងការពង្រីកអំណាចយោធារបស់ខ្លួនទៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងកែលម្អសមត្ថភាពរបស់ចិនក្នុងពេលដែលមាននាវាសហរដ្ឋអាមេរិកឆ្លងកាត់តំបន់នោះ។ លោកពន្យល់ថា ជាលទ្ធផលក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិក និងអឺរ៉ុប មានមធ្យោបាយតិចតួចក្នុងការបន្ទច់បង្អាក់កម្ពុជា កុំឱ្យចិនធ្វើដូច្នេះបាន ក្រៅតែពីវិធានការណ៍ពាណិជ្ជកម្មដែលខ្លួនកំពុងពិចារណានាពេលបច្ចុប្បន្ន ដើម្បីដាក់សម្ពាធរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លើបញ្ហាពាក់ព័ន្ធនឹងប្រជាធិបតេយ្យ និងអភិបាលកិច្ចនោះ។ លោកថា ដរាបណាកម្ពុជានៅតែត្រូវគេមើលឃើញថា ដើរតាមគន្លងអត្ថប្រយោជន៍របស់ចិន នោះវានឹងជាការពិបាកខ្លាំងសម្រាប់កម្ពុជា ក្នុងការកាត់បន្ថយក្តីមន្ទិលសង្ស័យទាំងនេះពីសំណាក់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។