សកម្មជនបរិស្ថាន ចង់ឃើញរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហ៊ានចេញមុខប្ដឹងមហាយក្សចិន និងប្រទេសឡាវ ទាមទារសំណងពីផលខូចខាតបង្កឲ្យមានវិបត្តិទឹកបណ្ដាលមកពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏សម្បើមនៅខ្សែទឹកខាងលើនៃផ្ទៃអាងទន្លេមេគង្គ។ ការលើកឡើងនេះ កើតមានឡើងក្រោយកិច្ចប្រជុំកំពូលមេគង្គជាមួយចិន កាលពីដើមសប្ដាហ៍នេះ បានបិទបញ្ចប់ទៅដោយគ្មានដំណោះស្រាយជាក់លាក់ពីបញ្ហាវិបត្តិទឹកកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនៅតាមប្រទេសខ្សែទឹកខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ។
ដោយហៅការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅលើផ្ទៃអាងទន្លេមេគង្គថាជាអំពើ «ឃាតកម្មលើប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី» ឬ Ecocide និងធនធានធម្មជាតិ សកម្មជនបរិស្ថាន និងជាស្ថាបនិកអង្គការមាតាធម្មជាតិ លោក អាឡិច ហាន់ដ្រូ ហ្កន់ហ្សាឡេស ដេវិតសុន (Alejandro Gonzalez Davidson) រិះគន់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលមិនហ៊ានលើកយកបញ្ហាវិបត្តិទឹកធ្ងន់ធ្ងរនៅបឹងទន្លេសាប និងទន្លេមេគង្គ ទៅនិយាយតទល់ជាមួយមេដឹកនាំចិនក្នុងអំឡុងពេលនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលមេគង្គ-ឡានឆាង លើកទី៣។ លោកថា នេះគឺដោយសារតែកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា កំពុងជំពាក់គុណចិនខ្លាំង ហើយលោក ហ៊ុន សែន ក្លាហានបានតែរឿងចាប់ចង និងគំរាមកំហែងពលរដ្ឋជាជាតិសាសន៍ខ្មែរខ្លួនឯង៖ « សូមឲ្យលោក ហ៊ុន សែន មានសេចក្ដីក្លាហានគ្រប់គ្រាន់ហ៊ាននិយាយជាសាធារណៈ ហ៊ានបន្ទោសទៅលើរដ្ឋាភិបាលរបស់ចិន ដែលអ្វីដែលគាត់ធ្វើចំពោះ ... នៅពេលដែលគាត់រិះគន់ខ្មែរគ្នាឯង ជាពិសេសសកម្មជនបរិស្ថាន ឬក៏ទៅលើអ្នកនយោបាយ។ ឲ្យគាត់ហ៊ាននិយាយជាសាធារណៈ និងឲ្យ ហ៊ុន សែន តម្រូវឲ្យប្រទេសឡាវ និងប្រទេសចិន ផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ប្រជាជនខ្មែរទាក់ទងនឹងរឿងទន្លេមេគង្គ ជាពិសេសផ្តល់ព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ ហើយមិនមែនតិចតួចបែបល្ខោននោះទេ »។
ការរិះគន់របស់សកម្មជនបរិស្ថានរូបនេះ កើតមានឡើងក្រោយលោក ហ៊ុន សែន ដែលបានចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធវីដេអូជាមួយក្រុមមេដឹកនាំមកពីប្រទេស៥ផ្សេងទៀតក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គ រួមមាន ចិន មីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា ថៃ ឡាវ និងវៀតណាម កាលពីថ្ងៃទី២៤ សីហា បានបរាជ័យក្នុងន័យមិនហ៊ានលើកឡើងពីរឿងបញ្ហាវិបត្តិទឹកកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរនេះ ប្រាប់ទៅក្រុមមេដឹកនាំទាំងនោះឲ្យរួមគ្នាដោះស្រាយឡើយ។
Intervention of Samdech Techo at the 3rd MLC Leader's Meeting on August 24, via video conference. highly appreciated for its efforts in producing vaccines & its commitment to ensure its accessibility & affordability for developing countries
វិបត្តិទឹកបង្កឲ្យមានគ្រោះរីងរាក់ ការរាំងស្ងួត និងការបន្តអូសបន្លាយរដូវប្រាំងអស់ជាងពីរឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ហើយដែលត្រូវប្រជានេសាទរអ៊ូរទាំស្ទើគ្រប់គ្នាអំពីការធ្លាក់ចុះទិន្នផលត្រីមិនធ្លាប់មានពីមុនមកនេះ មិនត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន លើកយកមកនិយាយឡើយ ខណៈទិន្នន័យវិទ្យាសាស្ត្របង្ហាញថា ប្រទេសចិនបានស្តុកទឹកទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់តែឯង។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកបានចំណាយពេលច្រើនសរសើរចិនអំពីលទ្ធផលដែលលោកហៅថា «វិជ្ជមាន» ទទួលបានពីយន្តការនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលមេគង្គជាមួយប្រទេសចិនទៅវិញ។ លោកបានផ្តោតភាគច្រើនទៅលើការជំរុញឲ្យមានការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គនេះ។ យ៉ាងណា លោកទទួលស្គាល់ថា ការនិយាយពីរឿងគ្រប់គ្រងទឹកឆ្លងដែន ជារឿងរសើប៖ « ការស្រុះស្រួលមតិរួមគ្នាក្នុងការរកដំណោះស្រាយពាក់ព័ន្ធនឹងប្រធានបទរសើបបំផុតនៃការគ្រប់គ្រងទឹកឆ្លងដែន គឺជាជោគជ័យដ៏សំខាន់បំផុតមួយទៀតនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់យើង។ ជាការពិត កិច្ចប្រជុំថ្នាក់រដ្ឋមន្ត្រីលើកទី១ ស្តីពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការធនធានទឹកឡានឆាង - មេគង្គ នៅប្រទេសចិនកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំមុន បានផ្តល់ទិសដៅច្បាស់លាស់សម្រាប់ការពង្រឹង និងពង្រីកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពាក់ព័ន្ធនឹងការចែករំលែកទិន្នន័យ និងព័ត៌មានជលសាស្ត្រ។ លទ្ធផលជាក់ស្ដែងនៃកិច្ចជ្រុំនេះ បានបន្តចូលរួមចំណែកដល់ការលើកកម្ពស់ការយោគយល់ទៅវិញទៅមកក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានទឹកនៅក្នុងតំបន់ »។
ជុំវិញបញ្ហាវិបត្តិទឹកទន្លេមេគង្គនេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិន លោក លី កឺឈាង (Li Keqiang) បានសន្យាថា ចិននឹងចែករំលែកព័ត៌មានជលសាស្ត្រជាមួយប្រទេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ រយៈពេលពេញមួយឆ្នាំចាប់តាំងពីឆ្នាំក្រោយទៅ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រីចិនរូបនេះ មិនបានលើកឡើងពីរឿងផលប៉ះពាល់បង្កឡើងដោយទំនប់វារីអគ្គិសនីដ៏មហាសាលរបស់ខ្លួននោះទេ តែលោកបានអះអាងថា ចិនបានបង្កើនរំហូរទឹកចូលមកខ្សែទឹកខាងក្រោមទន្លេមេគង្គដើម្បីជួយសម្រាលបញ្ហាគ្រោះរាំងស្ងួត។ យ៉ាងណា លោកមិនបានបញ្ជាក់លម្អិតអំពីព័ត៌មាន និងផែនការចែករំលែកព័ត៌មាននេះឡើយ។
អ្នកជំនាញអភិបាលកិច្ចទឹក លោក ហែម ឧត្តម ហៅការសន្យារបស់មេដឹកនាំចិននេះ ថាជាជំហានវិជ្ជមានមួយ ក៏ប៉ុន្តែ លោកថា វាគ្រាន់តែជាជំហានតូចមួយប៉ុណ្ណោះ ក្នុងការឈានទៅដោះស្រាយវិបត្តិសន្តិសុខទឹកដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ៖ « ការចែករំលែកព័ត៌មាននេះ គ្រាន់តែជាជ្រុងមួយនៃបញ្ហារួមទេ។ បញ្ហារួមនេះ សួរថា នៅពេលដែលទឹកទន្លេមេគង្គនេះ វាលែងហូរជាធម្មជាតិ តើវាមានផលប៉ះពាល់អីខ្លះ ? ទឹកជារឿងមួយ ភក់ល្បាប់មានជីវជាតិជារឿងមួយទៀត ផលប៉ះពាល់ទៅលើបរិស្ថានទាំងមូលនៃអាងទន្លេទាំងមូលនេះ វាជារឿងធំដែលយើងត្រូវតែជជែកគ្នា ដូចមានអ្នកជំនាញមួយចំនួនគាត់ថា បើសិនជាចង់ជជែកស្មើមុខស្មើមាត់គ្នាដោយស្មារតីសាមគ្គីមែន គួរតែរំលាយទំនប់ទាំងអស់ ទាំង១១ ទាំងប៉ុន្មានដែលមាននៅខាងលើចោលសិន ចាំនិយាយគ្នា »។
ការស្នើឲ្យមានការជជែកគ្នាជាមួយមហាយក្សចិនអំពីឫសគល់បញ្ហាដោយសារតែការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ ត្រូវលោក អាឡិច ពន្យល់ថា កម្ពុជាក៏គួរតែចាប់ផ្ដើមធ្វើយុទ្ធនាការទាមទារឲ្យប្រទេសចិន និងឡាវសងសំណងចំពោះផលខូចខាតបង្កឡើងដោយវារីអគ្គិសនីនៅខ្សែទឹកខាងលើ៖ « អ្វីដែលលោក ហ៊ុន សែន គួរតែធ្វើ គឺទីមួយ គួរតែចាប់ផ្តើមទាមទារសំណាងពីរដ្ឋាភិបាលចិន និងរដ្ឋាភិបាលឡាវ។ យើងឃើញថា អ្នកឯងធ្វើវារីអគ្គិសនីធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្ញុំខូចខាតប៉ុណ្ណេះពាន់លានដុល្លារ ឬក៏រាប់រយលានដុល្លារ ត្រូវការជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋអស់លុយប៉ុណ្ណា អ៊ីចឹង អ្នកឯងត្រូវតែសងមកឲ្យខ្ញុំវិញ ត្រូវតែសងដល់រដ្ឋ ត្រូវតែសងដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដែលកំពុងតែខាត »។
លោក អាឡិច បន្តថា ដំណោះស្រាយមួយទៀត គឺកម្ពុជាគួរជំរុញឲ្យមានការគោរពប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញនៅក្នុងប្រទេសខ្លួនឯងផង និងនៅតាមប្រទេសតាមខ្សែទឹកខាងលើផង ជាពិសេស ប្រទេសចិន និងឡាវ។
អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស លោក កុយ គួង ដើម្បីសុំប្រតិកម្មជុំវិញការចង់ឃើញកម្ពុជាប្តឹងចិនរឿងវិបត្តិទឹកទន្លេមេគង្គនេះបានទេ ដោយសារលោកពុំលើកទូរស័ព្ទ កាលពីល្ងាចថ្ងៃទី២៥ សីហា។
អ្នកជំនាញកិច្ចការអន្តរជាតិ បណ្ឌិត ឈាង វណ្ណារិទ្ធ ហៅការចង់ឲ្យកម្ពុជាប្តឹងចិនរឿងវិបត្តិទឹកនេះ ជារឿងមិនអាចធ្វើទៅរួចទេ៖ « ក្នុងប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិមិនអាចទៅរួចនោះទេ។ ដូចបញ្ហាកូវីដ១៩នោះ ឥឡូវដូចជារាងស្ងាត់ហើយការទាមទារប្តឹងចិនដើម្បីសងអីជាដើម។ ដូច្នេះ បញ្ហាមេគង្គនេះ ក៏ស្រដៀងគ្នាដែរ យើងមិនអាចទៅប្តឹងចិន ឬក៏ទៅទាមទារឲ្យចិនសងឬក៏ស្អីទេ ពីព្រោះតែបញ្ហាគ្រោះរាំងស្ងួតដែលយើងជួបប្រទះនេះ យើងត្រូវមើលរបាយការណ៍របស់ MRC … គ្រោះរាំងស្ងួតនេះ គឺដោយសារកត្តាផ្សេងៗ។ វាមិនមែនត្រឹមតែទំនប់វារីអគ្គិសនីទេ »។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ទិន្នន័យវិទ្យាសាស្ត្រពីផ្កាយរណបដោយក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងឈ្មោះ Eyes on Earth រកឃើញថា ប្រទេសចិនទំនងជាបានរឹតត្បិត ឬរាំងខ្ទប់ទឹកពីខ្សែទឹកខាងលើនៃទន្លេមេគង្គ តាមរយៈទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ខ្លួន។ បើទោះជាអ្នកជំនាញ និងសកម្មជនបរិស្ថានហាក់មានការយល់ឃើញផ្សេងគ្នាក៏ដោយ កម្ពុជា និងប្រទេសក្នុងតំបន់ នៅតែអាចប្រើប្រាស់យន្តការអន្តរជាតិជាច្រើន ជាពិសេសការប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ ឬយន្តការក្រុមប្រឹក្សាអង្គការសន្តិសុខសហប្រជាជាតិ ក៏ដូចជាការបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យមានការចុះសន្ធិសញ្ញាចែករំលែកធនធានទឹកជាក់លាក់រវាងប្រទេសនៅតាមដងទន្លេមេគង្គនេះ ដើម្បីបញ្ចៀសការឈានទៅជាសង្គ្រាមដណ្តើមទឹកនាពេលអនាគត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។